KWARTALNIK SPOŁECZNO-KULTURALNY Nr 1 [96] 2017 FEDERACJI “POLONIA” ISSN 0908-2212 INFORMATOR POLSKI WIOSNA ’2017 POLAND – DENMARK – POLAND INTERNATIONAL TRANSPORTS • Groupage departure Monday / Wednesday / Friday. • Daily full load truck transports Poland – Denmark, vice versa. • Door to door transport / Distribution services all over Poland. • Warehousing in Warszawa. • Scandinavian logistic solution / services. • Project transport / special transport / over dimensional transports. For further information, please contact Jumbo Transport Eastern Europe ApS. Jumbo Transport Poland Sp. z o.o. Gammelager 1 ul. Traktorzys tów 18 DK-2605 B røndby PL-02 495 Wars zawa Tel.: + 45 36 86 88 41 Tel.: + 48 22 478 27 25 jth@ jumbotrans port.dk pb@ jumbotrans port.pl www.jumbotrans port.dk www.jumbotrans port.pl Na okładce: zdjęcie „Wiosna w Gorcach”, O. Władysław Zdunek - 25-lecie posługi w parafii Patrycja Skłodowska-Kocewiak św. Mikołaja w Hvidovre INFORMATOR POLSKI KWARTALNIK SPOŁECZNO-KULTURALNY Wydawca: Federacja “Polonia” www.federacja-polonia.dk Adres redakcji: Ellemosevej 14, 4960 Holeby Tel.: +45 61 86 33 31 E-mail: [email protected] Redaktor naczelny: Roman Śmigielski Kolegium redakcyjne: Torsten Elsvor Wojciech Jagielski Anna Kamińska Maria Małaśnicka-Miedzianogóra Patrycja Skłodowska-Kocewiak Dział kolportażu i ogłoszeń: Roman Śmigielski 160. rocznica urodzin Josepha Conrada Skład i łamanie: www.iamdesigner.eu Fotoskład i druk: Dom Wydawniczy ELIPSA Warszawa, ul. Inflancka 15/198 tel./fax +48 22 635 03 01 Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych. Anonimów nie publikujemy. Zastrzegamy sobie prawo skrótów i adiustacji tekstów. Redakcja nie odpowiada za treść ogłoszeń. Przedsięwzięcie jest współfinansowane przez Stowarzyszenie „Wspólnota Polska” ze środków otrzymanych od Kancelarii Senatu w ramach sprawowania opieki Senatu Rzeczpospolitej Polskiej nad Polonią i Polakami za granicą. 1001 Wcieleń - filmy krótkie Michała Biegańskiego w Kopenhadze Cena: 25 koron Informator Polski — nr 1(96) 2017 1 DZIŚ W NUMERZE OD REDAKCJI Drodzy Czytelnicy! OD REDAKCJI |2 DOCTOR POMERANUS |3 W tym roku obchodzimy 500-lecie reforma- JOSEPH CONRAD |5 cji. W związku z tym przedstawiamy sylwetkę NOMINACJA - FRAGMENT POWIEŚCI JOSEPHA Johannesa Bugenhagena, urodzonego w Wolinie CONRADA „JĄDRO CIEMNOŚCI” |8 współpracownika Marcina Lutra. Bugenhagen HYGGE - KLUCZ DO SZCZĘŚCIA |10 odegrał czołową rolę w wprowadzaniu protestan- SZCZĘŚCIE, KOMFORT I POCZUCIE tyzmu do Danii. Joseph Conrad urodził się 160 lat BEZPIECZEŃSTWA? HYGGE! |11 PRAWO JANTE |13 temu. Zamieszczamy fragment jego opowiadania KANON DUŃSKICH WARTOŚCI |15 „Jądro ciemności” (Heart of Darkness) oraz krótką ULLA TERKELSEN O POLSCE |16 biografię Conrada (po duńsku). Obchodzimy I POLEN VAR DER LUFT... | 16 też 140 rocznicę urodzin Bolesława Leśmiana, HALINA BIELSKA-CHACKIEWICZ |19 co stanowi okazję, aby przypomnieć sobie kilka POLACY W DANII W 1939 R. - CZĘŚĆ 2 | 20 jego wierszy. Odnotowujemy, że w bieżącym roku Ks. Ignacy Posadzy 25-lecie w parafii św. Mikołaja w Hvidovre obcho- 1001 WCIELEŃ | 22 dzi o. Władysław Zdunek. Żegnamy w tym numerze GORCE - FOLKLOR I TRADYCJA | 24 artystkę malarkę, działaczkę polonijną, anima- Patrycja Skłodowska-Kocewiak torkę kultury polskiej w Danii Halinę Bielską- OSCYPEK - SKARB PODHALA | 26 Patrycja Skłodowska-Kocewiak Chackiewicz. Omawiamy wydane w Polsce książ- DOM RODZINNY | 27 ki na temat duńskiego fenomenu „hygge”, a dla ks. Edward Walewander równowagi piszemy też o duńskim prawie „Jante”, POLACY W ŻYTOMIERZU | 29 które sformułował norwesko-duński pisarz Aksel Leszek Wątróbski Sandemose. Zamieszczamy też wrażenia z Polski DR TEOLOGII ALFRED THEODOR JØRGENSEN - (po duńsku) znanej duńskiej dziennikarki Ulli PRZYJACIEL POLSKI | 33 Terkelsen. Piszemy też o przyjacielu Polski Alfredzie O. Norgaard (skrócone tłumaczenie Lidia Szuster) Theodorze Jørgensenie, który brał udział w duńskiej DR. THEOL. ALFRED THEODOR JØRGENSEN - EN akcji pomocy dla Polski zarówno po I, jak i po II VEN AF POLEN | 34 wojnie światowej. Prezentujemy ciekawy materiał O. Norgaard z Ukrainy przygotowany przez Leszka Wątróbskiego 25-LECIE POSŁUGI W PARAFII ŚW. MIKOŁAJA o Polakach w Żytomierzu. Kontynuujemy tekst ks. W HVIDOVRE | 36 Ignacego Posadzego o Polakach w Danii w 1939 Teresa Cichocka roku. Poza tym w niniejszym numerze znajdzie- STRACONE NADZIEJE | 37 cie Państwo ciekawe materiały naszych stałych Krystyna Koziewicz autorów: Adama Bielnickiego, Krystyny Koziewicz, CZY NARZEKANIE MA PRZYSZŁOŚĆ? | 39 Tadeusza Krotosa, Evy Marii Jensen, ks. Edwarda Adam Be Walewandera. Z GŁĘBI OPEROWEGO LAMUSA | 40 Eva Maria Jensen Uprzejmie informujemy o możliwości wykupienia BOLESŁAW LEŚMIAN | 41 rocznego abonamentu w cenie 160 koron duńskich. WIERSZE BOLESŁAWA LEŚMIANA | 42 Pieniądze należy wpłacić na konto „Informatora NR 42 | 44 Polskiego”: K.I. Gałczyński Danske Bank, konto: 4310 4310391433 PRZEPADŁ Z KROTOSEM | 45 SZYBKI DUŃSKI ZAWIJANIEC | 46 z dopiskiem „Abonament IP”. Prosimy też nie UŚ zapomnieć o podaniu adresu, na który mamy wysłać „Informator”. Przyjmujemy duże i drobne ogłosze- BĄDŹ SOBĄ NA EMIGRACJI | 47 nia, także prywatne. Redakcja „Informatora Polskiego” życzy Czytelnikom zdrowych i spokojnych Świąt Wielkanocnych! GOD PÅSKE! 2 Informator Polski — nr 1(96) 2017 DOCTOR POMERANUS ohannes Bugenhagen - doktor teologii, działacz w Trzebiatowie. Dzięki staraniom Bugenhagena Jreligijny, przyjaciel i współpracownik Marcina wzrósł poziom szkolnictwa w mieście. Troszczył się Lutra, tłumacz Biblii, czołowy przedstawiciel o naukę języka łacińskiego i wykładanie Biblii. wczesnego ruchu protestanckiego, współzałożyciel W 1518 roku ukończył pisanie monumentalnego oraz organizator Kościołów ewangelicko-luterań- dzieła o historii miast pomorskich pt. „Pomerania”. skich w północnych Niemczech, Danii i na Pomorzu. Zawarł w nim syntezę historii kraju, ale także Jan Bugenhagen urodził się w Wolinie 24 czerwca poświęcił dużo uwagi działalności misyjnej Ottona 1485 w rodzinie patrycjuszowskiej. Był synem rajcy z Bambergu. miejskiego i burmistrza Gerharda Bugenhagena. W 1520 roku, działając wciąż w Trzebiatowie, Patrycjuszowska rodzina Bugenhagenów miała przyjął reformacyjne idee Marcina Lutra. Pod poparcie opatessy Marii, przeoryszy wolińskich wpływem lektury dzieł Lutra utwierdził się cysterek, siostry księcia Bogusława X. Młody w konieczności zreformowania Kościoła. Wnikliwa Johannes prawdopodobnie do 16 roku życia uczęsz- lektura dzieła O babilońskiej niewoli Kościoła spowo- czał do szkoły w rodzinnym Wolinie, później dowała u niego zmianę dotychczasowego patrzenia wyjechał do Greifswaldu, gdzie na tamtejszym na religię i konwersję na luteranizm. Bugenhagen uniwersytecie studiował nauki wyzwolone. skupił wokół siebie krąg duchownych, mieszczan, W roku 1504 zdecydował się porzucić uniwersy- studentów i zaczął organizować pierwszą wspólno- tet i wstąpić do zakonu premonstratensów (norber- tę ewangelicką w Trzebiatowie. Stała się one zacząt- tanów). Pierwszym jego klasztorem był konwent kiem reformacji na Pomorzu. W marcu 1521 roku premonstratensów w Białobokach (dziś w grani- Bugenhagen, chcąc ukryć się przed prześladowania- cach miasta Trzebiatowa). Został tam rektorem mi, uciekł do Wittenbergi, gdzie poznał czołowych szkoły miejskiej w Trzebiatowie oraz nauczycielem myślicieli i teologów protestanckich. teologii w macierzystym klasztorze. W 1509 roku W 1522 roku zerwał z celibatem i ożenił się przyjął święcenia kapłańskie i został kaznodzie- z Walpurgą, z którą doczekał trojga dzieci. W 1523 ją i wikariuszem przy farze (kościele mariackim) roku został proboszczem kościoła Najświętszej Informator Polski — nr 1(96) 2017 3 Marii Panny w Wittenberdze oraz zaczął wykładać we: Brunszwiku (1528), Hamburga (1528-1529), teologię na miejscowym uniwersytecie. Po spotka- Lubeki (1530-1532) oraz Hildesheim i Wolfenbüttel niu z Marcinem Lutrem stał się jego wiernym przyja- (1542). Za wkład w krzewienie protestantyzmu cielem oraz stałym spowiednikiem. 13 czerwca 1525 w Niemczech, Marcin Luter nazywał go Doctor roku udzielił ślubu Marcinowi Lutrowi z 26-letnią Pomeranus. wówczas Katarzyną von Bora. Był ojcem chrzestnym Bugenhagen odegrał czołową rolę w reformie ich dzieci, a po śmierci Lutra wygłosił mowę na jego Kościoła Danii (1536-1539). Po usunięciu przez pogrzebie. króla Chrystiana III biskupów katolickich, Jan W późniejszych latach pracował przy układa- Bugenhagen przygotował w oparciu o doktrynę niu 17 artykułów, które stały się podstawą wyzna- luteranizmu nowy porządek organizacji życia religij- nia ewangelicko-augsburskiego, pomagał również nego w Danii. W 1536 dokonał ordynacji pierwszych Lutrowi tłumaczyć Biblię na język niemiecki. W 1533 siedmiu protestanckich superintendentów, którzy roku otrzymał tytuł doktora teologii. W latach objęli wakujące diecezje. W 1537 koronował duńską 1533-1534 dokonał samodzielnego przekładu Pisma parę królewską w Kopenhadze. Był także współza- Świętego. łożycielem i pierwszym rektorem protestanckiego Uniwersytetu w Kopenhadze. DZIAŁALNOŚĆ MISYJNA Po śmierci Marcina Lutra zorganizował jego Zgodnie z obowiązującym prawem 13 grudnia pogrzeb, a także zaopiekował się jego żoną i rodzi- 1534 roku książęta pomorscy zwołali sejm ziemski ną. Imieniem Bugenhagena został nazwany jeden (Landtag) do Trzebiatowa. Celem było omówienie ze szczecińskich kościołów - obecnie jest to kościół i przedyskutowanie ze stanami pomorskimi kwestii św. Wojciecha. W Wolinie na domu, w którym się konwersji i przyjęcia protestantyzmu jako religii urodził, umieszczono tablicę pamiątkową. Podobiznę państwowej.