ISSN 1303-8605 E-ISSN 2687-4636 Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü Dergisi Journal of Theatre Criticism and Dramaturgy SAYI NUMBER 30 YIL YEAR 2020 Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü Dergisi Journal of Theatre Criticism and Dramaturgy Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü Dergisi 30, (2020) ISSN: 1303-8605 E-ISSN 2687-4636 Sahibi / Owner İstanbul Üniversitesi / Istanbul University Yayın Sahibi Temsilcisi / Representative of Owner Prof. Dr. Hayati Develi İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, İstanbul, Türkiye Dergi Sorumlusu / Director Prof. Dr. Kerem Karaboğa İstanbul Üniversitesi, İstanbul, Türkiye Yazışma Adresi / Correspondence Address İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü Ordu Cad. 196, O da No: 265, Laleli, Fatih 34459, İstanbul, Türkiye Telefon / Phone: +90 (212) 455 57 23 E-mail: [email protected] http://dergipark.gov.tr/teddergi Yayıncı Kuruluş / Publishing Company İstanbul Üniversitesi Yayınevi / Istanbul University Press İstanbul Üniversitesi Merkez Kampüsü, 34452 Beyazıt, Fatih / İstanbul, Türkiye Telefon / Phone: +90 (212) 440 00 00 Baskı / Printed in İlbey Matbaa Kağıt Reklam Org. Müc. San. Tic. Ltd. Şti. 2. Matbaacılar Sitesi 3NB 3 Topkapı / Zeytinburnu, İstanbul, Türkiye www.ilbeymatbaa.com.tr Sertifika No: 17845 Dergide yer alan yazılardan ve aktarılan görüşlerden yazarlar sorumludur. Statements and opinions expressed in papers published in this journal are the responsibility of the authors alone. Yayın dili Türkçe, İngilizce ve Almancadır. The publication language of the journal is Turkish, English and German. Haziran ve Aralık aylarında, yılda iki sayı olarak yayımlanan uluslararası, hakemli, açık erişimli ve bilimsel bir dergidir. This is a scholarly, international, peer-reviewed, open-access journal published biannually in June and December. Publication Type / Yayın Türü: Periodical / Yerel Süreli Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü Dergisi Journal of Theatre Criticism and Dramaturgy Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü Dergisi 30, (2020) ISSN: 1303-8605 E-ISSN 2687-4636 DERGİ YAZI KURULU / EDITORIAL MANAGEMENT Baş Editör / Editor-in-Chief Dr. Öğr. Üyesi Oğuz Arıcı, İstanbul Üniversitesi, İstanbul, Türkiye Editör / Editor Dr. Öğr. Üyesi Nilgün Firidinoğlu, İstanbul Üniversitesi, İstanbul, Türkiye Editör Yardımcısı / Assistant Editor Arş. Gör. İstek Serhan Erbek, İstanbul Üniversitesi, İstanbul, Türkiye Dil Editörleri / Language Editors Alan James NEWSON, İstanbul Üniversitesi, Yabancı Diller Yüksekokulu, İstanbul, Türkiye Elizabeth Mary EARL, İstanbul Üniversitesi, Yabancı Diller Yüksekokulu, İstanbul, Türkiye YAYIN KURULU / EDITORIAL BOARD Prof. Dr. Dikmen Gürün, Kadir Has Üniversitesi, İstanbul, Türkiye Prof. Dr. Aslıhan Ünlü, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir, Türkiye Prof. Dr. Christopher Balme, Ludwig Maximilian Universität, Munich, Germany Prof. Dr. Kerem Karaboğa, İstanbul Üniversitesi, İstanbul, Türkiye Prof. Dr. Marcello Gallucci, Accademia di Belle Arti L'Aquila, L'Aquila, Italy Prof. Dr. Matthias Warstat, Freie Universität, Berlin, Germany Prof. Dr. Michael Gissenwehrer, Ludwig Maximilian Universität, Munich, Germany Prof. Dr. Merih Tangün, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul, Türkiye Prof. Dr. Özden Sözalan, İstanbul Bilgi Üniversitesi, İstanbul, Türkiye Prof. Dr. Serpil Murtezaoğlu, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul, Türkiye Prof. Dennis Kennedy, Trinity College Dublin, Dublin, Ireland Prof. Erol İpekli, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir, Türkiye Prof. Gaston A. Alzate, California State University, Los Angeles, U.S.A. Prof. Helen Gilbert, Royal Holloway University of London, Surrey, U.K. Prof. Jean Graham Jones, The City University of New York, New York, U.S.A. Prof. Platon Mavromoustakos, National & Kapodistrian University of Athens, Athens, Greece Doç. Dr. Abdulkadir Çevik, Ankara Üniversitesi, Ankara, Türkiye Doç. Dr. Anna Stavrakopoulou, Aristotle University of Thessaloniki, Thessaloniki, Greece Doç. Dr. Hasibe Kalkan, İstanbul Üniversitesi, İstanbul, Türkiye Doç. Margaret Werry, University of Minnesota, Minneapolis, U.S.A. Doç. Dr. Yavuz Pekman, İstanbul Üniversitesi, İstanbul, Türkiye Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü Dergisi Journal of Theatre Criticism and Dramaturgy Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü Dergisi 30, (2020) ISSN: 1303-8605 E-ISSN 2687-4636 İÇİNDEKİLER / CONTENTS Araştırma Makaleleri / Research Articles Actors of the Ottoman Stage & Walk-Ons of Dramatic Texts: Representation of Non-Muslim Ottomans in the Western-Style Drama Nilgün Firidinoğlu ................................................................................................................................ 1 Erken Cumhuriyet Dönemi Tiyatro Oyunlarında Köken ve Medeniyet Miti The Myth of Origin and Civilization in the Early Republican Era Theatre Plays İstek Serhan Erbek ............................................................................................................................. 17 Representation of Problems or Problematic Representation: Three Middle Eastern American Plays Nazila Heidarzadegan ....................................................................................................................... 35 Theodoros Terzopoulos’un Dionizyak Oyuncusu ve Sahnedeki Mevcudiyeti Theodoros Terzopoulos’ Dionysiac Actor and Her/His Presence on the Stage Burcu Halaçoğlu ................................................................................................................................. 53 Gertrude Stein Oyunlarında Karşı-Anlatı Stratejileri Anti-Narrative Strategies in the Plays of Gertrude Stein Melike Saba Akım .............................................................................................................................. 71 Sunuş Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji (T.E.D.) Bölümü Dergisi, tüm araştırmacı, yazar, akademisyen ve yüksek öğrenim öğrencilerinin, sosyal bilimler ve sanat alanındaki bilimsel çalışmalarını duyurmak ve Türkiye’de bu alandaki bilgi birikimine katkı sunmak amacıyla yılda iki kez basılı ve online olarak yayımlanan ulusal hakemli bir dergidir. T.E.D. Bölümü Dergisi’nde öncelikli olarak tiyatro, dramaturji ve performans çalışmaları kapsamında değerlendirilebilecek bilimsel yazılar yayımlanmaktadır. Yanı sıra, felsefe, psikoloji, edebiyat, sosyoloji, sanat tarihi, antropoloji, tarih, iletişim, çeviri bilim, dilbilim, mimarlık ve tasarım gibi sosyal bilimlerin diğer alanlarına giren ve dramaturji çalışma alanıyla ilişkili olabilecek yazılara da yer verilir. Ayrıca son dönemde yazılmış, özellikle Türkiye’deki dramatik yazarlık bölümü öğrencilerinin yazdığı oyun ve senaryo metinleri de yayın kurulumuzun onayıyla dergimizde basılabilmektedir. T.E.D. Bölüm Dergisi’nin bu sayısında 5 makale ile karşınızdayız. İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü öğretim üyesi Dr. Öğr. Üyesi Nilgün Firidinoğlu, “Representation of Non-Muslims in The Ottoman Theatre” başlıklı makalesinde Batılı tiyatronun Osmanlı’daki öncüleri olmalarına rağmen, gayri-müslim Osmanlıların oyun metinlerindeki temsiliyetindeki problemlere odaklanıyor. Özellikle edebiyata “ulusal bir karakter” kazandırmaya çalışan yazarların metinlerinde gözlemlenen bu temsiliyet sorununu Firidinoğlu, 19. yüzyıldaki siyasi ve ekonomik değişimlere paralel olarak ele alıyor ve tartışıyor. İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü Araştırma Görevlisi İstek Serhan Erbek “Erken Cumhuriyet Dönemi Tiyatro Oyunlarında Köken ve Medeniyet Miti” başlıklı makalesiyle Cumhuriyet’in ilk yıllarında yazılan oyun metinlerindeki köken ve medeniyet mitinin izini sürüyor. Köken ve medeniyet mitleri ulus devletlerin inşa süreçlerinde hem ulusal tarih yazımında hem de özellikle kolektif kimlik bilincinin oluşturulmasında çok sık kullanılan anlatı araçlarıdırlar. Bu makalesinde Erbek, köken ve medeniyet mitlerinin Türk kimliğinin inşa sürecine nasıl dahil olduğunu, bu sürecin dönemin tiyatro yazarlarını nasıl etkilediğini ve eserlerine nasıl yansıdığını çeşitli oyunlardan örneklerle analiz ediyor. Karabük Üniversitesi, Batı Dilleri ve Edebiyatı Bölümü öğretim üyesi Dr. Öğr. Üyesi Nazila Heidarzadegan “Representation of Problems or Problematic Representation: Three Middle Eastern American Plays” başlıklı makalesinde Ortadoğu kökenli Amerikalı oyun yazarlarının 11 Eylül sonrası döneme nasıl tepki verdiklerini tartışıyor. Heidarzadegan, özellikle 11 Eylül sonrasında Ortadoğuluların, Amerika Birleşik Devlerinde nasıl stereotipleştirildiğini ve problemlerin kaynağı olarak algılandığını Ortadoğu kökenli üç Amerikalı yazarın oyun metnine odaklanarak ele alıyor: Sam Yunis’in Browntown, Heather Raffo’nun Ten Acrobats in an Amazing Leap of Faith ve Yussef El Guindi’nin Nine Parts of Desire isimli oyunları makale boyunca Homi Bhabba’nın postkolonyalizm okumaları eşliğinde tartışılıyor. İstanbul Bilgi Üniversitesi İletişim Fakültesi Sahne ve Gösteri Sanatları Yönetimi Bölümü araştırma görevlisi Dr. Burcu Halaçoğlu, “Theodoros Terzopoulos’un Dionizyak Oyuncusu ve Sahnedeki Mevcudiyeti” başlıklı makalesinde çağdaş tiyatro yönetmenlerinden Terzopoulos’un oyunculuk teknikleri, mevcudiyet fikri üzerinden ele alınıyor. Theodoros Terzopoulos tiyatrosunun merkezinde oyunculuk tekniğinin ana malzemesi oyuncunun bedenidir. Oyuncunun bedeninin sahip olduğu performans gücünü ortaya çıkarmak için öncelikli hedef ise engellenmiş durumdaki enerjileri serbest bırakmaktır. Bu sayede oyuncu, özgür bir varoluşun, bir esrime halinin peşine düşer. Esrime halinde zihin