Memoires 1973-1974 Willem Oltmans bron Willem Oltmans, Memoires 1973-1974. Papieren Tijger, Breda 2004 Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/oltm003memo16_01/colofon.php © 2013 dbnl / Willem Oltmans Stichting VI Voor Peter van de Wouw Willem Oltmans, Memoires 1973-1974 VII Inleiding In de loop van 2004 ben ik ziek geworden en dit is dus mijn laatste voorwoord. Peter of uitgever Paul de Ridder zullen deze taak overnemen. Ook zullen de volgende delen niet meer aan vrienden of door mij bewonderde personen zijn opgedragen, omdat ik geen tijd meer heb de namen of volgorde uit te knobbelen. Over dit deel wil ik twee opmerkingen maken. Eerst bij pagina 254, waar ik de donkerste kant van de catacomben van de ziel laat zien. Ik kende mijn vriend Casper Bake toen nog amper. Hij groeide uit tot een van mijn trouwste, meest vertrouwde vrienden, omdat ik over de jaren begreep, dat hij een van de onkreukbaarste mensen was, die ik ooit leerde kennen. Ik lag in een ziekenhuis, toen ik de drukproef van dit deel las. Uren heb ik nagedacht, of ik zou vragen deze passage te schrappen. Bestaat er zoiets als te openhartig zijn over iemand's donkere zijde van diens karakter? Ik kwam tot de conclusie van niet. De andere kwestie, waar ik iets over wil zeggen, is het hoofdstuk Moskou, eind april. Max van der Stoel, minister van Buitenlandse Zaken, bracht een officieel bezoek aan zijn Sovjet ambtgenoot, Andrei Gromyko. De NOS televisie had me gevraagd mee te gaan vanwege mijn contacten in Moskou. Buitenlandse Zaken besloot zoveel problemen rond mijn aanwezigheid te maken, dat de NOS me nooit meer zou vragen. Die actie van BuZa zou prima slagen. Pas in 1997 zou ik Max laten oproepen als getuige in mijn proces tegen de staat. Hij ontkende alles wat ik hier in het hoofdstuk Moskou in mijn dagboek schreef. Ik riep hem in de rechtszaal toe, ‘U zit ingestudeerde leugens te verkopen.’ Zelden had men Max in Den Haag zo razend zien worden. Hij zou me een proces aan doen wegens smaad. Dan moet hij wel opschieten. Hierbij neem ik dus afscheid van de lezers van dit levensverhaal. Tot 1997 (september) ligt het einde gereed. Peter en de uitgever hebben toegezegd deze story te beëindigen. De Willem Oltmans Stichting houdt een oogje in het zeil. Willem Oltmans, juli 2004 Willem Oltmans, Memoires 1973-1974 1 Tokio 26 oktober 1973 Imperial Hotel Richard Nixon is levensgevaarlijk over zijn toeren. Hij heeft nu de bemanningen van zijn atoombommenwerpers in staat van alarm gebracht. Hij denkt op die manier de aandacht van Watergate te kunnen afwenden. De Poolse Professor Adam Schaff zei me dat de elementen in de VS die tegen detente waren, deze druk op Nixon uitoefenden. Ik denk dat hij gelijk heeft. Hij zei ook: ‘Georgiërs zien sowieso neer op Russen; geen wonder dat je vriend Jermen Gvishiani moet oppassen in Moskou.’1 Ik mag Schaff wel. Hij doet me in sommige opzichten aan mijn vader denken. Hij vond dat de Club van Rome in gevaarlijk vaarwater terecht was gekomen. ‘They cannot forever bring out models and tell the world what it should do. People will react with “so what”! The problem is now how to move from words to deeds. But the people who help finance the Club will be reluctant to see it move into action. Up to now, the Club of Rome stayed above politics, but it cannot continue to do so. They should not loose contact with reality. The problem of power in all its aspect should be tackled.’ Schaff probeert meer socialistische landen binnen de Club van Rome te brengen. In overleg, natuurlijk, met voorzitter Aurelio Peccei. Frits Böttcher liet me zijn speech lezen. Hij verontschuldigde zich mijn Japanse uitgave van interviews niet vermeld te hebben, maar sprak natuurlijk uitvoerig over zijn eigen brochure. Die man is en blijft een Haagse creep. Er zijn nog steeds problemen met de laatste vijf dagen van mijn hotelrekening. Maar Aurelio sprong bij. Ik vind eigenlijk, gezien wat ik doe, dat dit vanzelfsprekend moest gebeuren. Vertrek nu eerder uit geldgebrek. Niets aan te doen. Een soort coup vindt plaats binnen de Club van Rome. Een vertegenwoordiger van Guatemala noemt het gezelschap veel te westers georiënteerd alsof er geen overgrote meerderheid van derdewereldlanden zou bestaan. Het zijn niet de ontwikke- 1 Ik was op de vijfde Club van Rome-vergadering die ditmaal in Japan gehouden werd. Willem Oltmans, Memoires 1973-1974 2 lingslanden die op de eerste plaats verantwoordelijk zijn voor de vervuiling en verkwisting in de wereld. John Platt van het Center for Advanced Study in Behavioral Sciences aan Stanford in Californië verscheen aan een lunch met ‘smorgasbörd’ in een grijs sweatshirt met op de rug de tekst Do your homework. 's Middags ontmoette ik de politieke wetenschapper Shinkichi Eto. Hij droeg een witte jas als van een laborant. Hij scheen mijn vragen wel boeiend te vinden. We konden uitstekend met elkaar overweg. Waar het om ging verliep prima.2 Hij vond dat ik zijn vriend de socialist Masashi Ishibashi ook in de serie zou moeten opnemen. Deze is secretaris-generaal van de Socialistische Partij. We gingen naar een telefoon om hem te bellen. De heer Masashi was in een vergadering. Ik zei tegen professor Eto vanavond te zullen opbellen om te informeren of het maken van een rendez-vous was gelukt. Dit scheen Eto een ongepaste suggestie te vinden. Ik begreep die reactie niet en vroeg verder of de heer Masashi mij dan misschien in het Imperial Hotel een interview zou kunnen geven, ook met het oog op de Club van Rome-bijeenkomst en het feit dat ik op het punt stond te vertrekken. ‘I will be frank with you,’ antwoordde professor Eto. ‘Die suggestie zou zeer onbeleefd zijn.’ ‘Waarom zijn verscheiden andere personen dan wel naar het hotel gekomen?’ ‘Dat moeten zij in hun hart onaangenaam hebben gevonden,’ antwoordde de professor. ‘Misschien, maar ik ben hier maar een paar dagen. Het is niet eenvoudig om iedereen te vinden.’ ‘I don't like your attitude. I came down from the fourth floor to make a telephone call for you. I was friendly in trying to arrange this interview for you, without even asking you money, but I don't understand your behaviour.’ Op dat moment belde de heer Masashi Ishibashi terug en na een langdurig palaver werd voorgesteld dat ik morgenochtend in de VIP-kamer van het vliegveld mijn interview zou kunnen houden. Terwijl professor Eto sprak schreef ik op een papier: ‘Fourth floor, telephone call, I ask no money (...) in their heart they resented.’ Eto had meegelezen en vroeg wat ik had opgeschreven. Ik antwoordde: ‘Dat zijn losse notities over wat u hebt gezegd om in mijn dagboek uit te werken.’ ‘But what you wrote is not true,’ zei de professor. ‘Sorry, but these are the exact words you used’. 2 Zie Interview On Growth II, Putnam & Sons, New York 1975. Willem Oltmans, Memoires 1973-1974 3 ‘I cancel the interview, I did this for you,’ reageerde hij. ‘Well I am not conducting these interviews for me either, I do this to bring Japanese views and thinking to the world. I couldn't care less about you or your socialist friend at all. Cancel whatever you want,’ en ik marcheerde het gebouw uit. Ik dacht aan professor Jiro Kawakita en diens waarschuwing dat de Japanners nog ‘barbaren’ waren. Nu begrijp ik eigenlijk ook beter hoe het mogelijk was dat Dewi Sukarno met haar Dior-laars door de ruit van mijn voordeur ging.3 Het is een vorm van ‘mataglap’4 op zijn Japans. Professor Eto werd zo een treurige ervaring. Vanavond was er een dermate overdadig en belachelijk luxueus buffet voor de Club van Rome ingericht dat mij iedere lust een hap te eten verging. Zag Frits Böttcher met een kolossaal stuk kreeft aan de haal gaan. Egbert en Yvonne Kunst moedigden me aan aan de graaipartij mee te doen. Maar hier is een organisatie bezig die voorgeeft zich te bemoeien met de grenzen van rijkdom en verkwisting, maar zelf gedragen zij zich als nouveaux riches. Walgelijk. Voelde me opeens doodmoe en ben weggegaan. 27 oktober 1973 Om 08.00 uur zag ik de persconferentie van Richard Nixon samen met de Poolse econoom Joseph Pajetska. Naar zijn mening hadden Amerikaanse belangen in Texas en omstreken JFK laten vermoorden. Nu was het de beurt aan financieel-economische belangen langs de oostkust om wraak te nemen en Nixon uit het Witte Huis te verjagen. In Polen zijn 5.000 exemplaren van Grenzen aan de groei in omloop. Ging de straat op om een krant te kopen. In een metrostation vond ik een automaat. Ik deed er een muntstuk in, drukte op een knop en een alarm ging af. Een wacht kwam aanhollen, maar begreep dat ik me had vergist. Vandaag komt premier Kakuei Tanaka naar het Imperial Hotel met een zware delegatie Japanse autoriteiten, zoals Zentaro Kosaka, minister voor Economische Planning, Katsuo Maeda, minister voor Wetenschap en Techniek, Shinsaku Hogen, onderminister van Buitenlandse Zaken. Ook Makoto Ichikawa, de president van Sohyo, de General Council of Trade Unions, kwam mee en nog veel andere autoriteiten. Saburo Okita opende de bijeenkomst met een pleidooi dat meer met de Noord-Zuid-verhouding en de belangen van derdewereldlan- 3 Zie Memoires 1970-1971. 4 Door het dolle heen zijn. Willem Oltmans, Memoires 1973-1974 4 den rekening zou moeten worden gehouden. Sociale waarden konden nauwelijks in computers worden becijferd. We dienden ervoor te waken het gebruik van computers slechts als een hulpmiddel van de hersens te beschouwen en niet als een vervanging van het intellect.