P A Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY P A Ń STWOWY INSTYTUT BADAWCZY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A OBJA ŚNIENIA DO MAPY GEO ŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz POLICE (190) Warszawa 2009 Autorzy: MAŁGORZATA KAWULAK*, MAREK NIE Ć* , EWA SALAMON*, GRA śYNA HRYBOWICZ**, ANNA PASIECZNA***, PAWEŁ KWECKO***, IZABELA BOJAKOWSKA*** HANNA TOMASSI-MORAWIEC*** Główny koordynator MG śP: MAŁGORZATA SIKORSKA-MAYKOWSKA *** Redaktor regionalny (plansza A): BOGUSŁAW B ĄK *** Redaktor regionalny (plansza B): ANNA GABRY Ś-GODLEWSKA *** Redaktor tekstu: PRZEMYSŁAW KARCZ *** * – Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą PAN, ul. Wybickiego 7, 31-261 Kraków ** – Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL SA, ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa *** – Pa ństwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa ISBN © Copyright by PIG and MŚ, Warszawa 2009 Spis tre ści I. Wst ęp (M. Kawulak)......................................................................................................... 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza (M. Kawulak)............................................. 4 III. Budowa geologiczna (M. Nie ć)......................................................................................... 8 IV. Zło Ŝa kopalin (M. Kawulak) ........................................................................................... 11 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin (M. Kawulak) .......................................................... 14 VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin (M. Kawulak) ...................................... 15 VII. Warunki wodne (M. Kawulak)........................................................................................ 17 1. Wody powierzchniowe........................................................................................... 17 2. Wody podziemne.................................................................................................... 18 VIII. Strefa wybrze Ŝa (M. Kawulak)........................................................................................ 21 IX. Geochemia środowiska.................................................................................................... 22 1. Gleby (A. Pasieczna, P. Kwecko) .......................................................................... 22 2. Osady (I. Bojakowska) ........................................................................................... 26 3. Pierwiastki promieniotwórcze (H. Tomassi-Morawiec) ........................................ 29 X. Składowanie odpadów (G. Hrybowicz) .......................................................................... 31 XI. Warunki podło Ŝa budowlanego (M. Kawulak) ............................................................... 38 XII. Ochrona przyrody i krajobrazu (M. Kawulak, E. Salamon)............................................ 40 XIII. Podsumowanie (M. Kawulak, G. Hrybowicz) ................................................................ 50 XIV. Literatura ......................................................................................................................... 51 I. Wst ęp Arkusz Police Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000 opracowano w 2009 roku w Instytucie Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi ą Polskiej Akademii Nauk w Krakowie (plansza A) oraz w Pa ństwowym Instytucie Geologicznym w Warszawie i Przedsi ębiorstwie Geologicznym POLGEOL S.A. w Warszawie (plansza B). Map ę wykonano zgodnie z zało Ŝeniami i wytycznymi „Instrukcji...” (2005). Przy opra- cowaniu wykorzystano materiały archiwalne i informacje zamieszczone na arkuszu Police (Mapy geologiczno-gospodarczej Polski MGGP) w skali 1: 50 000 wykonanym w Przedsi ę- biorstwie Robót Geologiczno-Wiertniczych w Sławkowie w 1997 roku (Jendrysik, Wi śniow- ski, 1997). Opracowanie sporz ądzono na podkładzie topograficznym w skali 1:50 000 w uk- ładzie 1942. Mapa geo środowiskowa przedstawia zło Ŝa kopalin oraz stan ich zagospodarowania na tle składników środowiska przyrodniczego oraz zabytków kultury. Uwzgl ędnia równie Ŝ wy- brane elementy: hydrografii, hydrogeologii i geologii in Ŝynierskiej. Składa si ę ona z dwóch plansz: plansza A zawiera zaktualizowane tre ści MGGP, a plansza B – nowe tre ści dotycz ące geochemii środowiska zapisane w warstwie informacyjnej „Ochrona powierzchni Ziemi”, a tak Ŝe w nowych warstwach informacyjnych – składowanie odpadów i system NATURA 2000. Mapa przeznaczona jest przede wszystkim do wspomagania planowania przestrzennego, w szczególno ści w zakresie ochrony i wykorzystania złó Ŝ kopalin. Adresowana jest głównie do instytucji, samorz ądów terytorialnych i administracji pa ństwowej, zajmuj ących si ę racjo- nalnym zarz ądzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Przedstawione na mapie infor- macje mog ą by ć wykorzystane w pracach studialnych przy opracowywaniu strategii rozwoju województwa, w opracowaniach ekofizjograficznych, a tak Ŝe przy wykonywaniu wojewódz- kich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska oraz planów gospodarki odpadami. Mapa mo Ŝe te Ŝ by ć przydatna w edukacji na wszystkich szczeblach nauczania. Do opracowania mapy wykorzystano dost ępne publikacje i opracowania archiwalne po- chodz ące przede wszystkim z: Centralnego Archiwum Geologicznego Pa ństwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie, Zachodniopomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Szczecinie, Urz ędu Marszałkowskiego w Szczecinie, Urz ędów Powiatowych w Goleniowie i Policach, Urz ędu Miasta w Szczecinie, Urz ędów Gmin, których tereny znajduj ą si ę w granicach arkusza Police, Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Szczecinie, Urz ędu Morskiego 3 w Szczecinie, Nadle śnictw: Goleniów, Kliniska, Trzebie Ŝ, Instytutu Upraw, Nawo Ŝenia i Gle- boznawstwa w Puławach. Dane przedstawione na mapie zostały zweryfikowane w terenie. Szczegółowe dane o zło Ŝach zamieszczone s ą w kartach informacyjnych i komputerowej bazie danych. Klasyfi- kacj ę złó Ŝ z punktu widzenia ochrony środowiska przyrodniczego uzgodniono z Geologiem Wojewódzkim w Szczecinie. II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Obszar arkusza Police le Ŝy pomi ędzy 14°30', a 14°45' długo ści geograficznej wschod- niej oraz pomi ędzy 53°30', a 53°40' szeroko ści geograficznej północnej. Administracyjnie w cało ści poło Ŝony jest w województwie zachodniopomorskim. Wi ększa cz ęść terenu arkusza (na wschód od Odry) nale Ŝy do powiatu Goleniów. Znajduje si ę tu południowy fragment gminy Stepnica, oraz zachodnia cz ęść gminy Goleniów. W cz ęś ci zachodniej arkusza wyst ępuj ą: obszary miasta i gminy Police, fragment gminy-miasta Szcze- cina (na południu) oraz niewielki fragment gminy Nowe Warpno. Wody Roztoki Odrza ńskiej podzielone s ą pomi ędzy gminy: Stepnica i Police, a Odra wraz z ci ągiem wysp znajduje si ę w obr ębie miast: Police i Szczecin. Na arkuszu poło Ŝone s ą dwie siedziby gmin: Police i Stepnica. Miasto Police liczy około 35 tys. mieszka ńców. Zgodnie z podziałem fizyczno-geograficznym Polski (Kondracki, 2002) obszar arkusza Police poło Ŝony jest w zachodniej cz ęś ci podprowincji Pobrze Ŝa Południowobałtyckiego i obejmuje szereg mniejszych jednostek geograficznych (mezoregionów), nale Ŝą cych do makroregionu Pobrze Ŝe Szczeci ńskie. S ą to: wschodnia cz ęść Równiny Wkrza ńskiej, północ- na cz ęść Wzniesie ń Szczeci ńskich, zwana Wzgórzami Warszewskimi, Dolina Dolnej Odry, a w północno-wschodniej cz ęś ci arkusza – fragment Równiny Goleniowskiej. Ponadto w północnej częś ci arkusz obejmuje fragment Zalewu Szczeci ńskiego (Roztoka Odrza ńska), a w południowej fragment jeziora D ąbie (fig.1). Rze źba terenu na obszarze arkusza Police powstała w ko ńcowej fazie deglacjacji zlo- dowacenia północnopolskiego oraz na skutek działania pó źniejszych – holoce ńskich procesów geomorfologicznych trwaj ących do dzi ś. Równina Wkrza ńska poło Ŝona jest na zachód od Odry. Zbudowana jest z osadów sto Ŝka napływowego Odry, powstałego pod koniec plejstocenu. Na obszarze tym wyró Ŝni ć mo Ŝna kilka stopni tarasów akumulacyjnych – od 3 do 19 m n.p.m. Równina urozmaicona jest licznymi i rozległymi formami eolicznymi, zagł ębieniami wytopiskowymi, a cz ęść jej obszaru stanowi ą 4 równiny akumulacji biogenicznej. Ku południowi Równina Wkrza ńska kontaktuje si ę ze Wzgórzami Warszewskimi, które otacza pas tarasu kemowego o wysoko ści 15–40 m n.p.m. (Piotrowski, 1982). Fig.1. Poło Ŝenie arkusza Police na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (2002) 1 – granica mezoregionu, 2 – granica pa ństwa Prowincja: Ni Ŝ Środkowoeuropejski (31) Podprowincja: Pobrze Ŝe Południowobałtyckie (313) Makroregion: Pobrze Ŝe Szczeci ńskie (313.2-3) Mezoregiony Pobrze Ŝa Szczeci ńskiego: 313.21 – Uznam i Wolin; 313.22 – Wybrze Ŝe Trzebiatowskie; 313.23 – Równina Wkrza ńska; 313.24 – Dolina Dolnej Odry; 313.25 – Równina Goleniowska; 313.26 – Wzniesienia Szczeci ńskie; 313.27 – Wzgórza Bukowe; 313.31 – Równina Pyrzycka; 313.32 – Równina Nowogardzka; 313.33 – Równina Gryficka Wzgórza Warszewskie, s ą dominuj ącym elementem orograficznym na obszarze arkusza Police. Bezwzgl ędna wysoko ść dochodzi tu do 127 m n.p.m. Gł ęboko wci ęte dolinki niewiel- kich potoków: Grzybnicy, śółwinki, Skolwinki, daj ą du Ŝe wzgl ędne deniwelacje dochodz ące do 60 m. Partie wysoczyznowe urozmaicone s ą zagł ębieniami wytopiskowymi, dolinkami denudacyjnymi i wydmami. Obszar ten zbudowany jest ze spi ętrzonych glacitektonicznie 5 osadów glacjalnych i fluwioglacjalnych. Oprócz osadów lodowcowych znajduj ą si ę tu na powierzchni porwaki trzeciorz ędowych iłów septariowych i piasków Ŝelazistych. Na wschód