MINISTERSTWO ŚRODOWISKA Zleceniodawca PAŃSTWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY Generalny Wykonawca Mapy Hydrogeologicznej Polski w skali 1 : 50 000 Państwowy Instytut Geologiczny Samodzielna Pracownia Geologii Regionu Lubelskiego 20-418 Lublin, ul. Nowy Świat 32 OBJAŚNIENIA DO MAPY HYDROGEOLOGICZNEJ POLSKI w skali 1: 50 000 Arkusz ŁASKARZEW (0636) Opracowali: DYREKTOR NACZELNY Państwowego Instytutu Geologicznego ................................ mgr Jolanta Czerwińska-Tomczyk upr. geol. Nr V-1420 Państwowy Instytut Geologiczny ................................ Prof. dr hab. Andrzej Sadurski upr. geol. Nr V-0845 Państwowy Instytut Geologiczny Redaktor arkusza: ................................ Prof. dr hab. Stefan Krajewski upr. geol. Nr IV-040011 Uniwersytet Warszawski Sfinansowano ze środków NARODOWEGO FUNDUSZU OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ Praca wykonana na zamówienie Ministra Środowiska Copyright by PIG & MŚ, Warszawa 2002 SPIS TREŚCI I. Wprowadzenie ..................................................................................................... 4 I.1. Charakterystyka terenu ........................................................................................ 5 I.2. Zagospodarowanie terenu .................................................................................... 7 I.3. Wykorzystanie wód podziemnych ....................................................................... 8 II. Klimat, wody powierzchniowe ............................................................................ 8 III. Budowa geologiczna ............................................................................................ 10 IV. Wody podziemne ................................................................................................. 12 IV.1. Użytkowe piętra wodonośne ................................................................................ 12 IV.2. Regionalizacja hydrogeologiczna ........................................................................ 15 V. Jakość wód podziemnych .................................................................................... 20 VI. Zagrożenie i ochrona wód podziemnych ............................................................. 26 VII. Literatura i wykorzystane materiały archiwalne .................................................... 28 Spis rycin zamieszczonych w części tekstowej Ryc. 1. Położenie arkusza Łaskarzew na tle GZWP w/g stanu na dzień 30.06.2000 r (CAG).. 6 Ryc. 2. Podstawowe wartości statystyczne wybranych wskaźników jakości wód podziemnych czwartorzędowego piętra wodonośnego ............................................................. 20 Ryc. 3. Podstawowe wartości statystyczne wybranych wskaźników jakości wód podziemnych połączonych pięter wodonośnych czwarto- i trzeciorzędowego ........................... 21 Ryc. 4. Histogramy rozkładu liczebności i krzywe kumulacyjne wybranych parametrów jako- ściowych wód podziemnych czwartorzędowego piętra wodonośnego .................. 22 Ryc. 5 Histogramy rozkładu liczebności i krzywe kumulacyjne wybranych parametrów jako- ściowych wód podziemnych połączonych pięter wodonośnych czwarto- i trzeciorzędowego ............................................................................................... 23 Ryc. 6. Procentowy udział (% mval) podstawowych jonów w badanych wodach .... 25 2 Spis tabel dołączonych do części tekstowej Tabela 1a. Reprezentatywne otwory studzienne Tabela 2. Główne parametry jednostek hydrogeologicznych Tabela 3a. Wyniki analiz chemicznych wód podziemnych wykonanych dla mapy - reprezentatywne otwory studzienne Tabela 4. Obiekty uciążliwe dla wód podziemnych Tabela A. Otwory studzienne pominięte na planszy głównej Tabela B. Inne punkty dokumentacyjne pominięte na planszy głównej (otwory bez opróbowania hydrogeologicznego, inne). Tabela C1. Wyniki analiz chemicznych wód podziemnych - materiały archiwalne - reprezentatywne otwory studzienne Tabela C5. Wyniki analiz chemicznych wód podziemnych - materiały archiwalne - otwory studzienne pominięte na planszy głównej Spis załączników graficznych dołączonych do części tekstowej Zał. 1 Przekrój hydrogeologiczny I-I Zał. 2 Przekrój hydrogeologiczny II-II Zał. 3 Mapa głębokości występowania głównego piętra wodonośnego Zał. 4 Mapa miąższości i przewodności głównego piętra wodonośnego Zał. 5 Mapa dokumentacyjna Zał. 6 Wybrane warstwy informacyjne mapy Wykaz elementów składowych mapy opracowanej komputerowo 1. Eksport projektu (mhp_0.636.mpd) 2. Tekst w formacie Word (txt_636.doc) 3. Tabele w formacie Word (tb[nr_tab]_636.doc) 4. Tabele w formacie Excel (dane_636.xls) Wymienione materiały przechowywane są w Centralnym Archiwum Geologicznym PIG w Warszawie. 3 I. Wprowadzenie Państwowy Instytut Geologiczny jest generalnym wykonawcą Mapy hydrogeologicznej Polski w skali 1 : 50 000, realizowanej na zlecenie Ministra Środowiska ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Arkusz Łaskarzew (636) Mapy Hydrogeologicznej Polski został opracowany w latach 2000 - 2002 przez Państwowy Instytut Geologiczny, w Samodzielnej Pracowni Geologii Regionu Lubelskiego w Lublinie. Oprócz autorów wymienionych na stronie tytułowej, przy wykonaniu mapy brali udział Roman Gil i Zygmunt Zwoliński, pracownicy Samodzielnej Pracowni Geologii Regionu Lubelskiego. Mapę wykonano zgodnie z „Instrukcją opracowania i komputerowej edycji Mapy Hydrogeologicznej Polski w skali 1:50 000” (4), na podstawie publikacji i materiałów archiwalnych, dokumentacji hydrogeologicznych studni wierconych, regionalnych opracowań hydrogeologicznych, danych z Centralnego Banku Danych Hydro- geologicznych „HYDRO” (15) oraz wyników analiz chemicznych 11 próbek wody pobranych z wytypowanych ujęć. Weryfikacji danych archiwalnych dokonano na podstawie przeglądu terenu, w trakcie którego sprawdzono lokalizację wybranych ujęć oraz potencjalnych ognisk zanieczyszczeń środowiska. Uwzględniono informacje o ujęciach uzyskane od użytkowników oraz od przedstawicieli samorządu lokalnego gmin i starostwa powiatu garwolińskiego. Wykaz wybranych publikacji i opracowań wykorzystanych do sporządzenia arkusza Łaskarzew MhP zamieszczono w spisie materiałów źródłowych. Zweryfikowano materiały dokumentacyjne dotyczące: 32 otworów studziennych - zamieszczonych na planszy głównej i w tabeli 1a; 34 otworów studziennych - pominiętych na planszy głównej (tabela A); 12 głębokich otworów badawczych - (tabela B); Ponadto przeanalizowano i zestawiono w formie tabelarycznej: wyniki 11 analiz chemicznych wód wykonanych dla mapy - (tabela 3a); wyniki 63 archiwalnych analiz chemicznych, w tym: 31 dla studni zamieszczonych na planszy głównej (tabela C1) i 32 dla studni pominiętych na planszy głównej (tabela C5); dane dotyczące ognisk zanieczyszczeń wód podziemnych - (tabela 4). Na treść mapy hydrogeologicznej składają się cztery podstawowe grupy elementów: wodonośność - zasobność głównego użytkowego poziomu wodonośnego i wydajność potencjalna studni wierconych; hydrodynamika - działy wodne, hydroizohipsy głównego poziomu wodonośnego i kierunki przepływu wód podziemnych; 4 jakość - klasy jakości wód głównego użytkowego poziomu wodonośnego oraz klasy czystości wód powierzchniowych w rzekach; stopień zagrożenia - potencjalne ogniska zanieczyszczeń oraz obszary zagrożeń głównego poziomu wodonośnego. Ponad 60 studni wierconych i 12 otworów badawczych zlokalizowanych w obrębie obszaru arkusza umożliwiło rozpoznanie warunków hydrogeologicznych. Dla badanego obszaru istnieje regionalna dokumentacja hydrogeologiczna, dotycząca trzeciorzędowego piętra wodonośnego (7) oraz dokumentacja określająca warunki hydrogeologiczne dla ustanowienia strefy ochronnej GZWP Nr 222 - zbiornik czwartorzędowy, Dolina Środkowej Wisły (17). Komputerowe opracowanie arkusza mapy w systemie GIS/INTERGRAPH wykonano w Państwowym Instytucie Geologicznym w Warszawie. I.1. Charakterystyka terenu Obszar objęty arkuszem Łaskarzew MhP, o powierzchni 322,1 km2, leży pomiędzy 21o30' a 21o45' długości geograficznej wschodniej i 51o40' a 51o50' szerokości geograficznej północnej. Administracyjnie obszar ten należy do powiatu garwolińskiego (województwo mazowieckie), do gmin: Łaskarzew (miasto i gmina), Górzno, Sobolew, Maciejowice, Trojanów, Garwolin i Wilga (małe fragmenty). Według regionalizacji fizyczno-geograficznej, część północno- zachodnia obszaru należy do Równiny Garwolińskiej, część południowo-zachodnia do Doliny Środkowej Wisły, wchodzących w skład Niziny Środkowomazowieckiej, natomiast obszar na wschodzie należy do Wysoczyzny Żelechowskiej, podregionu Niziny Południowopodlaskiej (10). Dolina Środkowej Wisły zajmuje południowo-zachodnią część arkusza Łaskarzew, obejmując odcinek doliny Wisły wraz z łąkowym tarasem zalewowym i wyższym tarasem piaszczystym. Jest to łagodnie nachylona ku Wiśle dość płaska, urozmaicona pasmami wydm podmokła miejscami równina, o wysokościach bezwzględnych od 106 do 120 m n.p.m., ograniczona od północnego-wschodu wyraźną krawędzią morfologiczną. Przez jej obszar płyną dwa prawobrzeżne dopływy Wisły: Pytlocha (prawie w całości swego biegu) oraz Okrzejka (w dolnym odcinku swego biegu) wraz z lewostronnym dopływem, Przerytką. Równina Garwolińska jest piaszczysto-gliniastą równiną denudacyjną, leżąca po wschodniej stronie Doliny Środkowej Wisły. Przecinają ją rzeki Okrzejka i Promnik wraz z dopływami. Na północy w jej obręb wchodzą fragmenty dolin Wilgi i jej lewobrzeżnych 5 dopływów. Równina Garwolińska pozbawiona jest wyraźnej granicy od wschodu, gdzie przechodzi w Wysoczyznę Żelechowską. Wysoczyzna Żelechowska obejmuje wschodnią