MSSINDS 1832 MILITAIRE SPECTATOR 175 j a a r IED-dreiging e.v. Generaalsoorlog Nederlandse moslimmilitairen Gedragscode of Aristoteles? JAARGANG 176 9 2007 MEDEDELING OPROEP René Olthuis VID scriptieprijs Eén van de doelstellingen van de Vereniging Informatici Defensie (VID) is het bevorderen van de uitbreiding van de deskundigheid op het gebied van informatica. Daarom heeft de VID dit jaar tijdens de algemene leden- vergadering de ‘René Olthuis VID scriptieprijs’ ingesteld. Deze prijs, vernoemd naar een erelid van de vereniging, is bedoeld als jaarlijkse aanmoedigingsprijs voor een scriptie, publicatie of artikel over een onderwerp binnen het vakgebied IV of ICT. De scriptie, publicatie of het artikel behandelt – bij voorkeur – een actueel (Defensie) probleem binnen de IV of ICT en mag als uitzonderlijke prestatie worden beoordeeld. De prijs bestaat uit een geldbedrag van 250 euro en een bijbehorende tastbare herinnering. De VID nodigt u uit uw scriptie, artikel of publicatie aan te bieden bij de Commissie Toekenning René Olthuis VID Scriptieprijs. Inzenden kan elektronisch via het mailaccount [email protected] of per post: VID, t.a.v. Commissie René Olthuisprijs, Doddendaal 17, 6715 JV Ede (Gld). Sluitingsdatum voor aanleveren is 1 november 2007. De VID heeft een apart reglement opgesteld met daarin de voorwaarden waaraan een scriptie, publicatie of artikel moet voldoen. Het hele reglement kunt u downloaden van de intranetsite van de VID (http://intranet.mindef.nl/portaal/service/verenigingen/vid/index.aspx) of opvragen bij de secretaris, LKol J.J. van der Spoel ([email protected]). De commissie maakt – bij voldoende aanbod – de winnaar bekend op een speciale bijeenkomst van de VID in het najaar. De winnaar krijgt dan ook de gelegenheid zijn of haar scriptie, publicatie of artikel kort toe te lichten aan de leden van de vereniging. De Militaire Spectator is sinds 1832 het militair-weten- schappelijk tijdschrift voor en over de Nederlandse krijgs- macht. Het maakt relevante kennis, wetenschappelijke inzichten, ontwikkelingen en praktijkervaringen toeganke- lijk en slaat zo een brug tussen theorie en praktijk. De Militaire Spectator stimuleert de gedachtevorming over onderwerpen die de krijgsmacht raken en draagt zodoen- de bij aan de ontwikkeling van de krijgswetenschap in de breedste zin van het woord. Op deze wijze geeft het tijd- schrift inhoud aan zijn missie: het bijdragen aan de pro- fessionalisering van het defensie personeel en het verho- gen van het kennisniveau van overige geïnteresseerden. Daarmee bevordert de Militaire Spectator ook de dialoog tussen krijgsmacht, wetenschap en samenleving. JAARGANG 176 NUMMER 9 2007 UITGAVE Koninklijke Vereniging ter Beoefening van de Krijgswetenschap www.kvbk.nl [email protected] MILITAIRE Secretaris en ledenadministratie luitenant-kolonel KLu E.M. Wijers Telefoon 0164 - 69 51 90 Nederlandse Defensieacademie (NLDA) Sectie MOW Ledenadministratie KVBK SPECTATOR Postbus 90002, 4800 PA Breda [email protected] REDACTIE brigade-generaal cav b.d. prof. em. J.M.J. Bosch (hoofdredacteur) Telefoon 071 - 542 18 30 E-mail [email protected] kolonel cav drs. P.J.E.J. van den Aker luitenant-kolonel KLu S.M. Babusch bc kapitein ter zee P. van den Berg commodore KLu drs. G.M. Bergsma Editoriaal: drs. P. Donker 350 Krijgsmacht uitgehold? luitenant-kolonel MJD mr. drs. P.A.L. Ducheine drs. P.H. Kamphuis S.J. van der Meer, C.E. van den Berg en E. Bakker: luitenant-kolonel KMar drs. J.A.J. Leijtens 352 Effecten van IED’s op het defensieoptreden kolonel MPSD drs. F. Matser brigade-generaal TS ir. R.G. Tieskens luitenant-kolonel Marns drs. H. Molman: A.J.E. Wagemaker MA 360 kapitein-luitenant ter zee Counter-IED: van reactief naar proactief N.A. Woudstra F. Bosman, F. Ait Bari en J. Soeters: BUREAUREDACTIE mw. drs. A. Kool 368 Nederlandse moslimmilitairen tijdens uitzending in Bosnië, drs. F.J.C.M. van Nijnatten Irak en Afghanistan NIMH MPC 58A / Gebouw 203 / Kamer 026 Postbus 90701 H.P.M. Kreemers: 2509 LS Den Haag Telefoon 070 - 316 51 20 of 378 De oorlog tussen de generaals 070 - 316 51 95 Het conflict in de top van de Koninklijke Landmacht, 1971-1973 Fax 070 - 316 51 99 E-mail redactiemilitairespectator@ mindef.nl P.H. de Vries: 390 Een gedragscode of toch maar gewoon Aristoteles? LIDMAATSCHAP binnenland € 22,50 studenten € 15,00 Boeken buitenland € 27,50 401 L. Polman: OPMAAK EN DRUK 408 Drukkerij Giethoorn Ten Brink Bericht uit Afrika – Mist ISSN 0026-3869 NADRUK VERBODEN M.F.J. Houben: Coverfoto: Task Force Uruzgan, Afghanistan. 410 Tegenwicht – Gevaarlijk loyaal Nederlandse Bushmasters met een trekker- opleggercombinatie op weg van Kandahar naar Tarin Kowt (Foto AVDD, R. Frigge) 412 Samenvattingen / Summaries JRG 176 9-2007 MILITAIRE SPECTATOR 349 KRIJGSMACHT UITGEHOLD? Een gerespecteerd dagblad kopte on- rijk land als Nederland daaraan nog langs: ‘Krijgsmacht uitgehold!’1 Wat is maar 1,5 procent en zit daarmee onder er aan de hand? Bij de wisseling van de NAVO-norm van 2 procent. Daar- bewindslieden maken medewerkers voor kunnen we ook nog eens minder van de Bestuursstaf de zogenoemde doen, onder meer doordat de prijs van Staat van Defensie. Hierin bespreekt nieuw en technologisch hoogwaardig men de actuele situatie waarin Defen- defensiematerieel jaarlijks met gemid- sie verkeert en de wijze waarop de deld 8 procent stijgt. Dit betekent dat we nieuwe minister daar in de nabije toe- bij gelijkblijvend budget steeds minder komst mee om wil gaan. Dit dient ver- van ons bestand kunnen vervangen. volgens als basis voor het beleidsplan Kortom, minder geld investeren in op langere termijn. Zo ook deze keer. steeds minder wapensystemen terwijl de exploitatiekosten toenemen: eten we ‘Vol vertrouwen’ begon men aan de onze eigen krijgsmacht op? analyse. Defensie behoorde immers tot de ministeries die in het Regeerakkoord De beantwoording van deze intrigeren- werden ‘ontzien’ en er zelfs – in tegen- de en fundamentele vraag is niet een- stelling tot vele malen in het verleden – voudig. De roep om transparantie is dit keer geld bij kregen. Dat het half mil- vooral in politiek-bestuurlijk Den Haag jard euro meer al ruimschoots wordt ge- zeer nadrukkelijk te horen. Al jarenlang compenseerd door onvoorziene extra werkt ook onze krijgsmacht daarom uitgaven in het heden en het recente aan de verbetering van de bedrijfs - verleden (en niet uitsluitend door de voering. Maar betekent meer en grotere Nederlandse inzet in Uruzgan) was niet transparantie ook altijd meer efficiency relevant. Defensie moet wederom ‘her- en een betere bedrijfsvoering? En schikken’ en levert daartoe opnieuw welke gevolgen heeft dat dan voor de gevechtskracht in: een squadron (18) defensieorganisatie en de operationele F-16’s, twee eskadrons Leopards (28 effectiviteit waarvoor zij staat? tanks), 2 batte rijen (12 stukken) gloed- nieuwe Pantserhouwitsers. Natuurlijk Een bestuurskundige stroming die be- met het daarbij behorende personeel. kend staat als ‘nieuw publiek manage- De voorziene kruisvluchtwapens voor ment’ pleit ervoor om ambtelijke organi- de marine zijn al eerder uit de plannen saties bedrijfsmatiger te laten werken. genomen. Hierdoor is resultaatgerichtheid binnen de ‘terugtredende overheid’ zeer in de In 1989 besteedde Nederland nog 2,8 mode geraakt. Paradoxaal is echter, dat procent van het bruto nationaal product aan Defensie. Momenteel besteedt een 1 Brabants Dagblad, 16 juni 2007, blz. 14-15. EDITORIAAL 350 MILITAIRE SPECTATOR JRG 176 9-2007 wanneer ambtenaren bedrijfsmatig pro- woording op basis van relevante en beren te werken hun chefs vaak terug- realistische ervaringsgegevens. Het ge- vallen in de reflex van hun eigen primaat loof in de getallen mag niet langer hei- van regelgeving en extra toezicht. De in- lig zijn. Cijfers moeten dan ook gedra- zichten van nieuw publiek management gen worden door een realistische en zijn zeker waardevol om overheidsorga- verreikende visie op de toekomstige nisaties efficiënter te laten werken, waar- werkelijkheid. bij resultaatgerichtheid de traditionele oriëntatie op regels en procedures aan- Daartoe hebben we vooral leiders nodig vult. Moderne controlevormen als kriti- die met kennis van de militair-operatio - sche succesfactoren, prestatie-indica - nele praktijk, een gedegen (wetenschap- toren, output-controle en kengetallen pelijke) opleiding en veel gevoel voor poli- krijgen nog steeds veel aandacht. Het tiek-bestuurlijke verhoudingen hun eigen grote bezwaar tegen een te grote na- afwegingen kunnen maken om in de druk op deze vormen van controle is geest van hun commandant of chef even- echter dat kengetallen alleen bij hoge wichtige besluiten te kunnen nemen. uitzondering alle processen en uitkom- Deze visie zou er niet alleen op gericht sten kunnen weerspiegelen. Recent on- moeten zijn aan operaties in een conflict derzoek heeft dit weer eens bevestigd.2 deel te nemen, maar ook en vooral even- tuele gevechten hierbij te winnen. Zo leidt de grote nadruk op prestatie - cijfers tot minder goede dienstverlening Krijgsmacht uitgehold? Nog niet, maar en het ontstaan van een ‘virtuele wer- soms lijkt het er wel op. We moeten dit kelijkheid’. Managers besteden dan na- beeld corrigeren. Dit vereist een be- melijk vaak aanzienlijk meer tijd aan de leidsmatige verschuiving van efficiency productie en interpretatie van prestatie- naar effectiviteit. Daarom zullen we er cijfers dan aan de processen waaruit zij alles aan moeten doen om onze man- voortkomen. Dit beperkt de effectiviteit nen en vrouwen zo goed mogelijk op te van de dienstverlening. Het te ver door- leiden, te vormen, uit te rusten en voor geslagen bedrijfsmatig denken bij de te bereiden. Hiervoor is meer geld overheid en dus ook bij Defensie moet nodig dan nu is voorzien. Alleen zo kan worden genuanceerd: resultaatgericht de krijgsmacht blijven bijdragen aan werken moet worden gebalanceerd Nederlands veiligheidsbeleid en tegelij- door processen van controle en verant- kertijd kostbare levens sparen. Want cijfers houden op virtueel te zijn 2 Loes Berendsen. Brabants Dagblad, 16 juni 2007, als namen van personele verliezen in blz. 16. Zie ook: www.bureaucratischedramas.nl. Zie eveneens J. de Vries en M. van Dam. Politiek- operaties moeten worden bekend ge- bestuurlijk management.