Program Ochrony Środowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy Kamionka SPIS TRE ŚCI I. WST ĘP 7 1.1 . Podstawa prawna opracowania 7 1.2. Przedmiot i zakres opracowania 7 1.3. Potrzeba i cel opracowania 8 1.4. Terminologia 9 1.4.1. Terminologia z zakresu rozwoju zrównowa żonego 9 1.4.2. Terminologia z zakresu ochrony środowiska 10 1.4.3. Terminologia z zakresu gospodarki wodno – ściekowej 12 II. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY 15 2.1. Dane administracyjne 15 2.2. Poło żenie geograficzne 15 2.3. U żytkowanie terenu 15 2.4. Uwarunkowania społeczne 17 2.4.1. Procesy demograficzne 17 2.4.2. Struktura sieci osadniczej 17 2.5. Uwarunkowania gospodarcze 18 2.6. Rolnictwo 18 2.7. Walory kulturowe 20 2.8. Turystyka 21 III. INFRASTRUKTURA 23 3.1 Gospodarka wodno-ściekowa 23 3.1.1. Zaopatrzenie w wod ę 23 3.1.1.1. Uj ęcia wody 23 3.1.1.2. Zu życie wody w gminie 25 3.1.1.3. Charakterystyka oraz ocena sieci wodoci ągowej 25 3.1.2. Oczyszczanie ścieków 26 3.1.2.1. Oczyszczalnie ścieków 26 3.1.2.2. Charakterystyka oraz ocena sieci kanalizacyjnej 26 3.1.2.3. Zbiorniki bezodpływowe do gromadzenia ścieków i przydomowe oczyszczalnie ścieków 27 3.1.3. Ujmowanie i odprowadzanie wód deszczowych 28 3.2. Gospodarka odpadami 28 3.3. Drogi 29 3.4. Sie ć gazowa 31 3.5. Źródła emisji promieniowania elektromagnetycznego 31 3.5.1. Stacje bazowe telefonii komórkowej 31 3.5.2. Emitory energetyczne 32 3.7. Urz ądzenia wodne 33 I. SPIS TRE ŚCI 3 Program Ochrony Środowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy Kamionka IV. ANALIZA ORAZ OCENA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA 35 4.1. Klimat 35 4.2. Budowa geologiczna 36 4.2.1 Uwarunkowania ogólne 36 4.2.2. Zasoby kopalin 36 4.3. Rze źba terenu 37 4.3.1. Charakterystyka rze źby terenu 37 4.3.2. Przekształcenia rze źby terenu i przypowierzchniowej warstwy skorupy ziemskiej 37 4.4. Charakterystyka wód podziemnych 38 4.4.1. Uwarunkowania ogólne 38 4.4.2. Jako ść wód podziemnych 38 4.4.3. Źródła i tendencje przeobra żeń wód podziemnych 40 4.5. Charakterystyka wód powierzchniowych 42 4.5.1. Sie ć rzeczna 42 4.5.2. Zbiorniki wodne 42 4.5.3. Jako ść wód powierzchniowych 43 4.5.4. Zagro żenie powodziowe 45 4.5.5. Przeobra żenia stosunków wodnych 45 4.6. Charakterystyka gleb 49 4.6.1. Charakterystyka rozmieszczenia typów gleb 49 4.6.2. Zasobno ść gleb w składniki pokarmowe 50 4.6.3. Degradacja gleb 50 4.6.4. Przyczyny degradacji gleb 55 4.7. Powietrze atmosferyczne 56 4.7.1. Rodzaje emisji zanieczyszcze ń do powietrza 56 4.7.2. Ocena jako ści powietrza na terenie gminy (powiat lubartowski) 59 4.7.3. Emisja ze źródeł przemysłowych 60 4.7.4. Metody ograniczania emisji zanieczyszcze ń do powietrza – wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych 61 4.8. Klimat akustyczny 70 4.8.1. Hałas komunikacyjny 70 4.8.2. Hałas przemysłowy 71 4.8.3. Hałas zwi ązany z bytowaniem człowieka 72 4.9. Przyroda o żywiona 72 4.9.1. Lasy 73 4.9.2. Ziele ń urz ądzona i zadrzewienia śródpolne 74 4.9.3. Formy ochrony przyrody 75 4.9.4. Przekształcenia szaty ro ślinnej 77 4.9.5. Charakterystyka ogólna świata zwierz ąt 78 4.9.6. Przekształcenia świata zwierz ęcego 78 4.10. Walory krajobrazowe 79 4.11. Powa żne awarie 80 4.12. Zestawienie wielko ści zasobów i walorów przyrodniczych 81 4.13. Synteza danych o stanie przeobra żeń środowiska przyrodniczego 82 4.14. Analiza wska źnikowa stanu środowiska 84 V. POLITYKA I HARMONOGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA 85 5.1. Zało żenia rozwoju społeczno – gospodarczego gminy w świetle ochrony środowiska 85 5.1.1. Cele, programy, projekty i zadania wyznaczone w Strategii Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Gminy Kamionka na lata 2004 – 2013 85 5.1.2. Cele i zadania wyznaczone w Planie Rozwoju Lokalnego Gminy 4 I. SPIS TRE ŚCI Program Ochrony Środowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy Kamionka Kamionka 88 5.1.3. Cele i kierunki działa ń w zakresie ochrony środowiska okre ślone w powiatowym programie ochrony środowiska 89 5.2. Cele, kierunki i zadania do realizacji w ramach Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Kamionka 91 5.3. Strategia realizacji przyj ętych celów 100 5.3.1. Przyj ęte kryteria wyboru zada ń priorytetowych 101 5.3.2. Harmonogram realizacji zada ń ekologicznych 101 VI. ZAŁO ŻENIA SYSTEMU EDUKACYJNO-INFORMACYJNEGO 109 6.1. Potrzeba edukacji ekologicznej 110 6.2. Sposoby prowadzenia akcji edukacyjnej społeczeństwa 111 6.2.1. Grupy społeczne 111 6.2.1.1. Decydenci 111 6.2.1.2. Edukacja dzieci i młodzie ży 112 6.2.1.3. Edukacja dorosłych 117 6.2.2. Społeczne kampanie informacyjne 118 6.2.2.1. Media w kampanii informacyjnej 119 6.2.2.2. Okresowe kampanie informacyjne 122 6.2.2.3. Wł ączenie mieszka ńców w procesy decyzyjne na poziomie gminy 124 6.3. Centrum Edukacji Ekologicznej i Gminny Punkt Edukacji Ekologicznej (GPEE) 124 VII. REALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA 127 7.1. Zało żenia systemu finansowania inwestycji 127 7.2. Zarz ądzanie Program Ochrony Środowiska 130 7.2.1. Instrumenty prawne 131 7.2.2. Instrumenty finansowe 132 7.2.3. Instrumenty społeczne 132 7.2.4. Instrumenty strukturalne 134 7.3. Analiza mo żliwo ści gminy w zakresie finansowania zada ń w dziedzinie ochrony środowiska 135 7.3.1. Sprawozdanie ekonomiczne z bud żetu gminy za lata 2002 – 2004 135 7.3.2. Analiza wska źnikowa zdolno ści kredytowej jednostki administracyjnej 137 7.3.3. Ocena wydatków na ochron ę środowiska 138 7.4. Monitorowanie Programu Ochrony Środowiska 140 7.4.1. Zasady monitoringu 140 7.4.2. Monitorowanie zało żonych efektów ekologicznych 142 VIII. STRESZCZENIE W J ĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM 147 BIBLIOGRAFIA ZAŁ ĄCZNIKI I. SPIS TRE ŚCI 5 Program Ochrony Środowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy Kamionka 6 I. SPIS TRE ŚCI Program Ochrony Środowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy Kamionka I. WST ĘP 1.1. Podstawa prawna opracowania Obowi ązuj ące od 1 pa ździernika 2001 roku Prawo Ochrony Środowiska nakłada obowi ązek opracowania programu ochrony środowiska. Obowi ązek ten jest formaln ą przesłank ą dla utworzenia niniejszego opracowania (art. 17 ustawy Prawo Ochrony Środowiska, Dz. U. Nr 62, poz. 627). Formaln ą podstaw ą opracowania jest umowa zawarta pomi ędzy Gmin ą Lubartów z siedzib ą w Lubartowie przy ul. Jana Pawła II, a Firm ą ABRYS Technika Sp. z o.o. z siedzib ą w Poznaniu przy ul. Wi ślanej 46. 1.2. Przedmiot i zakres opracowania Przedmiotem opracowania jest Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kamionka poło żonej w powiecie lubartowskim, województwo lubelskie. Niniejsze opracowanie prezentuje szeroko rozumian ą problematyk ę ochrony środowiska na analizowanym terenie. Zagadnienia ochrony środowiska obejmuj ą ochron ę powietrza, wód, powierzchni ziemi, środowiska akustycznego oraz zasobów przyrodniczych. Omówienia dotycz ące gospodarki odpadami zostały zawarte w odr ębnym opracowaniu pod nazw ą „Plan Gospodarki Odpadami dla Zwi ązku Komunalnego Gmin Ziemi Lubartowskiej na lata 2004-2007”. Program Ochrony Środowiska wskazuje tzw. „punkty zapalne” w środowisku, wywołane niezrównowa żonym rozwojem gospodarczym oraz przedstawia konkretne propozycje działa ń zmierzaj ących do stopniowej likwidacji zagro żeń. Hierarchicznie uporz ądkowanie celów pod k ątem ich wa żno ści decyduje o podziale przyszłego bud żetu gminy i spodziewanych środków pomocowych przeznaczonych na ochron ę środowiska. Obok wymienionych wy żej funkcji Program Ochrony Środowiska spełnia tak że funkcje promocyjne oraz informuje o stanie środowiska przyrodniczego w gminie i podejmowanych działaniach zmierzaj ących do jego poprawy. Program ten oprócz promocji walorów przyrodniczych ma za zadanie promowa ć tak że sam ą gmin ę, której elementem strategii rozwoju gospodarczego jest ochrona środowiska. I. WST ĘP 7 Program Ochrony Środowiska ABRYS Technika Sp. z o.o. dla Gminy Kamionka 1.3. Potrzeba i cel opracowania Programy Ochrony Środowiska s ą podstawowym instrumentem realizacji II Polityki Ekologicznej Pa ństwa. Sporz ądzane dla kolejnych szczebli administracji samorz ądowej, umo żliwiaj ą najbardziej efektywn ą ochron ę środowiska przyrodniczego. Ochrona środowiska przyrodniczego jest jedn ą z głównych dróg prowadz ących do osi ągni ęcia zrównowa żonego rozwoju, nale ży jednak pami ęta ć, że nie jedyn ą. O w pełni zrównowa żonym rozwoju mo żna dopiero mówi ć po osi ągni ęciu czterech ładów: • ekologicznego, • społecznego, • ekonomicznego (gospodarczego), • przestrzennego. Podstawowym narz ędziem osi ągni ęcia ładu ekologicznego jest ochrona i kształtowanie środowiska przyrodniczego. Ład społeczny mo że by ć osi ągni ęty np. poprzez akceptacj ę mieszka ńców dla proponowanych i podejmowanych działa ń. Ład gospodarczy osi ąga si ę poprzez kształtowanie odpowiedniej struktury gospodarki i ograniczanie bezrobocia. Ład przestrzenny wi ąż e się np. z odpowiedni ą lokalizacj ą terenów przemysłowych, mieszkaniowych, komunikacyjnych i innych. Powy ższe zasady zrównowa żonego rozwoju i ochrony środowiska zostały uwzgl ędnione w niniejszym opracowaniu. S ą one zale żne od specyfiki oraz rzeczywistych potrzeb i mo żliwo ści gminy, na niej bowiem spocznie wi ększo ść obowi ązków zwi ązanych z wdra żaniem kierunków i hierarchii działa ń zmierzaj ących do osi ągni ęcia zrównowa żonego rozwoju gminy. Do najistotniejszych zaproponowanych dla gminy Kamionka celów i kierunków działa ń w zakresie rozwoju społeczno – gospodarczego i ochrony środowiska nale żą : • racjonalne u żytkowanie zasobów naturalnych (zmniejszenie zu życia energii, surowców i materiałów, wzrost udziału wykorzystywanych zasobów odnawialnych, ochrona zasobów kopalin); • ochrona powietrza, ochrona przed hałasem (zapewnienie wysokiej jako ści powietrza, redukcja emisji gazów i pyłów, zminimalizowanie uci ąż liwego hałasu); • ochrona wód (zapewnienie odpowiedniej jako ści u żytkowej wód, racjonalizacja zu życia wody, ochrona przed powodzi ą, wła ściwa gospodarka wodno-ściekowa); • ochrona gleb (racjonalne stosowanie nawozów, ochrona przed erozj ą); • ochrona zasobów przyrodniczych (zachowanie zasobów przyrodniczych z uwzgl ędnieniem ich ró żnorodno ści oraz rozwój zasobów le śnych, racjonalna eksploatacja lasów); 8 I.