SVEUČILIŠTE JOSIPA JURJA STROSSMAYERA U OSIJEKU I INSTITUT RUĐER BOŠKOVI Ć, ZAGREB Poslijediplomski sveučilišni interdisciplinarni specijalisti čki studij ZAŠTITA PRIRODE I OKOLIŠA Ana Kurbalija PREGLED ENTOMOFAUNE MOČVARNIH STANIŠTA OD MEĐUNARODNOG ZNAČENJA U REPUBLICI HRVATSKOJ Specijalistički rad Osijek, 2012. TEMELJNA DOKUMENTACIJSKA KARTICA Sveučilište Josipa Jurja Strossmayera u Osijeku Specijalistički rad Institit Ruđer Boškovi ć, Zagreb Poslijediplomski sveučilišni interdisciplinarni specijalisti čki studij zaštita prirode i okoliša Znanstveno područje: Prirodne znanosti Znanstveno polje: Biologija PREGLED ENTOMOFAUNE MOČVARNIH STANIŠTA OD ME ĐUNARODNOG ZNAČENJA U REPUBLICI HRVATSKOJ Ana Kurbalija Rad je izrađen na Odjelu za biologiju, Sveučilišta Josipa Jurja Strossmayera u Osijeku Mentor: izv.prof. dr. sc. Stjepan Krčmar U ovom radu je istražen kvalitativni sastav entomof aune na četiri močvarna staništa od me đunarodnog značenja u Republici Hrvatskoj. To su Park prirode Kopački rit, Park prirode Lonjsko polje, Delta rijeke Neretve i Crna Mlaka. Glavni cilj specijalističkog rada je objediniti sve objavljene i neobjavljene podatke o nalazima vrsta kukaca na ova četiri močvarna staništa te kvalitativno usporediti entomofau nu pomoću Sörensonovog indexa faunističke sličnosti. Na području Parka prirode Kopački rit utvrđeno je ukupno 866 vrsta kukaca razvrstanih u 84 porodice i 513 rodova. Na području Parka prirode Lonjsko polje utvrđeno je 513 vrsta kukaca razvrstanih u 24 porodice i 89 rodova. Na području delte rijeke Neretve utvrđeno je ukupno 348 vrsta kukaca razvrstanih u 89 porodica i 227 rodova. Za područje Crne Mlake nije bilo dostupne literature o nalazima kukaca. Velika vrijednost Sörensonovog indexa od 80,85% ukazuje na veliku faunističku sličnost između faune obada Kopačkoga rita i Lonjskoga polja. Najmanja sličnost u fauni obada utvrđena je između močvarnih staništa Lonjskog polja i delte rijeke Neretve, a iznosi 41,37%. Faunistička sličnost između zajednice obada na području delte rijeke Neretve i Kopačkog rita iznosi 47,61%. U fauni vretenaca (Odonata) najveća je faunistička sličnost između Kopačkog rita i delte rijeke Neretve i iznosi 72,91% a podjednaka je faunistička sličnost između Kopačkog rita i Lonjskog polja i iznosi 72,28%. Najmanja sličnost u fauni vretenaca utvrđena je između močvarnih staništa Lonjskog polja i delte rijeke Neret ve, a iznosi 65,06%. Vrlo je mala faunistička sličnost u fauni kornjaša (Coleoptera) izme đu tri močvarna staništa. Izme đu Kopačkog rita i Lonjskog polja iznosi 21,47%. Između Lonjskog polja i rijeke delte Neretve iznosi 11,65%, a između Kopačkog rita i delte rijeke Neretve iznosi svega 10,71%. Faunistička sličnost u fauni stjenica (Heteroptera) između Kopačkog rita i delte rijeke Neretve je vrlo mala jer je podudarnost u samo jednoj vrsti te iznosi svega 4%. Najveći broj zašti ćenih i ugroženih vrsta je utvrđen u redu vretenaca (Odonata) i danjih leptira (Lepidoptera, Rhopalocera). Broj stranica: 129 Broj slika: 47 Broj tablica: 42 Broj literaturnih navoda: 83 Jezik izvornika: hrvatski Ključne riječi: entomofauna, faunistička sličnost, rijetke vrste, ugrožene vrste, zašti ćene vrste Datum obrane: Stručno povjerenstvo za obranu: 1. Prof.dr.sc.Enrih Merdić, izvanredni profesor Odjela za biologiju Sveučilišta J.J. Strossmayera u Osijeku, 2. Prof. dr. sc. Mladen Kerovec, redoviti profesor Prirodoslovno-matematičkog fakulteta Sveučilišta u Zagrebu 3. Prof. dr. sc. Stjepan Krčmar, izvanredni profesor Odjela za biologiju Sveučilišta J.J. Strossmayera u Osijeku BASIC DOCUMENTATION CARD University Josip Juraj Strossmayer Osijek Specialistic paper Institute Ruđer Boškovi ć, Zagreb University postgraduate specialistic interdisciplinary study Environmental Protection and Nature Conservation Scientific Area: Natural Science Scientific Field: Biology WETLAND ENTOMOFAUNA OF INTERNATIONAL IMPORTANCE IN THE REPUBLIC OF CROATIA Ana Kurbalija Thesis performed at the Department of biology, J.J. Strossmayer Univerity of Osijek Mentor: izv.prof. dr. sc. Stjepan Krčmar This paper deals with entomofauna of four wetland areas in Croatia which are also the wetlands of international importance. The wetland areas discussed in the paper are: Kopački rit Nature park, Lonjsko polje Nature park, the Neretva River delta and Crna Mlaka. The aim of the paper was to consolidate data results on different insect species in above-mentioned wetlands. Also, the aim was to evaluate entomofauna in a qualitative way by using Sorensen similarity index. There are 866 insect species classified into 84 families and 513 genera in Kopački rit Nature park. In Lonjsko polje Nature park there are 513 insect species classified into 24 families and 89 genera. There are 348 insect species classified into 89 families and 227 genera in the Neretva River delta area. However, there isn't any data available on insect species in Crna Mlaka. High Sorensen similarity index of 80.85 % points to the high similarity of gadfly fauna between Nature park Kopački rit and Lonjsko polje. The lowest faunistic similarity of gadfly fauna was found between Lonjsko polje Nature park and the Neretva River delta and it was 41.37 %. The similarity index of gadfly fauna in the Neretva River delta and Kopački rit was 47.61%. The Neretva River delta and Kopački rit have the gadfly fauna similarity level of 47.61% . The highest dragon fly (Odonata) faunistic similarity level of 72.91% was found between Kopački rit and the River Neretva delta. Almost equal was the similarity of dragonfly fauna between Kopački rit and Lonjsko polje with the similarity level of 72.28%. The dragonfly fauna of Lonjsko polje and The River Neretva delta has the lowest level of similarity which was 65.06%. The beetle (Coleoptera) fauna of Kopački rit, Lonjsko polje and the Neretva River delta has a lower level of similarity: 21.47% between Kopački rit and Lonjsko polje, 11.65% between Lonjsko polje and The River Neretva delta and 10.71% between Kopački rit and The River Neretva delta. The bug (Heteroptera) fauna similarity level of Kopački rit and the Neretva River is only 4% since there is only one common species between the two wetlands. The highest number of protected and endangered species was established in dragonfly (Odonata) order as well as daily butterflies (Lepidoptera, Rhopalocera) order. Number of pages: 129 Number of figures: 47 Number of tables: 42 Number of references: 83 Original in: Croatian Key words: entomofauna, faunistic similarity, rare species, endangered species, protected species Thesis defence date: Reviewers: 1. Enrih Merdić, Associate Professor 2. Mladen Kerovec, Full Professor 3. Stjepan Krčmar, Associate Professor SADRŽAJ 1.UVOD .................................................................................................................................................... 1 1.1. Ramsarska konvencija ........................................................................................................... 2 1.1.1. Močvarna područja ............................................................................................................. 3 1.2. Cilj rada ...................................................................................................................................... 5 2. OPIS ISTRAŽIVANOG PODRU ČJA .................................................................................. 6 2.1. Močvarna područja od međunarodnog značaja u republici Hrvatskoj ............ 6 2.1.1. Park prirode Kopački rit .................................................................................................... 7 2.1.2. Park prirode Lonjsko polje ............................................................................................ 10 2.1.3. Delta Neretve ..................................................................................................................... 12 2.1.4. Crna Mlaka ......................................................................................................................... 15 3. MATERIJAL I METODE ....................................................................................................... 17 3.1. Prikupljanje i obrada podataka ...................................................................................... 17 3.2. Sørensenov index faunisti čke sličnosti......................................................................... 17 4. REZULTATI ................................................................................................................................. 19 4.1. Entomofauna Parka prirode Kopački rit .................................................................... 19 4.1.1. Vretenca (Odonata) ....................................................................................................... 19 4.1.2. Leptiri (Lepidoptera) .................................................................................................... 24 4.1.2.1. Danji leptiri (Rhopalocera) .................................................................................. 24 4.1.2.2. Noćni leptiri (Heterocera) .................................................................................... 28 4.1.3. Kornjaši (Coleoptera).................................................................................................... 36 4.1.4. Komarci (Culicidae)...................................................................................................... 44 4.1.5. Obadi (Tabanidae) ........................................................................................................