Lokalna Strategia Rozwoju opracowana przez Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania „Kraina Bobra” przy współpracy INNOVA CONSULTING Obszar obj ęęęty LSR obejmuje dziesi ęćęćęć gmin: Bra ńsk, miasto Bra ńsk, Ciechanowiec, Czy Ŝew-Osada, Klukowo, Kulesze Ko ścielne, Nowe Piekuty, Rudka, Szepietowo, Wysokie Mazowieckie. Stycze ń, 2009 r. Spis tre śśści:ci:ci: Wst ęp........................................................................................................................................... 3 I. Charakterystyka LGD jako jednostki odpowiedzialnej za realizacj ę strategii ...................................... 7 II. Opis obszaru obj ętego LSR wraz z uzasadnieniem jego wewn ętrznej spójno ści ................................ 27 III. Analiza SWOT dla obszaru obj ętego LSR................................................................................. 46 IV. Cele ogólne i szczegółowe LSR oraz planowane do realizacji przedsi ęwzi ęcia ................................ 55 V. Misja LGD ............................................................................................................................. 69 VI. Spójno ść specyfiki obszaru z celami LSR ................................................................................... 81 VII. Uzasadnienie podej ścia zintegrowanego dla planowanych w ramach LSR przedsi ęwzi ęć ............... 87 VIII. Uzasadnienie podej ścia innowacyjnego dla planowanych w ramach LSR przedsi ęwzi ęć ............... 89 IX. Okre ślenie procedury oceny zgodno ści operacji z LSR, procedury wyboru operacji przez LGD, procedury odwołania od rozstrzygni ęć organu decyzyjnego w sprawie wyboru operacji w ramach działania, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 21 ustawy z dnia 7 marca 2007 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich, kryteriów, na podstawie których jest oceniana zgodno ść operacji z LSR, oraz kryteriów wyboru operacji, a tak Ŝe procedury zmiany tych kryteriów. ................................................................................................... 93 X. Bud Ŝet LGD dla ka Ŝdego roku realizacji LSR ........................................................................... 140 XI. Opis procesu przygotowania LSR ........................................................................................... 168 XII. Opis procesu wdra Ŝania i aktualizacji LSR ............................................................................ 171 XIII. Zasady i sposób dokonywania ewaluacji własnej................................................................... 174 XIV. Powi ązania LSR z innymi dokumentami planistycznymi zwi ązanymi z obszarem obj ętym LSR oraz przewidywany wpływ realizacji LSR na rozwój regionu................................................................. 181 XV. Planowane działania/przedsi ęwzi ęcia/operacje realizowane przez LGD w ramach innych programów wdra Ŝanych na obszarze LSR ...................................................................................................... 194 XVI. Przewidywany wpływ realizacji LSR na rozwój regionu i obszarów wiejskich .......................... 204 XVII. Informacja o zał ącznikach ................................................................................................. 206 2 Wst ęęęppp Przedstawiona Lokalna Strategia Rozwoju (LSR) została opracowana przez społeczno ść lokaln ą, przy uwzgl ędnieniu zało Ŝeń osi 3 i 4 Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007-2013 oraz lokalnych potrzeb i uwarunkowa ń. Dokument ten jest efektem współpracy przedstawicieli trzech sektorów: publicznego, społecznego i gospodarczego , zgodnie z zasadami uspołecznionego i oddolnego planowania strategicznego w ramach Programu Leader, co zdeterminowało zintegrowany charakter działa ń – zarówno w kontek ście obszarowym, jak i sektorowym – uwzgl ędniaj ąc interesy poszczególnych grup społecznych, gmin czy środowisk. Strategia obejmuje obszar dziesi ęciu jednostek samorz ądu terytorialnego: Bra ńsk, miasto Bra ńsk, Ciechanowiec, Czy Ŝew-Osada, Klukowo, Kulesze Ko ścielne, Nowe Piekuty, Rudka, Szepietowo, Wysokie Mazowieckie, poło Ŝonych na spójnym kulturowo, przyrodniczo i gospodarczo obszarze Wysoczyzny Wysokomazowieckiej. Bogactwo kulturowe i interesuj ąca historia tych ziem, w poł ączeniu z urozmaiconym środowiskiem naturalnym i malowniczym krajobrazem oraz podobnymi uwarunkowaniami rozwoju gospodarczego, stanowi ą o spójno ści tego obszaru i decyduj ą o podobnych mo Ŝliwo ściach rozwoju w przyszło ści. Na tej podstawie, od pocz ątku 2008 roku, w wyniku licznych spotka ń informacyjnych i konsultacji z lokaln ą społeczno ści ą uzgodniono zakres działa ń maj ący wpływ za rozwój i realizacj ę zało Ŝeń prezentowanych w kolejnych rozdziałach. Jednocze śnie w trakcie spotka ń odbyły si ę szersze konsultacje i badani społeczne, których efektem jest niniejsza Strategia i zaplanowane do realizacji zadania. Przedsi ęwzi ęcie obejmuj ące stworzenie LGD i opracowanie LSR obejmowało cykl spotka ń szkoleniowo-informacyjnych i konsultacyjnych oraz warsztatów w ka Ŝdej z gmin wchodz ących w skład Lokalnej Grupy Działania, zmierzaj ących w kierunku wykreowania lokalnych liderów, utworzenia stowarzyszenia i opracowania Lokalnej Strategii Rozwoju. W trakcie spotka ń omawiano zagadnienia, które obejmowały, m.in.: podstawy prawne funkcjonowania LGD, metodologi ę opracowania Lokalnej Strategii Rozwoju w ramach Programu Leader (budowa, ró Ŝnice pomi ędzy strategi ą tradycyjn ą, harmonogram i zakres prac); analiz ę obszaru LGD metod ą SWOT; okre ślenie wspólnych cech, spajaj ących obszar LGD; wyznaczenie misji, celów strategicznych i operacyjnych; prac ę nad wyznaczeniem operacji do strategii; zasady wyboru operacji przez LGD. Z uwagi na zdiagnozowane uwarunkowania rozwoju obszaru LGD „Kraina Bobra” , realizacj ę LSR oparto o jak najlepsze wykorzystanie posiadanych walorów naturalnych i kulturowych, w powi ązaniu z rozwojem w sferze społeczno-gospodarczej i ochron ą środowiska naturalnego. W perspektywie długofalowej podejmowane działania powinny zmierza ć do 3 zrównowa Ŝonego rozwoju obszaru LGD oraz poprawy jako ści Ŝycia mieszka ńców osi ągaj ąc efekt synergii. Przeprowadzona diagnoza, konsultacje społeczne i analiza SWOT wskazały, jakie obszary powinny by ć stymulowane w pierwszej kolejno ści. Niezb ędne jest podj ęcie działa ń w kierunku rozwoju przedsi ębiorczo ści i zdywersyfikowania działalno ści gospodarstw rolnych. Zauwa Ŝalne jest zbyt du Ŝe powi ązanie źródła uzyskiwania dochodów z rolnictwem, przede wszystkim z produkcj ą mleka. Zjawisko to jest szczególnie niebezpieczne w dwóch, skorelowanych ze sob ą kontekstach. Monofunkcyjna gospodarka oparta na rolnictwie rodzi niebezpiecze ństwo dla społeczno ści w przypadku załamania si ę bran Ŝy mlecznej. Dodatkowo, bardzo du Ŝe zag ęszczenie pogłowia bydła wpływa negatywnie na stan środowiska naturalnego, w tym zanieczyszczenie gleb, wód i powietrza. Ogromny potencjał obszaru LGD, w sferze rozwoju funkcji turystycznej oraz zachowanie dla kolejnych pokole ń przyjaznego środowiska pracy, rekreacji i wypoczynku wymaga jednak ochrony tego, co najcenniejsze – nieska Ŝonej przyrody, która jest warunkiem sine qua non Ŝycia i rozwoju ludzko ści. Uwzgl ędniaj ąc specyfik ę planowania oraz zasady finansowania projektów z funduszy strukturalnych, główne zało Ŝenia Strategii maj ą charakter długofalowy i obejmuj ą okres na lata 2008- 2013. W tym kierunku do realizacji na najbli Ŝsze lata zapisano szereg przedsi ęwzi ęć , zmierzaj ących do wykorzystania mocnych stron i szans płyn ących z otoczenia oraz wyeliminowania słabych stron i zabezpieczenia si ę przed zagro Ŝeniami zewn ętrznymi. Działania te polegaj ą przede wszystkim na: pełnym zdiagnozowaniu posiadanych zasobów historycznych, kulturowych i przyrodniczych wraz z okre śleniem stopnia przydatno ści zasobów dla rozwoju obszaru LGD; zagospodarowaniu i przygotowaniu zidentyfikowanych zasobów do efektywnego wykorzystania w zakresie rozwoju społeczno-gospodarczego, w tym turystyki; poprawie przepływu szeroko rozumianej informacji i aktywizacji mieszka ńców obszaru LGD; kreowaniu pozarolniczych miejsc pracy i źródeł dochodu dla mieszka ńców; wzmacnianiu kapitału społecznego; promocji obszaru i jego walorów. Przyst ępuj ąc do planowania strategii dla LGD zało Ŝono post ępowanie procesowe, systematyzuj ące wszystkie działania na przyszło ść w celu uzyskania jak najlepszego efektu interwencji i wykorzystania środków finansowych. My ślą przewodni ą było ustalenie zakresu i harmonogramu działa ń w taki sposób aby w optymalny i innowacyjny sposób wykorzystywa ć zasoby, integrowa ć je i uzyska ć efekt synergii. 4 Dla lepszego zrozumienia proces planowania mo Ŝna zilustrowa ć graficznie. LGD „Kraina Bobra” – Stan obecny Diagnoza zasobów Zagospodarowanie zasobów Przepływ informacji, Aktywizacja mieszka ńców (rewitalizacja, integracja środowisk, w kontek ście społeczno- rekultywacja, renowacja, sektorów gospodarczym itd.) LGD „Kraina Bobra” – stan po Ŝą dany Promocja Punktem wyj ścia jest zatem zdiagnozowanie stanu obecnego i określenie mo Ŝliwo ści zmian oraz wykorzystania zasobów za pomoc ą szeregu bada ń i analiz, planów, studiów wykonalno ści, etc. Nast ępnie zakłada si ę zagospodarowanie zasobów, m.in. poprzez stworzenie infrastruktury turystycznej, kulturalnej i inne działania, np. szlaki turystyczne, świetlice wiejskie, zagospodarowanie ciekawych obiektów i miejsc w ramach odnowy wsi czy małych projektów. Równolegle powinien nast ępowa ć proces informowania podmiotów z terenu