Marcin Babko Raport o stanie muzyki popularnej w województwie śląskim w latach 1989–2009 Poprzedni Kongres Kultury Województwa Śląskiego, opisuj ący zjawiska w latach 1989–1999, nie przewidział raportu na temat muzyki popularnej. Dlatego te ż w moim tek ście postaram si ę opisa ć całe minione dwie dekady i najwa żniejsze zjawiska, jakie wyst ąpiły w tym czasie w województwie śląskim. Ostatnie 20-lecie to przecie ż najwa żniejszy czas w całej historii polskiej muzyki roz- rywkowej. Dopiero po upadku komunizmu mógł powsta ć i w pełni rozwin ąć si ę przemysł muzyczny – m.in. dzi ęki wej ściu na krajowy rynek światowych wytwórni fonograficznych. Dotychczasowy monopol pa ństwowych wytwórni płytowych (z kilkoma wyj ątkami prywat- nych agencji polonijnych, które powstały w latach 80.) zast ąpił wolny rynek – dzi ś płyty tło- czy si ę ju ż wył ącznie ze wzgl ędu na popularno ść i poda ż konkretnych tytułów. W województwie śląskim działaj ą arty ści, wydawcy i organizatorzy koncertów wa żni w skali całego kraju, cz ęsto najwa żniejsi w swoich kategoriach. Śląscy arty ści z kr ęgu muzyki popularnej (przez tak ą rozumie ć tu b ędziemy zarówno pop, jak i rock, jazz, metal, hip-hop czy tzw. alternatyw ę) mieli i maj ą du ży wpływ na rozwój polskiej sceny muzycznej. Czy s ą to przelotne gwiazdy (jak Feel), czy klasycy swoich gatun- ków (jak D żem, SBB, Irek Dudek, Kat, Myslovitz, Kaliber 44 czy Paktofonika) – zasi ęg ich twórczo ści i jej odbioru nigdy nie ograniczał si ę do regionu, z którego pochodz ą i w którym żyj ą. Zawsze obejmował cały kraj (a w niektórych wypadkach wychodził tak że poza jego granice). Wymienionych artystów mo żna podzieli ć na dwie kategorie: tych, którzy grali przed 1989 r. i wci ąż s ą obecni na rynku, a tak że tych, którzy pojawili si ę na scenie po tym roku i z powodzeniem graj ą do dzi ś. Przez ostatnie 20 lat pojawiło si ę te ż kilka grup, które dzi ś ju ż nie istniej ą, ale ich twórczo ść (cz ęsto były to pojedyncze albumy, jedyne płyty) miała i dalej ma wpływ na rozwój polskiej muzyki. To tutaj powstały te ż wa żne dla całego kraju festiwale, Zrealizowano ze środków Samorz ądu Województwa Śląskiego Zrealizowano ze środków Narodowego Centrum Kultury 1 tu odbyły si ę historyczne koncerty, tu wreszcie działaj ą kluby i wydawnictwa, których zasi ęg daleko przekracza granice regionu. Blues Śląsk ju ż od ko ńca lat 60. kojarzył si ę z bluesem. D żem, SBB, Krzak i Irek Dudek nigdy nie ograniczali si ę do tego jednego muzycznego stylu, niemniej dzi ś uwa żani s ą za kra- jowych klasyków gatunku. Dżem, dzi ś uwa żany ju ż za zespół legendarny, w 2009 r. obchodził swoje 30. urodzi- ny. Uczcił je koncertem w Spodku (3 pa ździernika 2009 r.) i wydanym kilka miesi ęcy pó źniej albumem „30 urodziny”. Zestaw obejmuje cztery płyty CD i trzy DVD i jest pełnym zapisem wspomnianego wyst ępu. Ju ż w dniu premiery album zyskał status platynowej płyty (za sprze- da ż 15 tys. egz.). To ju ż trzecie platynowe DVD D żemu (poprzednie otrzymał za koncertowe albumy nagrane na Przystankach Woodstock 2003 i 2004). Warto to odnotowa ć, bo jak dot ąd tylko pi ęć muzycznych DVD wydanych przez polskie zespoły zdobyło status platynowych płyt. Dżem ma w dorobku 15 płyt studyjnych, 10 koncertowych i tysi ące wyst ępów na ca- łym świecie. A tak że szczególn ą histori ę. Nie zdarza si ę w naszym kraju, by zespół grał tak długo bez żadnej przerwy. Tym bardziej, że los do świadczył śląskich muzyków. Nie szcz ędził im artystycznych i komercyjnych sukcesów, ale te ż prawdziwych dramatów, z których naj- wi ększym była tragiczna śmier ć dwóch członków zespołu: wokalisty Ryszarda Riedla (w 1994 r. ) i pianisty Pawła Bergera (w 2005 r.). Kilkakrotnie wznawian ą biografi ę grupy, zatytułowan ą „Ballada o dziwnym zespole”, napisał w 1994 r. Jan Skaradzi ński. Fabularyzo- wan ą histori ę Riedla przedstawia film Jana Kidawy-Bło ńskiego „Skazany na bluesa” (2005 r.) – nagrodzony m.in. na 30. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych. Dżem supportował światowe gwiazdy rocka, gdy te przyje żdżały na koncerty do na- szego kraju: w 2008 r. zespół grał przed Erikiem Claptonem w Gdyni, w 1998 r. przed The Rolling Stones w Chorzowie, a dwa lata wcze śniej przed ZZ Top w Sopocie. – Granie z na- szymi idolami to spełnienie naj śmielszych marze ń – mówili skromnie muzycy, którzy sami od dawna ju ż s ą klasykami. Jeszcze dłu żej (cho ć z przerwami) gra SBB , zespół zało żony przez multiinstrumentali- st ę Józefa Skrzeka na przełomie lat 60. i 70. W ostatnich latach na rynek trafiły zestawy nie- Zrealizowano ze środków Samorz ądu Województwa Śląskiego Zrealizowano ze środków Narodowego Centrum Kultury 2 publikowanych nagra ń „Lost Tapes” (dwie cz ęś ci po 9 płyt każda), które wspólnie z 22- płytowym „Anthology 1974–2004” (kompletna dyskografia) tworz ą imponuj ący zestaw 40 płyt. W tym samym czasie kilkana ście z tych albumów ukazało si ę równie ż na osobnych kr ąż kach, wi ęc mamy do czynienia ze zjawiskiem dot ąd w historii polskiej fonografii niespo- tykanym. Żadna polska grupa rockowa nie ma takiej dyskografii. Do tego doliczy ć trzeba sze ść albumów DVD z koncertami i archiwalnymi nagraniami. Ale te ż SBB to zespół jedyny w swoim rodzaju. Triumfy świ ęcił w latach 70. To wte- dy Skrzek, Apostolis Anthimos i Jerzy Piotrowski byli w naszym kraju najwi ększymi gwiaz- dami rocka. Do dzi ś muzyka SBB ma fanów na całym świecie (zespół z sukcesami koncerto- wał i wydawał płyty za granic ą). Zarówno ta z lat 70., jak i nowa, bo SBB wci ąż gra, tyle że w składzie nie ma ju ż Piotrowskiego (w ostatnich latach na perkusji w SBB grali światowej sławy wirtuozi, m.in. Amerykanin Paul Wertico i W ęgier Gabor Nemeth). Zespół miał w swojej historii długie, kilkuletnie przerwy. Od reaktywacji w 2000 r. grupa regularnie kon- certuje i wydaje płyty. Jej histori ę opisuje wydana w 2003 r. ksi ąż ka „SBB – Wizje” Andrzeja Hojna i Michała Wilczy ńskiego. – Kiedy ś 20-letni wojownicy, dzi ś s ą ju ż dojrzalsi. Ale wci ąż ciekawi świata, siebie, muzyki. Dlatego nasze spotkania s ą tak pi ękne. Ka żdy koncert, ka żdy utwór zawsze gramy inaczej. Wci ąż potrafimy szuka ć, burzy ć i budowa ć. Chocia ż życie muzyka zawodowego wcale nie jest proste. Prawdziwa muzyka rockowa dalej jest w tym kraju underground . Rock to tu wci ąż zakazany owoc. Dzi ęki temu siła tej muzyki jest wi ększa – mówi Józef Skrzek , który równie ż doczekał si ę fonograficznego hołdu: zestawu 20 płyt solowych pod wspólnym tytułem „Viator 1973–2007”. Jest te ż twórc ą Festiwalu Sztuk Przestrzennych „Schody Do Nieba”, który od 2008 r. odbywa si ę w kosmicznej aurze Planetarium Śląskiego w Chorzo- wie. Inny śląski klasyk zwi ązany z bluesem i rockiem to Irek Dudek . Na pocz ątku lat 70. zwi ązany z Silesian Blues Band (pierwsza odsłona SBB), w tej samej dekadzie zało żył zespo- ły Apokalipsa i Irjan, z którymi nie nagrał jednak ani jednej płyty. Sukces przyszedł w poło- wie lat 80., gdy wspólnie z Darkiem Dusz ą zało żył zespół Shakin' Dudi (pierwszy album za- tytułowany „Złota płyta” rozszedł si ę w ilo ści ponad 160 tys. egz.). Ogółem Dudek sprzedał swoich płyt ponad 600 tys. egz. Zrealizowano ze środków Samorz ądu Województwa Śląskiego Zrealizowano ze środków Narodowego Centrum Kultury 3 Dudek zbudował polsk ą scen ę bluesow ą, tworz ąc w 1981 r. festiwal Rawa Blues, do dzi ś najstarszy, najwa żniejszy i najbardziej presti żowy w naszym kraju, wysoko ceniony na całym świecie. Wirtuoz harmonijki ustnej, ma jednak w dorobku tylko trzy stricte bluesowe płyty: „No.1” z 1986 r. (pierwsza polska płyta bluesowa za śpiewana tylko w j ęzyku angiel- skim, pierwsza nagrana z udziałem big-bandu), „New Vision of Blues” z 1994 r. (wizjonerska prezentacja bluesa symfonicznego, ł ącz ąca elektryczny zespół z klasyczn ą sekcj ą smyczkow ą – z tym programem Dudek odniósł sukces w Europie Zachodniej) i „Dudek Bluesy” z 2010 r. (pierwsza płyta Dudka z polskoj ęzycznymi bluesami). Jego twórczo ść podsumowuje 11- płytowy zestaw „Anthology 1976–2006”, który zawiera nie tylko oficjalne albumy Dudka, ale te ż koncerty i piosenki niepublikowane nigdy wcze śniej. W 2007 r. ukazała si ę te ż kompila- cyjna płyta DVD „Ty wci ąż taki sam od 30 lat”. – Pierwsze nagrania z grup ą Apokalipsa zrobiłem w 1976 r.. Od tamtego czasu zawsze szukałem. Nigdy nie nagrałem drugiej takiej samej płyty. Nie wykorzystywałem popularno ści Shakin' Dudi, A przecie ż po sukcesie „Złotej Płyty” mogłem nagra ć jeszcze kilka takich sa- mych – mówi muzyk, który dzi ś równolegle prowadzi Shakin' Dudi i skład bluesowy. O życiu i twórczo ści Dudka opowiada biografia „Ziuta Blues” autorstwa Marcina Babki. Leszek Winder , jeden z najbardziej znanych polskich gitarzystów blues-rockowych urodził si ę w Chorzowie. Debiutował w połowie lat 70. w zespole Apogeum, razem Janem „Kyksem” Skrzekiem, Michałem Giercuszkiewiczem i Jerzym Kawalcem (w latach 80. grał z nimi jeszcze pod szyldem Bezdomne Psy, a po śmierci Kawalca w 2003 r. jako Śląska Gru- pa Bluesowa). Jego najbardziej znanym zespołem jest Krzak, dzi ęki któremu stał si ę praw- dziw ą gwiazd ą polskiego rocka. W połowie lat 80., zm ęczony nieko ńcz ącymi si ę trasami koncertowymi, zawiesił działalno ść tego zespołu. – Muzyka to nie maszynka do zarabiania pieni ędzy – mówił wtedy. Zespół Krzak rozpadł si ę po wydaniu 3 płyt. Powrócił w 2002 r., w najsłynniejszym składzie: gitarzysta Leszek Winder, basista Jerzy Kawalec, perkusista An- drzej Ryszka (przyjechał specjalnie z Kanady) i skrzypek Jan Bł ędowski (mieszka w Niem- czech).