‘Papa, hoe was’t vandaag bij u op’t werk?’ Taalvariatie en dialect binnen het gezin een onderzoek bij vier Groot-Aalsterse gezinnen Masterproef Nederlandse taalkunde Renée Moernaut Academiejaar 2009 - 2010 Promotor: prof. J. Van Keymeulen Masterproef voorgelegd aan de Faculteit Letteren en Wijsbegeerte voor het verkrijgen van de graad van master in de taal- en letterkunde: twee talen: Nederlands - Engels Ik wil mijn promotor, J. Van Keymeulen, bedanken voor zijn begeleiding, raad en het kritisch nalezen van mijn werk. Verder wil ik de vier gezinnen, familie De Brucker, familie De Ridder, familie Van Gysegem en familie De Greve, danken omdat ze met veel enthousiasme wilden meewerken aan mijn onderzoek en me een inkijkje gegeven hebben in hun dagelijkse gezinsleven en -taal. Oprechte dank ook aan allen, in het bijzonder mijn ouders en vrienden, die me geholpen hebben op mijn zoektocht naar geschikte gezinnen. Ten slotte spreek ik ook mijn welgemeende dank uit aan mijn vader, mijn moeder, mijn oudste zus Ilke en haar vriend Pieter, mijn jongste zus Nienke en haar vriend Sven en mijn beste vriend(inn)en voor hun onvoorwaardelijke steun, goede raad, technische hulp en het grondig nalezen op schrijf- en typfouten. Inhoudstafel Voorwoord ...............................................................................................................................................2 Inhoudstafel..............................................................................................................................................3 Algemene inleiding ..................................................................................................................................6 Motivering en onderzoeksopzet ........................................................................................................... 6 Structuur van de onderzoekstaak....................................................................................................... 12 1 Het onderzoek......................................................................................................................................13 1.1 De stad Aalst en haar dialect .......................................................................................................13 1.2 Parameters en hypotheses............................................................................................................16 1.2.1 Accommodatie binnen het gezin .........................................................................................16 1.2.1.1 Accommodatie aan en door jongere en oudere kinderen.............................................19 1.2.2 De sociale parameters..........................................................................................................24 1.2.3 De linguïstische parameters.................................................................................................27 1.2.4 De onderzoeksvragen ..........................................................................................................33 2 De methodiek van het onderzoek ........................................................................................................35 2.1 De dialectnorm ............................................................................................................................35 2.2 De gezinnen.................................................................................................................................36 2.3 Het verzamelen van het materiaal ...............................................................................................39 2.4 De verwerking van het materiaal.................................................................................................40 3 De onderzochte dialectkenmerken ......................................................................................................42 3.1 De mouillering.............................................................................................................................42 3.1.1 Het verspreidingsgebied ......................................................................................................42 3.1.2 De articulatie .......................................................................................................................43 3.1.3 De distributie .......................................................................................................................44 3.1.3.1 De algemene conditioneringsregels.............................................................................44 Consonantisme ................................................................................................................... 44 Vocalisme ........................................................................................................................... 44 3.1.3.2 Uitbreidingen op de algemene regels ..........................................................................45 3.2 De [ ɔ:] of [o :̞]...............................................................................................................................47 3.2.1 De articulatie .......................................................................................................................47 3.2.2 De distributie en historische situering .................................................................................48 3.2.3 Het verspreidingsgebied ......................................................................................................49 3.3 De [ æ( :)] (of [ ɛ(:)])......................................................................................................................50 3.3.1 De articulatie .......................................................................................................................50 3.3.2 De distributie en historische situering .................................................................................50 3.3.3 Het verspreidingsgebied ......................................................................................................52 3.4 De tweeklank [u. ə] of [y. ə]...........................................................................................................52 3.4.1 De articulatie .......................................................................................................................52 3.4.2 De distributie en historische situering .................................................................................52 3.4.3 Het verspreidingsgebied ......................................................................................................53 3.5 De tweeklank [i. ə]........................................................................................................................54 3.5.1 De articulatie .......................................................................................................................54 3.5.2 De distributie en historische situering .................................................................................54 3.5.3 Het verspreidingsgebied ......................................................................................................54 3.6 De vocaalverkorting ....................................................................................................................55 3.6.1 De articulatie en distributie .................................................................................................55 3.6.2 Het verspreidingsgebied ......................................................................................................58 3.7 De wegval van de eind-t in nie(t) ................................................................................................58 3.7.1 Het verspreidingsgebied ......................................................................................................58 3.7.2 De articulatie en distributie .................................................................................................59 4 De resultaten van het onderzoek..........................................................................................................61 4.1 Het algemene taalgebruik binnen het gezin.................................................................................61 4.1.1 De ouders.............................................................................................................................61 4.1.1.1 De dialectkenmerken...................................................................................................63 De primaire mouillering .....................................................................................................64 De secundaire dialectkenmerken ........................................................................................66 Het tussentalige nie(t) .........................................................................................................68 4.1.2 De kinderen .........................................................................................................................69 4.1.2.1 De dialectkenmerken...................................................................................................71 De primaire mouillering .....................................................................................................71 De secundaire dialectkenmerken ........................................................................................74 Het tussentalige nie(t) .........................................................................................................76 4.2 Taalaccommodatie