Kinderrechten in Nederland 2015-2020 VIJFDE NGO-RAPPORTAGE VAN HET KINDERRECHTENCOLLECTIEF AAN HET VN-KINDERRECHTENCOMITÉ AAN DE VN RAPPORTEREN KINDERRECHTEN IN NEDERLAND Vijfde ngo-rapportage van het Kinderrechtencollectief aan het VN-Kinderrechtencomité OVER HET RAPPORTAGEPROCES Elk land dat het VN-Kinderrechtenverdrag heeft Het VN-Kinderrechtencomité heeft het merendeel geratificeerd, legt iedere vijf jaar verantwoording van deze zorgpunten overgenomen en de definitieve af aan het VN-Kinderrechtencomité over hoe het lijst met vragen in oktober 2019 aan Nederland gaat met de naleving van kinderrechten. Zo ook gestuurd. Nederland rapporteerde vervolgens in de Nederlandse staat. Niet-gouvernementele november 2020 in de staatsrapportage schriftelijk organisaties (ngo’s) reageren daarop en verwoorden op de List of Issues. Voor u ligt de reactie van het in een eigen rapportage hun gedeelde visie op Kinderrechtencollectief op het staatsrapport. Ook de kinderrechtensituatie. Voor Nederland wordt andere actoren, zoals de Kinderombudsman en dit, voor de vijfde keer, gecoördineerd door het jongeren reageren op de staatsrapportage. Kinderrechtencollectief. Na ontvangst van de reacties op het staatsrapport, In deze vijfde rapportage rapporteren we namens gaat het VN-Kinderrechtencomité in gesprek met de meer dan 145 organisaties over de periode Nederlandse staat, het maatschappelijk middenveld 2015-2020. Conform het nieuwe, versimpelde en kinderen, en formuleert per onderwerp rapportageproces is het Kinderrechtencollectief in aanbevelingen om de kinderrechtensituatie in 2019 gestart met het leveren van input op de Nederland te verbeteren. De zogenoemde Concluding ‘List of Issues Prior to Reporting procedure’ (LOIPR). Observations and Recommendations verschijnen naar De LOIPR is een openbare lijst met zorgpunten die verwachting in oktober 2021. het VN-Kinderrechtencomité vaststelt en waarover de Nederlandse staat verantwoording moet afleggen. Deze aanbevelingen vormen een kader voor de Het Kinderrechtencollectief heeft na consultatie van Nederlandse overheid om in de komende jaren meer dan 80 ngo’s en deskundigen in juli 2019 de verder te werken aan de volledige implementatie zorgpunten met het VN-Kinderrechtencomité gedeeld van het VN-Kinderrechtenverdrag in Nederland. middels de Inbreng op de LOIPR. Het Kinderrechtencollectief zal de opvolging van de aanbevelingen door de staat nauwgezet monitoren. 2 3 INHOUD INHOUD VOORWOORD 06 GEZONDHEID EN WELZIJN 42 G Gezondheid en gezondheidsdiensten 42 VERANTWOORDING 08 Mentale gezondheid 44 Gezondheid van adolescenten 48 Levensstandaard 50 NIEUWE ONTWIKKELINGEN 09 H ONDERWIJS EN VRIJE TIJD 54 A ALGEMENE IMPLEMENTATIEMAATREGELEN 12 Onderwijs 54 Voorbehouden en wetgeving 12 Vrije tijd en recreatie 57 Coördinatie en decentralisatie 13 Gegevensverzameling 16 Verspreiding en bewustwording 17 I SPECIALE BESCHERMINGSMAATREGELEN 60 Kinderrechten en het bedrijfsleven 19 Asiel-, vluchtelingen- en migrantenkinderen 60 Alleenstaande minderjarige vreemdelingen 62 Kinderarbeid 64 B ALGEMENE BEGINSELEN 20 Verkoop, mensenhandel en ontvoering 65 Non-discriminatie 20 Jeugdstrafrecht 67 Belang van het Kind 23 Respect voor de mening van het kind 24 J FACULTATIEF PROTOCOL OVER VERKOOP VAN KINDEREN, KINDERPROSTITUTIE EN KINDERPORNOGRAFIE 70 C BURGERRECHTEN EN VRIJHEDEN 26 K FACULTATIEF PROTOCOL OVER DE BETROKKENHEID VAN D GEWELD TEGEN KINDEREN 28 KINDEREN BIJ GEWAPENDE CONFLICTEN 72 E FAMILIE EN ALTERNATIEVE ZORG 34 GERAADPLEEGDE DESKUNDIGEN 74 F KINDEREN MET EEN BEPERKING 38 ONDERTEKENAARS 86 COLOFON 90 4 5 XXX VOORWOORD XXX VOORWOORD In het Kinderrechtencollectief bundelen organisaties Sinds de ratificatie van het Internationaal Verdrag onder andere naar aanleiding van deze rapportage, inzake de Rechten van het Kind door Nederland in zal formuleren zodat de aanbevelingen leiden tot hun krachten om op te komen voor de belangen van 1995 rapporteert het Kinderrechtencollectief met een daadkrachtige opdracht aan de overheid. Het inbreng van ngo’s over de situatie van kinderrechten Kinderrechtencollectief blijft de opvolging van de kinderen en toe te zien op de borging van kinderrechten in Nederland. aanbevelingen volgen en agenderen. in de Nederlandse wet, beleid en praktijk. Het Voor u ligt de vijfde rapportage aan het VN- Het Kinderrechtencollectief is alle deskundigen Kinderrechtencollectief bestaat uit de kernleden Defence Kinderrechtencomité. Het rapport beslaat de en organisaties die hebben meegewerkt aan for Children, Kinderpostzegels, Nationale Jeugdraad, Save periode 2015 - 2020. De jaren 2020 en 2021 deze ngo-rapportage bijzonder erkentelijk voor worden overschaduwd door het coronavirus dat hun inspanningen. Door hun inbreng geeft deze the Children, Terre des Hommes en UNICEF Nederland, een ongekende invloed heeft op iedereen en grote rapportage een goed en volledig beeld van de gevolgen heeft voor kinderen. naleving van kinderrechten in Nederland. met als adviseur het Nederlands Jeugdinstituut. Het Kinderrechtencollectief heeft naast de kernleden vele In deze rapportage geven 180 deskundigen en ngo’s Huri Sahin een beeld van de situatie waarin kinderen opgroeien Voorzitter Kinderrechtencollectief andere partners. en de realisatie van hun rechten in Nederland, inclusief de kinderen die leven in het Caribisch deel van Nederland, de drie bijzondere gemeenten Bonaire, Sint Eustatius en Saba. Uit de vele bijdragen blijkt de urgentie van een aantal vraagstukken, die mede door de coronapandemie groter zijn geworden. We gaan ervan uit deze urgentie terug te zien in de aanbevelingen die het VN-Kinderrechtencomité, 6 7 ONTWIKKELINGEN NIEUWE NIEUWE ONTWIKKELINGEN De overheid werkt aan het verbeteren van het Een studie van de universiteit Leiden meldt naar welzijn van kinderen, zodat ze kansrijk en veilig op schatting 40.000 gevallen van kindermishandeling kunnen groeien. Het jaar 2020 is vooral getekend tijdens de eerste lockdown. Een significante door de impact van de coronapandemie op kinderen. stijging ten opzichte van eenzelfde periode zonder Gevolgen van de coronacrisis die positief uitpakken, lockdown.3 zijn meer aandacht voor jongerenparticipatie en voor het mentaal welzijn van kinderen. Ook Wat de economische impact is, is nog niet duidelijk, kansengelijkheid staat nadrukkelijker op de agenda. maar naar verwachting stijgt het aantal kinderen Discriminatie en racisme krijgen in Nederland meer in armoede. De scholensluiting liet de grote aandacht door de Black Lives Matter beweging. En verschillen tussen leerlingen zien in materiële zin, VERANTWOORDING diverse inspecties concluderen dat de decentralisatie de ondersteuning door ouders en in de aanpak van van de jeugdzorg die in 2015 is ingezet, ook scholen. De sluiting bevestigt hoe belangrijk school negatieve gevolgen heeft; bewindspersonen is voor de sociaal emotionele ontwikkeling.4 onderkennen dit nu deels. Er is een toename in eenzaamheid, eetstoornissen, depressieve gevoelens en angst onder tieners.5 De coronapandemie legt een vergrootglas op Ook de crisis in de jeugd-ggz is verergerd.6 De Deze rapportage Kinderrechten is het nodig apart benoemd. Wetgeving, beleid en bestaande problemen scholensluiting raakt kinderen in de volle breedte resultaat van een brede consultatie door het omstandigheden wijken vaak af van het Europese De maatregelen om de verspreiding van het van hun ontwikkeling en maakt de groep kwetsbare Kinderrechtencollectief, onder ngo’s, jonge en deel van Nederland. De zelfstandige landen in het coronavirus te beperken hebben een enorme impact kinderen groter. Al in mei 2020 concludeert volwassen experts en ervaringsdeskundigen. Koninkrijk der Nederlanden, Aruba, Curaçao en op de levens van kinderen, op zowel cognitief, UNICEF dat onvoldoende duidelijk is of en hoe de Per thema hebben zij hun visie op de vraag van het Sint Maarten, vallen buiten deze rapportage. Wel fysiek, sociaal en mentaal vlak.1 Het aantal acute belangen van kinderen worden meegewogen in de VN-Kinderrechtencomité geformuleerd. benadrukt het Kinderrechtencollectief dat het VN- meldingen bij Veilig Thuis, advies- en meldpunt besluitvorming rondom de coronamaatregelen.7 In Kinderrechtencomité in juni 2015 aangaf dat het huiselijk geweld en kindermishandeling, steeg2. evaluaties over de impact van coronamaatregelen De decentralisatie van overheidstaken in het sociaal Koninkrijk der Nederlanden als geheel partij is bij domein – met name jeugdzorg - naar gemeenten, het VN-Kinderrechtenverdrag en het waarborgen 1 NJI (2021) Overzicht van onderzoeken naar gevolgen van de coronatijd op kinderen, jongeren en gezinnen www.nji.nl/nl/ in 2015 ingezet, kleurt tal van zorgpunten in dit van deze rechten een koninkrijksaangelegenheid is. coronavirus/Professionals/Voor-alle-professionals/Onderzoek-gevolgen-coronatijd rapport. Het Kinderrechtencollectief constateert dat Daar wordt op dit moment door Nederland niet naar SER (2021) Advies Jongeren Denktank Coronacrisis En nu…daden! https://www.ser.nl/-/media/ser/downloads/overige- bij de decentralisatie betrokken partijen niet altijd gehandeld. publicaties/2021/en-nu-daden.pdf het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van 2 Ministerie van VWS (2021) Stijging van acute meldingen bij Veilig Thuishttps://www.huiselijkgeweld.nl/actueel/ het Kind (hierna: VN-Kinderrechtenverdrag) in het Het Kinderrechtencollectief-lid de Nationale nieuws/2021/01/14/stijging-van-acute-meldingen-bij-veilig-thuis vizier hebben. De coronapandemie en de impact van Jeugdraad (NJR) levert daarnaast zelfstandig een 3 Universiteit Leiden (2021) Kindermishandeling