2000 NG FILIPINAS EDISYONG AGOSTO 2013 Karapatang-ari © Filipinas Institute of Translation, Inc. Libreng gamitin ng mga guro at ipakopya para sa pagtuturo sa mga paaralan ng Filipinas. Bawal ilathala at palaganapin sa paraang elektroniko, lalo na sa layuning komersiyal, kung walang pahin- tulot ng may hawak ng karapatang-ari. Proyekto ng Sa pakikipagtulungan sa Pambansang Komisyon para sa Kultura at mga Sining National Commission for Culture and the Arts (NCCA) Emelita V. Almosara Executive Director Prop. Felipe M. de Leon Jr. Chairman sa pamamagitan ng Subkomisyon sa Pagpapalaganap ng Kultura Subcomission for Cultural Dissemination (SCD) Alice A. Pañares, puno; Dr. Mario I. Miclat, kagawad; Dr. Cecilia M. Dy, kagawad Pambansang Komite sa Edukasyong Pangkultura National Committee on Cultural Education Alice A. Pañares, puno; Arvin Manuel D. Villalon, pangalawang puno; Roselle V. Pineda, kalihim; Glorife S. Samodio, pangalawang kalihim; Victor C. Sorellano, Joseph J. Cristobal, Gregorio R. Jumao-As, Jose Rodrigo U. Aviles, Juan G. Gepullano, Sunnie C. Noel, Leonardo Rey S. Carino, Dr. Beatriz G. Torno, Dr. Catherine Q. Castaneda, Jennifer Tupas, mga kasapi Pambansang Komite sa Wika at Salin National Committee on Language and Translation Dr. Mario I. Miclat, puno; Dr. Virgilio S. Almario, pangalawang puno; Dr. Christian G. C. Francisco, kalihim; Prop. Joel B. Labos, pangalawang kalihim; Dr. Corazon L. Santos, Dr. Roberto B. Torres, Prop. Vina P. Paz, Dr. Severino S. Capitan, Dr. Aurora E. Batnag, Dr. Imelda P. de Castro, Roberto T. Añonuevo, Dr. Genevieve L. Asenjo, Dr. Purificacion G. Delima,mga kasapi Pambansang Komite sa Komunikasyon National Committee on Communication Dr. Cecilia M. Dy, puno; Estrellita J. Tamano, pangalawang puno; Juan P. Dayang, kalihim; Lelia Chua Sy; pangalawang kalihim; Rodrigo G. Cornejo, Dr. David A. Genotiva, Daniel G. Fajardo, Ricardo C. Juliano, Leizl A. Deloso, Fr. Jonathan R. Domingo, Evangeline L. Pascual, Quintin P. Pastrana, Rolando Olog, mga kasapi Task Force ng Programa sa Edukasyong Pangkultura ng Filipinas Philippine Cultural Education Program Task Force (PCEP) Elmar Ingles, tagapamahala Mga Namamahala sa Proyektong Sagisag Kultura Virgilio S. Almario, punong tagaugit; Romulo P. Baquiran, Jr. at Perfecto T. Martin, mga tagapamahala; Eilene Antoinette G. Narvaez, pangalawang tagapamahala; Mervin C. Vergara at Angeli Marie G. Narvaez, tagapamahala sa sining at produksiyon; mga manunulat: Giancarlo Abrahan (GCA), Ynna Abuan (YA), Ruby G. Alcantara (RGA), Virgilio S. Almario (VSA), Merlina Andalecio (MA); Romulo P. Baquiran, Jr. (RPB), Aurora E. Batnag (AEB), Grace Bengco (GB), Roy Rene Cagalingan (RRC), Gonzalo A. Campoamor II (GAC),Severino S. Capitan (SSC), Imelda P. de Castro (IPC), Christa I. dela Cruz (CID), Purificacion G. Delima (PGD), Wennielyn Fajilan (WF), Schedar Jocson (SJ), Phillip Y. Kimpo Jr., (PKJ), Marco B. Lagman (MBL), Kriscell L. Labor (KLL), Andre Cecil Lopez (ACAL), Richard P. Magbanua (RPM), Joanne Manzano (JM), Mario I. Miclat (MIM), Marcel L. Milliam (MLM), Vim D. Nadera (VDN), Eilene G. Narvaez (EGN), Jimmuel C. Naval (JCN), Raul C. Navarro (RCN), Bernadette V. Neri (BVN), Deborah Rosalind Nieto (DRN), Lolito Nunag (LT), Susan A. Ong (SAO), Adelfa M. Pascual (AMP), Silvestre M. Pascual III (SMP), Jayson D. Petras (JDP), Rowena V. Rosales (RVR), Edgar C. Samar (ECS), Gabriela B. Samson (GBS), Antonio B. San Miguel (ABSM), Corazon Lalu Santos (CLS), Louie Jon Sanchez (LJS), Delfin L. Tolentino (DLT), Roberto B. Torres, (RBT), Michael Jude C. Tumamac (MJCT), Galileo S. Zafra (GSZ); mga mananaliksik: Angelie Mae T. Cezar, Laurence Anthony G. Narvaez, Cristy M. Salvador; iba pang kasama:Michael M. Coroza, Leuterio C. Nicolas PAUNAWA Ang proyektong Sagisag Kultura ay bahagi ng programa ng National Commission for Culture and the Arts (NCCA) para sa edukasyong pangkultura ng mga Filipino. Sa nakaraang ilang taon ay tinipon ng NCCA ang umaabot sa 8,000 sagisag kultura mula sa mga impormant na guro at manggagawang pangkultura sa iba’t ibang rehiyon at probinsiya ng Filipinas. Mula sa naturang koleksiyon at batay sa ibang reperensiya ay pumilì naman ang isang grupo ng eksperto sa kulturang Filipino ng umaabot sa 2,000 pambansang sagisag kultura upang maigawa ng kaukulang pakahulugan at paliwanag at magamit na sanggunian ng mga guro at estudyante sa buong bansa. Yugto-yugto ang naging pagsasapubliko ng mga pambansang sagisag kultura. Nagsimula ang publikasyon sa unang 800 ng itinuturing na pangunahing pambansang sagisag kultura noong taong 2011, idinagdag kaagad ang ikalawang pangkat na 600 noong taong 2012, at ngayong taon ay natapos ang huling pangkat na 600 na kokompleto sa kabuaang 2000 pinakamahahalagang sagisag kultura ng Filipinas. Ang kabuuang proyekto ay isang registry o listahan ng mga sagisag kultura ng Filipinas, at ang ibig sabihin, ito ay patuloy na nakabukás sa pagdaragdag at pagbabawas ng bilang kung kailangan. Ang bawat sagisag kultura ay pinilì sang-ayon sa kabuluhan nitó sa nararapat na edukasyon ng mga Filipino. Kinakatawan nitó ang mahalagang katangian, kasaysayan, kaugalian, at kulay ng kalinangang Filipino samantalang isinasaalang-alang ang kontribusyon ng bawat pook at pulô, bawat pangkating katutubo, at bawat paniwala tungo sa pagbuo ng kapaki-pakinabang na kamalayang pambansa. Isang paraan din ito ng pagpapaunlad sa nilalamán (content) ng edukasyon at maaaring gamitin sa pagbago ng mga teksbuk, maging patnubay sa pagdevelop ng kurikulum, at maging aktuwal na pantulong sa mga leksiyon sa silid-aralan ng alinmang antas at alinmang asignatura. Sa kabuuan, nilalayon ng proyektong Sagisag Kultura na mapalusog ang kaalaman ng bawat Filipino hinggil sa kaniyang sarili, na sa wakas, ay inaasahang magpapataas sa kaniyang dangal bilang Filipino at magpapatingkad sa kaniyang pag-ibig sa bayan. Unang edisyon lámang ito. Sa kabilâ ng mga paghihigpit sa saliksik, pagsulat, at editing, naniniwala kami na malaki ang puwang para sa rebisyon, dagdag na impormasyon, at pagpapayaman sa mga pambansang sagisag kultura. Inaaanyayahan ang mga guro, mananaliksik, at awtoridad para magbigay ng puná at makilahok sa pagsinop at pagpapalaganap ng proyektong ito. Ang mga guro mismo ay maaaring lumahok at magdagdag ng kanilang saliksik kapag ginamit ang impormasyon mula sa proyektong ito upang higit na makinabang ang mga estudyante. Iminumungkahi din ang pagbása sa buong koleksiyon bago gamitin upang higit na malinawan ang ugnayan sa isa’t isa at ang pambansang kabuluhan ng mga sagisag kultura. (VSA) NILALAMAN A 37. agung 38. agunyas 1. Abad Santos, Jose 39. Agyu 2. Abad Santos, Pedro 40. Akademya Militar ng Filipinas 3. Abad, Juan 41. akapulko 4. Abadilla, Alejandro G. 42. akasya 5. abaka 43. Aklatang Bayan 6. abakada 44. akle 7. abakus 45. Ako ang Daigdig 8. abaloryo 46. alagaw 9. abaniko 47. alak 10. abay 48. alakaak 11. Abdon, Bonifacio 49. alamat 12. Abelardo, Nicanor 50. alamid 13. Abella, Manuel 51. alampay 14. abokado 52. albularyo 15. Abueva, Napoleon V. 53. Alcala, Larry 16. Abunnawas 54. Alcaraz, Arturo 17. Acta de la proclamación de independencia del pueblo 55. Alcaraz, Ramon Filipino 56. Alcuaz, Federico A. 18. Acta de Tejeros 57. Alejandrino, Jose 19. adarna 58. alferez 20. adat 59. Algue, Jose 21. adelpa 60. alibangbang 22. adobe 61. Aliguyon 23. adobo 62. Alim 24. Adonay, Marcelo Q. 63. alimango 25. Adriatico, Macario G. 64. alimasag 26. Adwana 65. alitaptap 27. agimat 66. alkalde 28. Aglipay, Gregorio 67. Almario, Virgilio S. 29. agnos 68. almasiga 30. agoho 69. Almazan, Pedro 31. Agoncillo, Felipe 70. Almeda-Lopez, Natividad 32. Agoncillo, Marcela M. 71. almires 33. Agoncillo, Teodoro A. 72. almugan 34. Aguilar, Faustino 73. Alonso, Teodora 35. Aguilar, Jose V. 74. alpahor 36. Aguinaldo, Emilio F. 75. alugbati 76. alumahan 123. Araneta, Juan 77. Alunsina 124. aranya 78. Alvarez, Vicente 125. araro 79. Alzona, Encarnacion A. 126. ar-arosep 80. Ama Namin 127. aratiles 81. amarilyo 128. Araw ng Kagitingan 82. ambahan 129. Araw ng Kasarinlan 83. Ambuklao Dam 130. Araw ng Paggawa 84. Amerikano 131. Arcellana, Francisco 85. amihan 132. Arceo, Liwayway A. 86. amnestiya 133. Arejola,Tomas 87. amor propio 134. Arellano, Deodato 88. amorseko 135. Arellano, Juan M. 89. Amorsolo, Fernando C. 136. Arguilla, Manuel E. 90. ampalaya 137. arikenken 91. amugis 138. arnis 92. anahaw 139. aroskaldo 93. Anak 140. arras 94. Anak Dalita 141. Arroyo, Gloria Macapagal M. 95. andador 142. arroz ala valenciana 96. Ang Kiukok 143. arsobispo 97. Angalo 144. Artes y reglas de la lengua tagala 98. Angat Dam 145. Aruding 99. angkak 146. asarol 100. angkat 147. Asian Development Bank (ADB) 101. Anilao 148. asin 102. anis 149. aso 103. anito 150. asoge 104. anonas 151. asohos 105. ansisit 152. asola 106. Antipolo 153. asosena 107. Antonio, Pablo S. 154. asotea 108. Apacible, Galicano 155. aspalto 109. Apacible, Leon 156. asukal 110. apahap 157. asukarera 111. api-api 158. Asuncion, Jose Maria 112. apitong 159. Asuncion, Leoncio 113. apò 160. aswang 114. Apostol, Cecilio 161. asyenda 115. Aquino de Belen, Gaspar 162. atang 116. Aquino, Benigno Jr. 163. Ati-atihan 117. Aquino, Benigno Simeon C. III 164. atis 118. Aquino, Maria Corazon C. 165. atsara 119. Aquino, Melchora 166. atsuwete 120. Arabe 167. Audiencia Real 121. Araneta Coliseum 168. Autonomous Region in Muslim Mindanao (ARMM) 122. Araneta, Gregorio S. 169. Avelino, Librada 170. Avellana, Daisy Hontiveros 213. balanggot 171. Avellana, Lamberto V. 214. balarila 172. Aves de Rapiña 215. Balatik 173. awideng 216. baleleng 174. awit 217. balete 175. ayoweng 218. balikbayan 176. ayungin 219. balimbing 177. ayuntamyento 220. Balintawak 178. Azim ud-Din I 221. balintong 222. balisong B 223. balitaw 224. Balmaseda, Julian Cruz 179. babaylan 225. Balmori, Jesus 226. balsa 180. baboy 227. balse 181. baboy-damo 228. Baltazar, Clare R. 182. Baclaran 229. Baltazar, Francisco “Balagtas” 183. Badjao 230. Baltog 184. badyang 231. balud 185. bagat 232. balut, penoy 186. Bagay, Nicolas de la Cruz 233. balyena 187. bagnet 234. Banaag at Sikat 188. Bagong Taon 235. banaba 189. Bagongbanta, Fernando 236. banak 190. bagoong 237. Banaue 191. Baguinda, Raha 238. Banco Español-Filipino 192.