Prologus primus1 Venerandorum virorum vestigia non relinquens, duas personas, discipuli scilicet et magistri, finxi seu suscepi, inter quas sequens dialogus verteretur, in persona discipuli verbis utens quampluribus ex quibus posse colligi videretur quod idem discipulus de parte esset omnino michi contraria mecunque communionem habere penitus non auderet, tali modo quod ego sequentis operis essem auctor omnibus hominibus, duobus exceptis, putans et gestiens occultare. Sed contra estimationem et intentionem meam accidit, nescio per quem, 10 contrarium. Nam communicata prima parte operis huius, statim quod ego feceram quamplures non latuit. Nec tamen propter hoc inceptum procedendi modum et loquendi dimisi, sed continuavi et usque ad finem continuare pro- pono. Quamobrem nemo michi debet quamcunque opinionem qualitercunque hic discussam vel recitatam imponere, nisi quam a me alias vel in aliis operibus scriptam vel dictam assertive vel opinative cognoverit; nichil enim in persona mea sed aliorum hic dico. Quid autem de omnibus sentio in quodam alio opere intendo concedente domino explicare. Prologus Capitulum 1 Magister: In omnibus curiosus existis, nec me desinis infestare. Quamvis enim ob multos editos laboriose tractatus scias me non modicum fatigatum, quoddam tamen opus insolitum fieri postulas importune. Nam ut de controversia que 5 super fide catholica et multis incidentalibus inter Christianos nunc vertitur nescio quam summam tibi componam impudenter exposcis, et audacter formam procedendi modumque loquendi michi, ut dicis, intendis imponere. Sane cum fuerim tuam importunitatem frequenter expertus, non eo quod amicus meus es Prologus primus.7 hominibus] omitted Fr occultare] occultari Fr 11 ad] in Fr Capitulum 1.1 Prologus] Prologus secundus We 2 enim] omitted B 4 fieri] omitted CDE (-Va) ut] nec CVg 5 super] de Ed multis] aliis added D incidentalibus] incidentibus VcCDE vertitur] questio added VcVa 6 nescio] questio D (-LcFr)E (-PaVa) componam] exponam VcCD (-Fr)E (-Pa) 7 loquendi] omitted C (-Bb) dicis … 8 fuerim] omitted PaVg, added Pam 8 fuerim] scierem C 1. This prologue is found in only two witnesses, We and Fr; all other witnesses begin with the Prologue below. In the rubrics in We the two prologues are labelled respectively “Prologus primus” and “Prologus secundus”. In Fr the first prologue has no heading, the second is headed “Prologus”. In Fr the first prologue is written on the back of a folio in what seems to be different handwriting. Regarding the authenticity of the first prologue see *Miethke, *Knysh. 2 Prologus sed propter improbitatem tuam voluntati tue parere curabo. Quale igitur opus et quomodo edi desideras manifesta. 10 Capitulum 2 Discipulus: Vehementer exulto quod meis supplicationibus acquiescis. Teneo enim firmissime quod opus futurum occasionem inveniendi veritates quampluri- mas toti Christianitati perutiles ministrabit. Quod opto in tres distingui tractatus, quorum primum “De hereticis”, secundum “De dogmatibus Iohannis vicessimi- 5 secundi”, tertium “De gestis circa fidem altercantium orthodoxam” volo vocari. Totum vero opus “Dialogum” censeo appellandum. Peto enim ut per interroga- tionem et responsionem fiat; volo namque te interrogare et tu michi respondebis. Persona autem mea nomine “Discipuli”, tua vero nomine “Magistri” notetur, in quo personam recitantis assumas. Nec tantum unam sed plures, quando tibi 10 videbitur, ad eandem interrogationem narra sententias. Sed quid tua sapientia sentit michi velis nullatenus indicare. Quamvis enim velim omnino ut cum diversas et adversas assertiones fueris discussurus tuam quoque minime pretermittas, que tamen sit tua nullatenus manifestes. Ad quod petendum moveor ex duobus. Primum est quod tantam de tua doctrina estima- 15 tionem obtineo quod propter sententiam quam te omnino scirem asserere intel- lectum proprium cogerer captivare. In hiis autem que modo gestio indagare tua nolo auctoritate moveri, sed quid in me possint rationes et auctoritates quas adduces ac meditatio propria experiri. Secundum est quia, cum amor et odium, superbia, ira et invidia ac nonnulle 20 alie anime passiones in inquisitione veritatis humanum impediant, immo perver- tant, iudicium, si sententiam tuam et etiam nomen occultare volueris, nec amici opus futurum plus quam debeant amplectentur, nec plus quam oporteat despi- Capitulum 1.9 improbitatem] importunitatem EsToCaKoLb curabo] We: conabor Ww et … 10 edi] See “Problems”, passage A 10 quomodo] cuiusmodi et/vel qualiter D (-Fr), cuiusmodi E edi] editum BaD ; omitted E 2.1 Capitulum Ox] no chapter division VcFr 2 quod] tu added Ed 3 enim] igitur/ergo CD (-Fr)E (-Va) 4 tractatus … 6 tertium] partes quarum primam... secundam... tertiam WeLy *follow We?* 6 circa] contra D (-Fr)E (-Pa) 7 enim] te added D 9 notetur] vocetur BCDE 10 assumas] assumes D 12 quid] quod OxBaDE (-Pa) 13 discussurus] discursurus D (-La)E 14 quoque] conclusionem LbmE (-Va) 17 cogerer] cogens C (-Bb) , cogerem D (-LcFr) tua] omitted E ( Va); added Pab 18 nolo] volo BbCaVdVa quid] quod OxEsD (-LcFr) possint] possent WeBa quas … 19 experiri] See “Problems”, passage B 19 adduces] advertere Ca, adducere VdVgVb, quis adduceret solvere PaLb, quis adduceret Ed ac] aut CaVdE (-Va) 20 ac nonnulle] necnon Ed 21 alie] omitted BFiLa in] ab Ed pervertant] pervertunt VdE (-Ed) 22 sententiam] scientiam E (-PaLy), scientiam vel sententiam D (-Fr) 23 despicient] WeBr: despiciant A (-We)BCD (-LaVd)E; decipiant LaVd 3 cient inimici, sed hii et illi, non quis fuerit alicuius sententie auctor sed quid 25 dicitur attendentes, rectioribus oculis scribenda respicient et insistent sincerius indagini veritatis. Propter quam etiam rationem in hoc opere quid de domino summo pontifice ac doctrina eius suisque emulis sentias nequaquam aperias. Quod ut magis abscondas, cum de personis loqueris eorum nomina supprimas officiorum et 30 primis literis nominum propriorum appella. Unde dominum papam “dominum I”, Bavarum “dominum L”, fratrem Michaelem de Cesena generalem fratrum minorum “fratrem M”, et fratrem Giraldum Othonis “fratrem G” cura vocare. A te autem specialiter hoc opus efflagito non solum quia te reputo pre aliis eruditum, sed etiam quia te video circa contingentia controversiam prefatam 35 singulariter occupatum. Omnes enim libellos et opera adversariorum contra dominum summum pontificem niteris congregare, in quibus sine intermissione studes, ita ut aliquando occasionem habeam suspicandi quod aliqua dubitatio in corde tuo de summo pontifice eiusque doctrina nascatur. Quia tamen a me — quem scis eiusdem summi pontificis sincerissimum zelatorem, et quod adversa- 40 rios complicesque eorum valde detestor — de predictis nichil abscondis, michi prebes materiam opinandi quod ad reprobandum tempore opportuno omnia opera colligis emulorum. Verumptamen propter motiva prescripta ante huius operis consummationem michi mentem tuam minime pandas, nec propter hoc putes te culpam aliquam incursurum, quia ut melius nosti nonnunquam licet 45 veritatem ex causa tacere. Tractatum igitur primum de hereticis acceleres inchoare. Quem in septem divide libros, quorum primus investiget ad quos, theologos videlicet vel canoni- stas, pertinet principaliter diffinire que assertiones catholice, que heretice, qui heretici et qui catholici, debeant reputari; secundus inquirat que assertiones Capitulum 2.24 fuerit] est FrE (-PaVa); omitted We alicuius] LcE (-PaVa): aut cuius WeVcBD (-VdLc)Pa, aut eius OxAv, actus CVa, amicus Vd auctor] actor B sed2 … 25 dicitur] omitted BaDiLc quid] quod EsToD (-Lc) 25 rectioribus] rectoribus OxAv, remotioribus D (-VdFr)PaVg, remotis zeli/zelus/zelis KoPbArSaEd respicient] respiciant EsCLcVgVa 26 indagini] indagare CaE (-VgVa), indagari D (-CaFr)Vg veritatis] veritatem D (-Fr)E (-Va) 27 etiam] omitted We 28 nequaquam] nunquam E (-Pa) 29 personis] eorum added D 30 appella] omitted EsVg Unde … 32 vocare] See “Problems”, * 31 Bavarum] bavarie Ed L] WeBaC: vero D (-VdFr)Pa , vel VgVa, b VcEd de Cesena] WeBab: omitted Ww generalem] quondam generalem BDiTo 32 fratrem1] omitted Ed M … fratrem2] omitted OxAvE (-Ed) Othonis] nunc generalem dictorum fratrum BDiTo 34 contingentia] omitted Ed 37 suspicandi] supplicandi D (-CaFr) 39 eiusdem] domini added A (-We)C (-An)D (-Ca)E 41 prebes] prebens BaFrPa 44 quia … 45 tacere] omitted CE; quia ut melius nosti nonnunquam licet veritatem tacere added Pam. See signif.html, passage 1. 46 Tractatum … primum] primam ergo partem Ly Quem] materiam E (-Va) 48 diffinire] distinguere D (-Fr)PaVa qui] etiam added OxVcBaCDEEsm 4 Prologus heretice, que catholice, sunt censende; tertius principaliter consideret quis errans 50 est inter hereticos computandus, quartus quomodo de pertinacia et pravitate heretica debeat quis convinci, quintus qui possunt pravitate heretica maculari; sextus agat de punitione hereticorum, et maxime pape si efficiatur hereticus; septimus tractet de credentibus, fautoribus, defensoribus et receptatoribus hereti- corum. 55 Capitulum 3 Magister: Affectas ut video quatenus ex serie dicendorum nemo possit colligere quam partem dissentientium circa catholicam fidem reputem iustiorem, quod tue satisfaciens voluntati, una cum aliis que efflagitas, servare curabo. Porro cum opus futurum per interrogationem et responsionem fieri roges, responsionem 5 autem interrogatio antecedat, tuum erit incipere. Quod ergo tibi placet interroga. Capitulum 2.51 pertinacia] pertinacitate D (-LaFr)E (-Va) 53 efficiatur] fiat D (-Fr) 3.1 Capitulum Av] no chapter division VcBaFr 2 video] videtur B 4 efflagitas] vel efflagitas vel affectas Ed Porro]