De Schoonheid van Amsterdam 2111 jaar welstandsadvisering 1940 – 1978 Uitgave in drie delen van de Commissie voor Welstand en Monumenten De Schoonheidscommissie 1940–1978 1940 1968 Johan Ringers wordt aangewezen als Het Frederiksplein wordt bestemd voor nieuwbouw De IJ-tunnel gaat open voor autoverkeer. Regeringscommissaris van de Wederopbouw (later van De Nederlandsche Bank. Het operagebouw De eerste bewoners nemen hun intrek in de Bijlmer. genoemd Algemeen Gemachtigde voor de wordt verwezen naar het terrein van de Oude Rai Het Plan Stadsspoor voor een metronet wordt door Wederopbouw). Invoering van een aan de Ferdinand Bolstraat. de gemeenteraad goedgekeurd. Besloten wordt met supervisorensysteem. Architectencommissies zijn de aanleg van de oostlijn te starten, voor een betere verantwoordelijk voor de architectenkeuze. 1959 Structuurplan van de Stadsrandcommissie voor de ontsluiting van de Bijlmermeer. zuidoostelijke stadsuitbreiding. Afdeling 1945 Een handtekeningenactie zorgt voor redding van het In Amsterdam zijn 5.000 woningen door houtroof en Stadsontwikkeling begint onder leiding van Siegfried Pintohuis aan de Sint Antoniesbreestraat, dat had sloop verloren gegaan. Het totale woningtekort Nassuth aan het stedenbouwkundig ontwerp. moeten wijken voor vierbaansweg. In 1975 opent de bedraagt rond de 24.000 woningen. 1961 koningin het gerestaureerde pand. 1949 Berghoef en Vegter, in 1939 de winnaars van een Wethouder Volkshuisvesting J.J. van der Velde prijsvraag voor het nieuwe raadhuis op het 1969 Kritisch congres in Arnemuiden over toekomst presenteert het ‘50.000-woningenplan’. Frederiksplein, maken een aangepast plan voor het welstandstoezicht. Waterlooplein. 1950 Eerste nota over de stadsvernieuwing: reconstructie van Besluit om voor acht gebieden in het centrum 1962 de oude wijken rond de binnenstad binnen een wederopbouwplannen vast te stellen. Met de nieuwe Woningwet wordt een tijdsspanne van 50 jaar. Dit betekent totale sloop Wederopbouwwet geeft gemeente grotere welstandsbepaling in alle gemeentelijke (inclusief het stratenpatroon) en nieuwbouw. ‘Licht, bevoegdheid om in de binnenstad in te grijpen. bouwverordeningen verplicht gesteld. lucht en ruimte’ is nog steeds het adagium. 1951 Chris Nielsen volgt Merkelbach op als Tuindorp Frankendael (‘Jeruzalem’) is af: een stadsbouwmeester, hij bekleedt deze functie tot 1969. 1970 In de Dapperbuurt wordt de actiegroep De Sterke hovenstructuur met L-vormige bouwblokken met Arm opgericht. Het strijdpunt: betaalbare 360 duplexwoningen. 1963 De afbraak van Kattenburg begint. nieuwbouw in open gaten, binnen het bestaande In Slotermeer wordt de eerste paal voor 10.000 stratenpatroon. woningen geslagen. 1971 1952 Nota inzake welstandstoezicht kondigt Na een onderbreking tijdens de Tweede Welstandsberaad Binnenstad en een compendium Wereldoorlog wordt Bos en Lommer, waar werd met richtlijnen voor bouwen in de binnenstad aan. geëxperimenteerd met strokenbouw, als eerste Het komt niet tot uitvoering. onderdeel van het aup voltooid. Tweede nota over de stadsvernieuwing: Feestelijke ‘opening’ van de tuinstad Slotermeer verkeersdoorbraken in en rond centrum zijn van de door koningin Juliana. De wijk is pas in 1963 echt af. baan. Voor Nieuwmarktbuurt, Jordaan en Westelijke Eilanden wil men nu combinatie van nieuwbouw en Cornelis van Eesteren wordt hoofd van de afdeling renovatie met behoud van het ruimtelijk patroon; Stadsontwikkeling. voor Kattenburg en de Dapperbuurt nog altijd 1953 grootschalige sloop en nieuwbouw. Start van de bouw van Geuzenveld. De wijk is Plan van W.T. Duyff van Stadsontwikkeling om de voltooid in 1965. F. weeda / stadsarchief amsterdam weeda / stadsarchief F. Dapperbuurt tegen de vlakte te gooien en te Vier samenhangende wederopbouwplannen worden vervangen door meanderende strokenbouw, met vastgesteld om de toegankelijkheid van de 1965 tussenliggend groen. binnenstad te verhogen en de doorstroming naar Stadsontwikkeling presenteert het plan voor de Het Okurahotel aan de Ferdinand Bolstraat gaat Amsterdam-Noord via de IJ-tunnel mogelijk te eerste 18.000 woningen in de zuidoostelijke open. In 1968 hadden Bijvoet en Holt voor deze plek maken: Jodenbreestraat, Nieuwmarkt, stadsuitbreiding. een operagebouw plus hoteltoren ontworpen, maar Weesperstraat en Oostelijke Eilanden. Ton de Gier volgt Jakoba Mulder op als hoofd van de na buurtprotesten ging het operaplan van tafel. 1954 afdeling Stadsontwikkeling. In 1979 wordt besloten opera en stadhuis te Het Waterlooplein wordt definitief de locatie voor combineren op het Waterlooplein. het nieuwe stadhuis. Het Frederiksplein komt vrij 1966 Nota van de raadsleden Brinkgreve, Nipperus en voor een operagebouw. 1973 Rossen: het welstandstoezicht in de binnenstad Jan Schaefer wordt staatssecretaris voor 1955 heeft gefaald. stadsvernieuwing. Nota binnenstad: verkeersdoorbraken en andere De gemeenteraad geeft groen licht voor de abn- maatregelen om de centrumfuncties in leven te 1975 nieuwbouw aan de Vijzelstraat. Het actiecomité Ban Het verzet tegen de komst van de metro en de houden staan op gespannen voet met de wens de de Bank wordt opgericht. afbraak van panden in de Nieuwmarkt bereikt zijn monumentale waarden van de binnenstad te hoogtepunt. De rellen gelden als hét omslagpunt in beschermen. De bouw van een ondergrondse De Molenwijk in Noord, een voorstudie voor de de strijd om behoud van de oude wijken. spoorweg wordt overwogen. Bijlmer, is voltooid: voor het eerst een scheiding tussen auto’s en overig verkeer via halfhoge wegen. Suriname wordt onafhankelijk. Veel Surinamers 1956 In de Bijlmer wordt de eerste paal voor de flat komen naar Nederland en vestigen zich in de Bijlmer. Ben Merkelbach wordt benoemd tot Hoogoord (plandeel A) geslagen. stadsbouwmeester. Europees Monumentenjaar. Gemeenten krijgen 1967 meer oog voor historische binnensteden. 1957 Openbare hearing over het welstandstoezicht in de De Sloterplas in de Westelijke Tuinsteden vormt een binnenstad. 1977 nieuw recreatiegebied. De dienst Publieke Werken wordt gesplitst in de Presentatie van plan-Jokinen met grootschalige dienst Stadsontwikkeling (de latere dienst De Commissie voor de Oude Stad wordt uitgebreid reconstructie van onder meer de Kinkerbuurt en Ruimtelijke Ordening), de dienst Openbare Werken met een vertegenwoordiger van de oudheidkundige grote verkeersdoorbraken. en het Grondbedrijf. verenigingen (C.W. Royaards) en het hoofd van het Gemeentelijk Bureau voor de Monumentenzorg Na verbreking van de relatie met Berghoef en Vegter 1978 (R. Meischke). schrijft de gemeente een nieuwe internationale Derde nota over de stadsvernieuwing met radicale prijsvraag uit voor het stadhuis. Winnaar wordt de koerswijziging: in plaats van de ‘uiteengelegde stad’ 1958 Weense architect Holzbauer. (met overloopbeleid) moet Amsterdam als Jakoba Mulder volgt Van Eesteren op als hoofd van ‘compacte stad’ weer centraal komen te staan. de afdeling Stadsontwikkeling. 111 jaar welstandsadvisering (deel 2: 1940–1978) De Schoonheid van Amsterdam Voor de tweede maal een katern over de geschiedenis van de Commissie voor Wel- Omslagfoto stand en Monumenten van Amsterdam, deze keer over de periode 1940–1978. Dit 24 woningen op een deel hadden we u verkeerd aangekondigd, het zou het laatste deel zijn. Maar dan winkelplint aan de Burge- deden we geen recht aan alle beelden, achtergronden en controverses die archiefon- meester de Vlugtlaan derzoek en gesprekken met betrokkenen opleverden. Daarom verschijnt dit najaar 131–137, ontworpen door P.J.M. Zeegers, 1958. nog een derde deel over de periode 1978–2009. Op de nieuwbouw in de De strijd om de westelijke Westelijke Tuinsteden Voor dit tweede deel is de verleiding groot om in kort bestek de naoorlogse geschie- stadsuitbreiding had het welstandstoezicht denis van Amsterdam te beschrijven. Dit is immers de periode waarin een groter deel niet veel invloed. van Amsterdam tot stand kwam dan in de ettelijke eeuwen daarvoor, en waarin een stadsarchief amsterdam welstandscommissie via haar adviezen een groot stempel op de stadsuitbreidingen had kunnen drukken. We beperken ons toch tot de commissie zelf–en zoals uit de geschiedenis van de suiker ook de geschiedenis van het kolonialisme en de macht van de voedselindustrie te begrijpen valt, zo geeft dit verhaal hopelijk meer inzicht in Amsterdam. Na de oorlog bestond er een dringende noodzaak tot snelle woningproductie, Supervisoren hadden het waardoor een stroom bouwplannen van de tekentafel rolde met grote aantallen van nakijken bij bouw Bijlmer dezelfde woningtypes. De druk op de woningmarkt duurde tot de jaren zeventig, toen de overloop naar de groeikernen in de omgeving van Amsterdam gestalte kreeg. Vooral in de jaren zestig domineerde de neiging om in het historische centrum ruimte te geven aan economische ontwikkeling en aan autoverkeer. Vele acties om de unie- ke schoonheid van de binnenstad te beschermen waren het resultaat. De verhouding tot het bestuur stond steeds op geheel eigen wijze onder druk; was er geen onvrede over het ontbreken van beleid of van een hoogbouwvisie dan bestond er wel onbegrip bij de politiek over de oordeelsvorming door de leden. Een Cityvorming een kans terugkerend thema in het welstandstoezicht is de discussie tussen voorstanders van of bedreiging? historiserend bouwen in de binnenstad en de pleitbezorgers van eigentijdse monu- menten. Van alle tijden is ook de roep om supervisie; de neiging van de gemeente pas advies in te winnen als alle plannen in kannen en kruiken zijn en dan geen enkel uitstel kunnen velen; het soms wijken voor die druk en