L U M E N POLONIAE Nr 2/2008 L U M E N POLONIAE Nr 2/2008 Warszawa 2008 WY śSZA SZKOŁA FINANSÓW I ZARZ ĄDZANIA W WARSZAWIE Lumen Poloniae nr 2/2008 Rada naukowa: Bp. Bronisław Dembowski – Honorowy Przewodnicz ący Rady Naukowej Leon Guma ński – Honorowy Przewodnicz ący Rady Naukowej Stanisław Jedynak – Przewodnicz ący Rady Naukowej Henryk Pilu ś – Zast ępca Przewodnicz ącego Rady Naukowej Artur Andrzejuk, Bronisław Burlikowski, Roman Darowski SJ, Mieczysław Luba ński Mirosław A. Michalski, Stefan Konstańczak, Ewa Starzy ńska-Ko ściuszko, Janusz Kuczy ński, Eulalia Sajdak-Michnowska, Ryszard Palacz, Wojciech Rechlewicz, Lucyna Wi śniewska-Rutkowska, Wojciech Słomski, Barbara Szotek, Bogumiła Truchli ńska, Iwo Zieli ński, Jan Zubelewicz, Zespół redakcyjny: Bronisław Bulikowski– Redaktor Naczelny Wojciech Słomski – Zast ępca Redaktora Naczelnego Marcin Staniewski– Sekretarz Redakcji Opracowanie graficzne, skład i łamanie: Adam Polkowski [email protected] Printed in Poland Copyright by Katedra Filozofii WyŜszej Szkoły Finansów i Zarz ądzania w Warszawie śaden fragment tej publikacji nie mo Ŝe by ć reprodukowany, umieszczany w systemach przechowywania informacji lub przekazywany w jakiejkolwiek formie − elektronicznej, mechanicznej, fotokopii czy innych reprodukcji – bez zgody posiadacza praw autorskich Wydawnictwo: Wy Ŝszej Szkoły Finansów i Zarz ądzania w Warszawie, Warszawa 2008 www.lumen-poloniae.vizja.pl ; [email protected] ISSN 1897- 9742 Spis tre ści Spis tre ści ........................................................................................................................5 Mirosław Mylik............................................................................................................7 Spór o koncepcj ę historii filozofii w Polsce From Historical Records of Polish Conceptions of the History of Philosophy Kazimierz Gry Ŝenia....................................................................................................25 Wkład filozofów polskich w rozumienie analogii proporcjonalno ści The contribition of polish philosophers to comprehension of proportional analogy Bogumiła Truchlińska ................................................................................................39 Polskie źródła my śli personalistycznej Karola Wojtyły. Propozycje badawcze Polish sources of K. Wojtyła’s personalistic thought. Research presentation Wojciech Słomski.......................................................................................................57 Leona Chwistka teoria wielo ści rzeczywisto ści Leon Chwistek’s theory of the plurality of realities Leszek Kopciuch ........................................................................................................81 Katastrofizm S. I. Witkiewicza The Catastrophism of S. I. Witkiewicz Dariusz Pater ..............................................................................................................91 Maciej Kazimierz Sarbiewski- the Polish Horace- poetical intertextualism Remigiusz Król...........................................................................................................99 Analiza faktu w prze Ŝyciu ja działam według Karola Wojtyły The analysis of a fact in an experience of me acting according to Karol Wojtyła Leonard J. Pełka .......................................................................................................112 Henryk Hoffmann, Dzieje polskich bada ń religiozna-wczych 1873-1939, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiello ńskiego, Kraków 2004, 301 s +3nlb+28il. Leszek Skrzypek.......................................................................................................118 Ewa Hoffmann-Piotrowska, Mickiewicz – towia ńczyk. Studium my śli , wydano nakładem Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2004, 304 s. Gra Ŝyna Strojek........................................................................................................123 Aleksander Świ ętochowski, Dumania pesymisty, Wydawnictwo SIC!, Warszawa 2002, 110 s. Henryk Pilu ś.............................................................................................................127 Jerzy Damrosz, Ojczyzna i jej regiony (region, regionalizm, edukacja lokalna, regionalna i etniczna) , Płock–Warszawa 2007, 600 s. WY śSZA SZKOŁA FINANSÓW I ZARZ ĄDZANIA W WARSZAWIE L U M E N POLONIAE nr 2/2008 Mirosław Mylik Spór o koncepcj ę historii filozofii w Polsce From Historical Records of Polish Conceptions of the His- tory of Philosophy Historyczno-filozoficzne uwarunkowania powstania i rozwoju dziejów filozofii w Polsce Historia filozofii jako nauka narodziła si ę w Polsce dopiero w dobie pozytywizmu. Na jej formalne powstanie i rozwój miały w tym czasie wpływ dwa zasadnicze czynni- ki. Pierwszy z nich, mo Ŝe by ć nazwany filozoficznym, wi ązał si ę z powszechnym upad- kiem zaufania do zachodnich systemów filozoficznych typu np. Hegla, przez co pojawi- ła si ę, nie tylko w przypadku polskich my ślicieli, ogólnoeuropejska potrzeba streszcze- nia pracy filozoficznej dawnych my ślicieli , jak to trafnie uj ął W. Lutosławski 1. Jednak Ŝe tylko w Polsce, która była wówczas pod zaborami, ta historyczno-filozoficzna tendencja europejska została wł ączona w nurt tzw. filozofii narodowej , w ramach której podj ęto si ę zbadania spu ścizny my ślicielskiej Polski i Europy, w celu zachowania to Ŝsamo ści narodowej i odzyskania niepodległo ści. Było to i jest wci ąŜ dla nas wa Ŝne, bo filozofia zachodnia, zwłaszcza niemiecka i francuska, była zawsze niesłychanie istotna w swych konsekwencjach politycznych tak dla Europy zachodniej, jak i dla naszego kraju. Wielka Rewolucja Francuska na przykład była skutkiem rozmaitych pr ądów filozoficznych zachodniej Europy. Podob- nie oswobodzenie Niemiec spod hegemonii Napoleona było nast ępstwem zapału poli- tycznego, roznieconego filozofi ą Fichtego, jak i zreszt ą pó źniejszy rozwój i jedno ść pa ństwa pruskiego nast ąpiło pod wpływem systemu Hegla. Tak samo zjednoczenie Włoch odbyło si ę pod przemo Ŝnym wpływem ówczesnych filozofów włoskich. Wresz- 1 W.Lutosławski, O znaczeniu i zadaniach historii filozofii , in: Ateneum nr 2/1892, s. 418. WY śSZA SZKOŁA FINANSÓW I ZARZ ĄDZANIA W WARSZAWIE 8 Mirosław Mylik cie filozofia Nietzschego była wa Ŝnym, cho ć niezamierzonym, impulsem dla narodzin ideologii faszyzmu. Jak te Ŝ badania kapitału zachodniego dokonane przez Marksa i En- gelsa stały si ę zwiastunem narodzin ideologii komunizmu, który rewolucyjnie i progra- mowo obj ął nie tylko cał ą Rosj ę, ale i nieomal wszystkie kraje wschodniej i środkowej Europy. Filozofia zatem nie tylko oddziaływuje swoimi ideami na społecze ństwa, ale i cz ęsto potrafi je przeobra Ŝać. Dla nas Polaków filozofia Zachodu miała zawsze niepo ślednie znaczenie, poniewa Ŝ wpływ jej był i zawsze by ć mo Ŝe dla nas albo dobrym albo złym. Od czasów reformacji był on przewa Ŝnie złym, poniewa Ŝ nie bior ąc z filozofii zachodniej tego, co dobre, brali śmy od niej formy filozoficzne, niezgodne z naszym bytem narodowym. Wiadomo przecie Ŝ, Ŝe niemiecka filozofia idealistyczna wywarła istotny wpływ na my śl polsk ą, skoro np. Gołuchowski studiował u Schellinga, a Libelt i Cieszkowski u Hegla. Wpływ na przykład Hegla szerzył si ę w całej Europie, ale w Polsce tylko dotyczył jedynie for- my i metody filozoficznej, niezbyt zreszt ą odpowiadaj ącej naszemu duchowi narodo- wemu i ówczesnej sytuacji politycznej. Dlatego szybko si ęgni ęto do spirytualistycznej filozofii francuskiej typu Lamennaisa, z której polscy filozofowie, jak Wro ński, Gołu- chowski, Trentowski, Kremer, Libelt i Cieszkowski, oraz poeci i wieszcze, jak Mickie- wicz, Krasi ński i Słowacki, stworzyli wizj ę Polski jako mesjasza narodów. Mesjanizm polski, cho ć pomy ślany, jako romatyczny program filozofii narodowej , który miał by ć swoist ą rekompensat ą moraln ą i polityczn ą po utracie niepodległo ści przez Polsk ę, przyczynił si ę jednak ostatecznie do kl ęski powstania w 1831r. i 1863 r. Tak bowiem zwykle bywa, gdy w byt narodowy danego kraju pragnie wło Ŝyć si ę formy filozoficzne z nim niezgodne. Filozofia bowiem, która jest dobra dla Niemca czy Francuza, niekoniecznie musi by ć dobr ą dla Polaka czy Włocha. St ąd reakcj ą na roman- tyzm polski był pozytywizm polski, ale ju Ŝ bardziej w wydaniu angielskim Milla i Spencera, ni Ŝ francuskim Comte`a i jego francuskich uczniów. W polskim ruchu pozy- tywistycznym udało si ę zreszt ą zespoli ć my śli Comte`a z ideami Milla i Spencera, w ce- lu przeciwstawienia si ę romantycznym spekulacjom filozoficznym w rodzimej polityce, literaturze czy poezji. Hasłem przewodnim stała si ę praca organiczna nad poprawą polskiej ekonomii, poprzez post ęp w naukach przyrodniczych, ekonomicznych i staty- stycznych. Jak jednak w przypadku romantyzmu polskiego, tak i rodzimego pozytywi- zmu, filozoficzna historia tego bł ędu znów si ę powtórzyła w przypadku Polski i Pola- ków. Albowiem filozoficznym koniem troja ńskim polskiego pozytywizmu było zderzenie si ę z biologicznymi teoriami darwinizmu, ekonomicznymi Milla czy deterministyczn ą teori ą cywilizacji Buckle`a. St ąd jeszcze przed odzyskaniem niepodległo ści w 1918 r. zacz ęto mówi ć i pisa ć w Polsce wiele o pragmatyzmie, bergsonizmie, psychoanalizie Lumen Poloniae – NR 2/2008 Spór o koncepcj ę historii filozofii w Polsce 9 Freuda i jego uczniów, konwencjonalizmie Poincarego, antypsychologizmie Husserla, szkole marburskiej, metodologii nauk humanistycznych Ricketa i innych. Warto wi ęc byłoby zbada ć, na ile powy Ŝsze pogl ądy filozofii Zachodu zgodne s ą czy nie z naszym bytem narodowym.