MINISTERSTWO ŚRODOWISKA Zleceniodawca PAŃSTWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY Generalny Wykonawca Mapy Hydrogeologicznej Polski w skali 1 : 50 000 Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Geologii Morza 80 - 328 Gdańsk, ul. Kościerska 5 OBJAŚNIENIA DO MAPY HYDROGEOLOGICZNEJ POLSKI w skali 1: 50 000 Arkusz ŁASIN (208) Opracowała: DYREKTOR NACZELNY Państwowego Instytutu Geologicznego ................................ mgr Ewa Prussak upr. geol. Nr 051124 Państwowy Instytut Geologiczny Redaktor arkusza: ................................ prof. dr hab. Andrzej Sadurski Państwowy Instytut Geologiczny Sfinansowano ze środków NARODOWEGO FUNDUSZU OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ Praca wykonana na zamówienie Ministra Środowiska Copyright by PIG & MŚ, Warszawa 2002 Spis treści I. Wprowadzenie.......................................................................... 4 I.1. Charakterystyka terenu............................................................. 5 I.2. Zagospodarowanie terenu......................................................... 8 I.3 Wykorzystanie wód podziemnych............................................ 8 II. Klimat, wody powierzchniowe................................................. 9 III. Budowa geologiczna................................................................. 10 IV. Wody podziemne...................................................................... 11 IV.1 Użytkowe piętra wodonośne..................................................... 11 IV.2 Regionalizacja hydrogeologiczna............................................. 13 V. Jakość wód podziemnych......................................................... 18 VI. Zagrożenie i ochrona wód......................................................... 22 VII. Waloryzacja wód podziemnych................................................ 25 VIII. Literatura i wykorzystane materiały archiwalne....................... 27 Spis rycin w części tekstowej Ryc. 1. Położenie arkusza na tle podziałów regionalnych Ryc. 2. Podstawowe cechy statystyczne wybranych składników chemicznych wód podziemnych w utworach czwartorzędowych Ryc. 3. Diagramy wybranych składników wód podziemnych w utworach czwartorzędowych Ryc. 4. Położenie arkusza na tle obszarów chronionych Ryc. 5 Waloryzacja głównego poziomu wodonośnego, 1:100 000 Załączniki zamieszczone w części tekstowej Zał. 1. Mapa dokumentacyjna, 1:100 000 Zał. 2. Przekrój hydrogeologiczny I – I Zał. 3. Przekrój hydrogeologiczny II – II Zał. 4. Mapa głębokości występowania głównego poziomu wodonośnego, 1:100 000 Zał. 5. Mapa miąższości i przewodności głównego poziomu wodonośnego, 1:100 000 Zał. 6. Wybrane warstwy informacyjne, 1:200 000 2 Tabele dołączone do części tekstowej – baza danych Tabela 1a. Reprezentatywne otwory studzienne Tabela 1d. Inne reprezentatywne punkty dokumentacyjne umieszczone na planszy głównej Tabela 2. Główne parametry jednostek hydrogeologicznych Tabela 3a. Wyniki analiz chemicznych wód podziemnych wykonanych dla mapy – reprezentatywne otwory studzienne Tabela 3e Wyniki analiz chemicznych wód podziemnych wykonanych dla mapy – otwory studzienne pominięte na planszy głównej Tabela 4. Obiekty uciążliwe dla wód podziemnych Tabela A. Otwory studzienne pominięte na planszy głównej Tabela B. Inne punkty dokumentacyjne pominięte na planszy głównej Tabela C1. Wyniki analiz chemicznych wód podziemnych – materiały archiwalne – reprezentatywne otwory studzienne Tabela C5. Wyniki analiz chemicznych wód podziemnych – materiały archiwalne – otwory studzienne pominięte na planszy głównej Tablica 1. Mapa hydrogeologiczna Polski 1:50 000, ark. Łasin (208) – plansza główna (materiał archiwalny PIG) Tablica 2. Mapa dokumentacyjna ark. Łasin (materiał archiwalny PIG) Wersja cyfrowa mapy GIS – Intergraph (materiał archiwalny PIG w zapisie elektronicznym) Mapa hydrogeologiczna Polski 1:50 000, arkusz Łasin (plik eksportowy MGE – mhp 0208 mpd) z podziałem na grupy warstw informacyjnych z dołączoną bazą danych. 3 I. WPROWADZENIE Arkusz Łasin (208) Mapy hydrogeologiczej Polski w skali 1:50 000 opracowany został w latach 2000-2002 w Państwowym Instytucie Geologicznym — Oddział Geologii Morza w Gdańsku, zgodnie z Instrukcją opracowania i komputerowej edycji Mapy hydrogeologicznej Polski w skali 1:50 000 wydaną przez Państwowy Instytut Geologiczny w Warszawie (1999 r). Graniczy on z wykonanym uprzednio arkuszem MhP Prabuty (170) i z wykonywanymi obecnie arkuszami MhP Gardeja (207), Kisielice (209) i Jabłonowo Pomorskie (246). Interpretację warunków hydrogeologicznych z elementami ochrony środowiska wykonano w oparciu o materiały zebrane w: Regionalnym Banku Danych Hydrogeologicznych (RBDH-3 Gdańsk), Wydziałach Ochrony Środowiska Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Gdańsku, Kujawsko-Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Bydgoszczy i Delegaturze w Elblągu Warmińsko-Mazurskiego Urzędu Wojewódzkiego w Olsztynie, C.A.G. Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie, Urzędach Gmin Gardeja, Łasin, Kisielice i Biskupiec. Podczas wizji lokalnej terenu, przeprowadzonej w 2001 r., dokonano pomiarów zwierciadła wód podziemnych w studniach, zebrano informacje dotyczące wielkości poboru wody i jej jakości, pobrano próbki wody do badań laboratoryjnych. Zwracano również uwagę na stan środowiska pod kątem występowania istniejących i potencjalnych ognisk zanieczyszczeń, stanowiących zagrożenie dla wód podziemnych. Informacje o otworach z Banku Danych Hydrogeologicznych HYDRO zweryfikowano z dokumentacjami hydrogeologicznymi. Lokalizację niektórych otworów zweryfikowano podczas wizji lokalnej terenu i podczas pobierania próbek wody do analiz fizyczno-chemicznych. Do opracowania arkusza mapy hydrogeologicznej zebrano następujące materiały dokumentacyjne : — wyniki 116 wierceń studziennych, — wyniki 20 wierceń badawczych, — wyniki 144 archiwalnych analiz chemicznych wód z otworów hydrogeologicznych. Informacje dotyczące otworów hydrogeologicznych i geologicznych zestawiono w tabelach 1a, 1b, 1d, A, B. Wszelkie korekty poczynione w stosunku do informacji 4 otrzymanych z Banku Hydro zasygnalizowano w tabelach załączonych do tekstu objaśnień, w rubryce „Uwagi”. W kilkunastu przypadkach dokonano reinterpretacji współczynnika filtracji „k”. Ponadto w przypadku, gdy różnica rzędnej terenu podanej dla otworu hydrogeologicznego na kartach Banku Hydro, a odczytanej z mapy topograficznej w skali 1:10 000 wynosiła ponad 5 metrów, wtedy korygowano rzędną terenu przy otworze zgodnie z mapą topograficzną. Wyniki archiwalnych analiz fizyczno-chemicznych wód podziemnych zestawiono w tabelach C1, C5. Do oceny jakości wód podziemnych z wytypowanych 12 otworów hydrogeologicznych pobrano próbki wód do analiz chemicznych. Analizy zostały wykonane przez Centralne Laboratorium Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie. Wyniki przedstawiono w tabeli 3a i 3e. Obiekty stanowiące potencjalne zagrożenie dla wód podziemnych scharakteryzowano w tabeli 4. Tabele zamieszczono na końcu opracowania. Wszystkie otwory przedstawiono na mapie dokumentacyjnej w skali 1:50 000 (zał.1). Interpretację warunków występowania użytkowego poziomu wodonośnego, jego charakterystykę ilościową i jakościową przedstawiono na planszy głównej oraz na załączonych do tekstu mapach głębokości występowania głównego użytkowego poziomu wodonośnego (zał. 4), miąższości i przewodności (zał. 5), a także na przekrojach hydrogeologicznych (zał. 2, 3). Mapa przedstawia stan rozpoznania hydrogeologicznego na koniec 2001 roku. Dokonano również waloryzacji wód podziemnych i wyniki jej przedstawiono na mapie w skali 1:100 000 (ryc. 5). Informacje archiwalne dotyczące poszczególnych otworów uzupełniono opracowaniami regionalnymi dotyczącymi opisywanego obszaru, których spis zamieszczono w rozdziale VIII. Opracowanie komputerowe w systemie GIS INTERGRAPH wykonał Zbigniew Kordalski w Oddziale Geologii Morza P.I.G. w Gdańsku. I.1. CHARAKTERYSTYKA TERENU Teren objęty granicami arkusza mapy leży w granicach trzech województw: część północna – pomorskiego, część południowa – kujawsko-pomorskiego, część wschodnia – warmińsko-mazurskiego. Szczegółowy podział administracyjny tego rejonu przedstawiono w tabeli poniżej. 5 Województwo Powiat Gmina Miasto Gardeja pomorskie kwidzyński Prabuty Rogóźno kujawsko-pomorskie grudziądzki Łasin Łasin Świecie nad Osą Kisielice iławski Susz warmińsko-mazurskie nowomiejski Biskupiec Opisywany obszar, o powierzchni 307 km2, położony jest pomiędzy 19o00'–19o15' długości geograficznej wschodniej oraz między 53o 30'–53o 40' szerokości geograficznej północnej. Zgodnie z podziałem fizycznogeograficznym Polski przedstawionym przez J. Kondrackiego (6) prawie cały obszar arkusza mapy znajduje się w obrębie mezoregionu Pojezierze Iławskie (314.90). Jedynie niewielka jego część na południowym-zachodzie należy do Pojezierza Chełmińskiego (315.11). Lokalizację na tle podziałów regionalnych przedstawiono na ryc. 1. Teren morfologicznie jest mało zróżnicowany. Jego powierzchnia leży na wysokości około 100 m n.p.m. Kulminacja występuje na południowym-wschodzie w rejonie jeziora Goryńskiego i wynosi 132,1 m n.p.m. Najniższe wysokości położenia powierzchni terenu występują na zachodzie, w dolinie rzeki Gardęgi, a także na południowym-wschodzie, w dolinie bezimiennego dopływu Osy i osiągają tam około 70 m n.p.m. Maksymalne deniwelacje terenu na obszarze objętym arkuszem mapy występują w jego południowo-wschodniej części i dochodzą do około 60 m. Omawiany teren jest wysoczyzną polodowcową, której powierzchnia zbudowana jest z glin zwałowych należących do zlodowacenia wisły (3). Przeważa tu krajobraz płaskiej moreny dennej