Nr 3 ROCZNIK INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ 2009 ALEKSANDRA KRUK Poznañ Wolna Partia Demokratyczna (FDP) w Parlamencie Europejskim Przedstawiciele niemieckiej Wolnej Partii Demokratycznej (FDP), optuj¹c za inte- gracj¹ europejsk¹, wskazuj¹ na znaczenie Parlamentu Europejskiego. Libera³owie, z ró¿- nym rezultatem, uczestniczyli we wszystkich kampaniach wyborczych do Parlamentu Europejskiego, które po 1979 roku odbywa³y siê w odstêpach piêcioletnich: w 1984, 1989, 1994, 1999 i w 2004 roku. Na kongresie w Brukseli w 1979 roku FDP wraz z innymi partiami liberalnymi przyjê³a program wyborczy do Parlamentu Europejskiego, który zosta³ ujêty w czterech blokach tematycznych: demokratyczna Europa, liberalne spo³eczeñstwo, liberalna gospo- darka oraz w bloku Europa i œwiat. Niemieccy libera³owie wprowadzili w pierwszych wy- borach bezpoœrednich do Parlamentu Europejskiego czterech przedstawicieli, zdobywaj¹c 6% poparcia wœród obywateli Niemiec, którzy uczestniczyli w wyborach. Europos³em, obok Mechthilda von Alemanna z Düsseldorfu, Heinricha Jürgensa z Dolnej Saksonii, Ul- richa Irmera – prawnika z Monachium zosta³ Martin Bangemann – w latach 1884–1988 minister gospodarki RFN, a od 1989 do 1999 roku komisarz Komisji Europejskiej1. Sformu³owany dla potrzeb wyborów w 1984 roku program wyborczy partii zawie- ra³ dziesiêæ tez na rzecz zjednoczenia Europy. Optowano w nich za tworzeniem Europy przyjaznej obywatelom, za dba³oœci¹ o œrodowisko naturalne, umacnianiem gospodarki rynkowej, zwalczaniem bezrobocia, wspieraniem konkurencyjnoœci oraz dzia³alnoœci ma³ych i œrednich przedsiêbiorstw. Apelowano o inwestowanie w badania i rozwój no- wych technologii, podnoszenie skutecznoœci dzia³añ WE poprzez wspóln¹ politykê za- graniczn¹ i bezpieczeñstwa, przezwyciê¿anie podzia³u Niemiec poprzez integracjê europejsk¹. Apelowano o ochronê zró¿nicowania kulturalnego Europy, dba³oœæ o polity- kê rozwojow¹, w koñcu o zaawansowan¹ polityczn¹ integracjê pañstw cz³onkowskich. Libera³owie zaznaczali, ¿e ich celem jest powstanie Unii Europejskiej i powo³ywali siê na propozycjê Genscher-Colombo jako „krok milowy” w kierunku integracji. Oœwiad- czali, ¿e istnieje poczucie wspólnoty miêdzy europejskimi partiami liberalnymi. Na FDP zag³osowa³o 4,8% Niemców. Poniewa¿ poparcie dla libera³ów nie przekroczy³o 5% pro- gu wyborczego, ¿aden kandydat FDP nie zosta³ pos³em w Parlamencie Europejskim2. 1 Bundesvertreterversammlung, Aachen, 3.02.1979, Archiv des Liberalismus (ADL), Bestand FDP-Bundesparteitag, A1-691; Wahlprogramm zur Europawahl 1979 der Europäischen Liberalen Demokraten „Programm für Europa” (Beschlossen auf dem ELD-Kongress in Brüssel am 18–19.11.1977), ADL, Druckschriftenbestand, Signatur D1-202; FDP fordert europäisches Bür- gerrech, http://www.zeit.de/1979/07/FDP-fordert-europaeisches-Buergerrecht, z. dnia 5.01.2009. 2 Wahlaufruf zur Europawahl 1984 der Freien Demokratischen Partei „Zehn Thesen zur Eur- opäischen Einigung” (Beschlossen auf dem Bundesparteitag in Münster am 3.06.1984), „Neue Bon- ner Depeche” 1984, nr 7 (Beilage „Liberale Dokumente”). 356 Aleksandra Kruk RIE 3’09 W 1989 roku libera³owie propagowali has³o „op³aca siê liberalna Europa”3 i tradycyj- nie g³osili, ¿e „recept¹ na sukces dla Europy” s¹ konkurencyjnoœæ i gospodarka rynkowa. Twierdzili, ¿e obywatele opowiadaj¹c siê za FDP protestuj¹ przeciwko radykalizmowi, okreœlaj¹ siê za stabilnoœci¹ demokracji, wyrównaniem szans, zaufaniem oraz wzmoc- nieniem politycznego œrodka. Kampania wyborcza w 1989 roku spowodowa³a, ¿e FDP zdobywaj¹c 5,6% poparcia wprowadzi³a do Parlamentu Europejskiego czterech przed- stawicieli. Czarnym koniem tych wyborów by³ Rüdiger von Wechmar – w latach szeœæ- dziesi¹tych korespondent niemieckiej telewizji w Europie Wschodniej, nastêpnie rzecznik Willy Brandta. W kolejnej dekadzie polityk ten zosta³ ambasadorem RFN w ONZ. R. von Wechmar by³ od 1984 do 1989 roku ambasadorem RFN w Londynie. Zyska³ sobie autorytet i szacunek miêdzy innymi za sposób, w który ³agodzi³ napiêcia miêdzy Margaret Thatcher i Helmutem Kohlem. Swoim autorytetem pomóg³ libera³om przezwyciê¿yæ z³¹ passê w wyborach do Parlamentu Europejskiego4. W 1994 roku libera³owie w wyborach do Parlamentu Europejskiego reprezentowali pogl¹d, ¿e interesy Niemiec nigdzie nie mog¹ byæ lepiej uwzglêdnione, ni¿ w europej- skiej wspólnocie pokoju, stabilnoœci i dobrobytu. Twierdzili, ¿e „dla integracji europej- skiej nie ma alternatywy”. W kampanii wyborczej politycy z FDP tradycyjnie podnosili kwestiê walki z bezrobociem oraz optowali za wolnym rynkiem oraz uni¹ gospodar- czo-walutow¹. RFN mia³a zostaæ „urzêdnikiem i partnerem wschodnich s¹siadów”, a tym samym przeciwstawiaæ siê forsowaniu budowania „europejskiej twierdzy”5. Wybory z 1994 i 1999 roku pokaza³y, ¿e FDP ponosi pora¿kê w tych wyborach, w których nie rozwa¿a siê obecnoœci partii jako partnera w koalicji. Z sonda¿y Fundacji Konrada Adenauera oraz Grupy Badawczej Wybory (Forschungsgruppe Wahlen) wynika³o, ¿e z³e wyniki wyborcze libera³ów nie by³y zwi¹zane z zaproponowan¹ wy- borcom wizj¹ polityki europejskiej6. 4,1% g³osów poparcia okaza³o siê niewystarcza- j¹cym wynikiem, by wprowadziæ niemieckich libera³ów do Parlamentu Europejskiego, za co zosta³ zganiony przewodnicz¹cy partii, Klaus Kinkel. W gazecie „Berliner Zeit- ung” okreœlono polityka wielkim przegranym wyborów europejskich. Sam libera³ uzna³: „FDP uczyni³ b³¹d w walce wyborczej” i obieca³, ¿e w przysz³oœci „dobitniej po- ka¿e, ¿e FDP to nie jest ¿aden brelok (wisiorek) Unii. Nie tylko ekonomia powinna staæ 3 Leitsätze zur Europawahl 1989 der Freien Demokratischen Partei (Beschlossen vom Bundesh- auptausschuss in Saarbrücken am 25.02.1989), ADL, Druckschriftbestand, Signatur D1-3366. 4 T. Binder, Inhalte der Europawahlprogramme deutscher Parteien 1979–1999, http://www.bun- destag.de/cgibin/druck.pl?N=parlament z dnia 5.01.2009; Bundesvertreterversammlung der F.D.P., Leverkusen, 21.01.1984, ADL, FDP-Bundespartei, 6988; 3. Bundesvertreterversammlung der F.D.P. 9.10.1988, Wiesbaden, ADL, Bestand FDP-Bundespartei, 12609; Wahlaufruf zur Europawahl 1989 der Freien Demokratischen Partei („Am 18. Juni entscheiden Sie, ob sich Europa lohnt”), Köln, 27.05–28.05.1989, ADL, Flugblattsammlung, Signatur E1-753; Rüdiger Freiherr von Wechmar, http;//www.timesonline.co.uk/tol/comment/obituaries/article2725327.ece, z dnia 5.01.2009. 5 Leitsätze zur Europawahl 1994 der Freien Demokratischen Partei „Für ein europäisches Deu- tschland” (Beschlossen auf der Bundesvertreterversammlung in Hannover am 22.01.194), ADL, Druckschriftenbestand, Signatur D1-3014. 6 J. Döhner, Die Europawahlen 1994 und 1999 in Deutschland Eine Studie über die meinungsbil- dende Kraft der Printmedien und deren Einfluss auf das Wählerverhalten, Stuttgart 2005; 4. Bundes- vertreterversammlung der F.D.P., Hannover, 22.01.1994, ADL, Bestand FDP-Bundespartei, 20327. RIE 3’09 Wolna Partia Demokratyczna (FDP) w Parlamencie Europejskim 357 na przednim planie, jednak te¿ ekologia i prawa obywatelskie” – argumentowa³ lider FDP7. Priorytetami FDP podczas kampanii wyborczej do Parlamentu Europejskiego w 1999 roku by³o stabilne euro; rozszerzenie Unii Europejskiej; korzystny dla RFN i przejrzysty system finansowy; reforma polityki strukturalnej; szerzenie demokracji; ochrona bezpieczeñstwa i praw obywatelskich; dostrzeganie szansy w globalizacji; od- powiedzialnoœæ za globaln¹ ochronê œrodowiska; wspólna odpowiedzialnoœæ za pokój i wolnoœæ. O klêsce FDP w 1999 roku, wed³ug Fundacji Konrada Adenauera zdecydo- wa³y problemy z aktywizacj¹ wyborców na poziomie federacji i landów oraz brak wy- razistej wizji polityki europejskiej. Ponadto a¿ 76% zwolenników FDP nie docenia³o wagi wyborów do Parlamentu Europejskiego8. W 2004 roku libera³owie prezentowali siê jako zwolennicy rozszerzenia Unii Europej- skiej. Silvana Koch-Mehrin, liderka FDP, nazywa³a proces rozszerzenia „szans¹ i zadaniem”. FDP wyra¿a³a poparcie dla traktatu konstytucyjnego, domagaj¹c siê przeprowadzenia w RFN referendum w sprawie jego ratyfikacji. Zwolennicy partii liberalnej opowiadali siê za „Europ¹ obywateli, Europ¹ rynku i Europ¹ stabilnoœci”. Akcentowali potrzebê walki z biurokracj¹. Polityka zagraniczna Unii Europejskiej mia³a byæ budowana w oparciu o prawa cz³owieka, demokracjê, praworz¹dnoœæ oraz socjaln¹ gospodarkê rynkow¹. Unia Europejska, zgodnie z za³o¿eniami partii, powinna mieæ swojego przedstawiciela w Radzie Bezpieczeñstwa ONZ. W celu strze¿enia bezpieczeñstwa libera³owie wyra¿ali poparcie dla walki z terroryzmem i przestêpstwami kryminalnymi. W Unii Europejskiej powinno byæ, jak g³osili, stabilne euro, a kryteria z Maastricht – winny byæ przestrzegane9. Kampania wyborcza z 2004 roku przynios³a libera³om sukces. FDP wprowadzi³a do Parlamentu Europejskiego 7 reprezentantów, gdy¿ partia osi¹gnê³a w wyborach 6,1% poparcia. Europos³ami zostali Silvana Koch-Mehrin, Alexander Alvaro, Jorgo Chatzi- markakis, Holger Krahmer, Alexander Graf Lambsdorff, Wolf Klinz, Willem Shuth10. Czo³owa pozycja przypad³a Silvanie Koch Mehrin, która nazywana jest „twarz¹ Europy FDP”11,„Joann¹ d’Arc FDP” albo „Power-Frau FDP”12. Thorsten Knupf 7 https://www.berlinonline.de/berliner-beitung/archiv/.bin/dump.fcgi/1994/0614/tagesthemen/0006/in- dex.html, 5.01.2009. 8 Leitsätze der F.D.P. zur Europawahl 1999 (Beschlossen vom Europatag in Frankfurt am Main am 23.01.1999), ADL, Druckschriftenbestand, Signatur D2-2716; Niederschrift über die Vertreter- versammlung zur Aufstellung der Bewerber und Ersatzbewerber für die gemeinsame Liste, ADL, Be- stand FDP-Bundespartei, 25864; J. Döhner, op. cit. 9 S. Koch-Mehrin,