gebiedsvisie Groninger Noordkust Natuur en historie aan weerskanten van de waddendijk Westernieland Warffum Pieterburen Kloosterburen Leens Wehe-Den Hoorn stukje oude (slaper)dijk. De kwelders en de brakwatergebieden zijn vooral van belang voor de natuur, de landschapselementen Ulrum zijn vooral cultuurhistorisch waardevol. Vanzelfsprekend doen wij er alles aan de natuurwaarden en de cultuurhistorische betekenis van deze terreinen in stand te Zoutkamp houden, te verhogen of te herstellen. En zorgen wij ervoor dat bezoekers van al dit moois kunnen genieten. Maar onze inzet houdt niet op bij de gren- zen van onze eigendommen. Die maken immers deel uit van een groter geheel: ergens krijg je een beter beeld van het waddengebied, het grootste natuurge- Gebieden Stichting Noord-Groningen dan op de ‘zee- bied van West-Europa én een uniek land- Het Groninger Ndijk’. Aan de ene kant de Wadden- schap vol zichtbare historie. Door te kort Landschap zee, die weidse wildernis van wadplaten, schietend en versnipperd beheer zijn de geulen en kwelders, waar zeewater en wind kwaliteiten van dit gebied de laatste jaren vrij spel hebben; tienduizenden vogels sterk teruggelopen. Samen met andere profiteren er van de rust en de immense natuurbeschermingsorganisaties, boeren, voedselrijkdom. Aan de andere kant een overheden en andere betrokkenen willen landschap van strakke vormen en rechte wij er hard aan trekken om ze te herstellen. lijnen, waar de mens de natuur naar zijn Daarom hand heeft gezet. Het contrast kan nau- · werken wij samen met andere partijen welijks scherper. Toch is het binnendijkse aan een herstelplan voor de kwelders; kustgebied onlosmakelijk verbonden met · realiseren wij samen met boeren en met het wad. Via de vogels bijvoorbeeld die collega-natuurbeschermers een parel- over de dijk heen en weer vliegen, op zoek snoer van brakwatergebieden langs de naar het beste van beide werelden. Maar waddenkust; vooral door de geschiedenis. De vruchtbare · bieden wij samen met andere natuurbe- landbouwpolders danken hun bestaan aan schermingsorganisaties aan een rol te de zee; dijken en wierden getuigen van de vervullen bij het natuurbeheer van het eeuwenlange strijd tegen het water. wad; · en zetten we ons in voor het behoud van De Stichting Het Groninger Landschap be- de cultuurhistorische elementen van het heert in dit kustgebied terreinen aan beide kustgebied. kanten van de dijk: buitendijkse kwelders, In deze gebiedsvisie leest u wat wij de ko- binnendijkse brakwaternatuurgebieden en mende jaren in het Groningse deel van het kleine elementen in het agrarische land- waddengebied willen bereiken en hoe we schap, waaronder enkele wierden en een dat willen doen. Noordpolderzijl Het open wad: natuurbeheer regelen Met de Waddenzee is iets merkwaardigs Usquert aan de hand. Zij wordt alom erkend als een van de belangrijkste natuurgebieden van heel West-Europa. In het overheidsbeleid voor de Nederlandse Waddenzee staat de natuur officieel voorop. En toch is er geen instantie verantwoordelijk voor het natuur- beheer van het open wad, terwijl dat voor natuurgebieden op het land – ook die aan de randen van het wad – als vanzelfspre- kend geregeld is. Intussen bemoeien aller- lei instanties zich met het wad vanuit ver- schillende deelbelangen. Door die versnip- pering is de natuurkwaliteit van het wad de laatste jaren achteruitgegaan; denk maar Het Tij Gekeerd aan het verdwijnen van de schelpdierban- Herstelplan voor het waddengebied ken en het verzanden van de bodem door Een gezamenlijk initiatief van acht Nederlandse natuurbeschermingsorganisaties de bodemberoerende visserij. Het herstel van de waddennatuur is gebaat bij een een- duidig natuurbeheer. De commissie Meijer, die de regering heeft geadviseerd over het waddenbeleid, stelt voor de terreinbehe- rende natuurbeschermingsorganisaties hierin een grotere rol te geven. Die orga- nisaties hebben de handschoen opgepakt. Het Noord-Hollands Landschap, It Fryske Gea, Het Groninger Landschap, Vereniging Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer Het Tij Gekeerd: bieden aan een grotere rol te vervullen in natuurherstel waddengebied het natuurbeheer van het wad vergelijkbaar met de rol die de natuurbeherende instan- ties op het land hebben bij de invulling van Samen met zeven andere natuurbe- de Ecologische Hoofdstructuur. schermingsorganisaties die betrokken zijn bij het Waddengebied heeft Het Groninger Landschap in 2005 een plan gepresenteerd voor natuurherstel in het hele Nederlandse waddengebied, onder de titel ‘Het Tij Gekeerd’. Het bevat een strategische visie voor investeringen in het gebied uit het Waddenfonds dat door de regering in het leven is geroepen. De initiatiefnemers hebben een overzicht gemaakt van de problemen en mogelijke oplossingen die prioriteit hebben. Zij stellen voor in te zetten op vijf program- ma’s: Rijke Zee, Gezonde Kwelders, Natuurparels Binnendijks, Levendige Eilanden en Beleving en Draagvlak. Voor zover de maatregelen uit deze programma’s van toepassing zijn op de Groninger Noordkust hebben ze een plek gekregen in deze gebiedsvisie. Natuur en historie aan de Groninger Noordkust Kwelders: samen werken aan variatie Langs de randen van de Waddenzee zijn steld. Een zorgvuldig gekozen beweiding kwelders te vinden. Ze ontstaan waar bevordert het natuurlijke mozaïek, waarin de bodem hoog genoeg is opgeslibd om kort begroeide stukken kwelder afgewis- plantenwortels houvast te geven. Aan de seld worden door plekken met een hogere, Groninger Noordkust heeft de mens een ruige begroeiing. In dat mozaïek vinden handje geholpen door het aangevoerde alle soorten planten en dieren hun plek. slib vast te houden tussen dammen, de Ganzen en weidevogels zoals de tureluur kwelderwerken. Waren de kwelders hoog zoeken hun voedsel op de intensiever be- genoeg opgeslibd, dan werden ze ingedijkt. graasde delen met een korte begroeiing, Eeuwenlang is zo stap voor stap land uit terwijl de hogere begroeiing veel soorten zee gewonnen. De huidige kwelders dan- broed- en schuilplaatsen biedt. ken daaraan hun vorm, maar hun begroei- Dit gevarieerde patroon kan alleen tot ing is puur natuur. Die begroeiing bestaat stand komen wanneer alle beheerders van uit planten die bestand zijn tegen regelma- de kwelders de handen ineen slaan en het tige overstroming met zout zeewater, zoals beheer onderling afstemmen. Daarom zeekraal, kweldergras, schorrenkruid, zee- werkt Het Groninger Landschap samen aster en lamsoor. Op de kwelders broeden met alle betrokkenen aan een gezamenlijk vogels als kluut, scholekster en tureluur. herstelplan voor de kwelders. In dit plan, Tienduizenden steltlopers, ganzen en een- waaraan momenteel wordt gewerkt, speelt den brengen er de winter door of komen er het mozaïekbeheer een centrale rol. uitrusten en bijtanken tijdens de trek. Bij hoog water vormen de kwelders een veilige Onderhoud kwelderwerken rustplaats voor talloze wadvogels die bij Van nature bestaat een kwelder uit ver- laag water hun kostje op het wad bij elkaar schillende zones met elk een eigen ka- zoeken. rakteristieke plantengroei. Zeekraal voert Maar deze natuurrijkdom staat onder druk. de boventoon op het zoute slikkige wad, Grote delen van de kwelders verruigen verder landinwaarts domineert kwelder- doordat er geen vee meer loopt. Andere gras en op de hogere kwelder die niet meer delen worden juist zo intensief beweid dat zo vaak onder water loopt groeien weer ze er uit zien als een gladgeschoren gazon. andere planten zoals Engels gras en strand- In beide situaties zijn de kwelders voor de kweek. Om deze natuurlijke zonering in meeste vogels niet meer aantrekkelijk en stand te houden moeten de kwelderwerken verdwijnen kenmerkende plantensoorten. worden onderhouden. Als dat niet gebeurt, Om deze achteruitgang te stoppen moet verliezen de laagste kwelderzones door de variatie in de begroeiing worden her- afslag terrein. Brakwatergebieden: grenzen verzachten Voor de natuur is de zeedijk een harde moerasstruweel. Net als bij De Klutenplas grens: tussen water en land, tussen zout en wordt hier gestreefd naar versterking van zoet. Delen van de polders achter de dijk de betekenis van het gebied voor de wad- leveren rust en voedsel voor wadvogels. dennatuur. Voor 2008 is de inrichting Maar het binnendijkse gebied kan veel voorzien van het gebied Deikum een ge- meer voor de waddennatuur betekenen bied circa 55 hectare, in de Negenboeren- wanneer de harde grens wordt verzacht. polder boven Pieterburen. Hier werken wij Om dat te bereiken legt Het Groninger samen met een plaatselijke agrariër, die op Landschap op verschillende plaatsen langs eigen grond aansluitend aan ons terrein de kust kleine waterrijke natuurgebieden brakke natuur realiseert. achter de dijk aan. Die gebieden voorzien Samen met boeren en collega-natuur- we van het brakke (grond)water dat van beschermingsorganisaties willen we op nature aan de binnenkant van de zeedijk die manier een parelsnoer van brakke aanwezig is. Daardoor keren kenmerkende natuurgebieden langs de hele vasteland- planten van brakke omstandigheden terug kust van de wadden realiseren, niet alleen en krijgen wad- en watervogels nieuwe in Groningen maar ook in Friesland en mogelijkheden. Noord-Holland. Behalve het parelsnoer De Klutenplas (in de Linthorst-Homanpol- zijn ook andere maatregelen nodig om der boven Den Andel) is het eerste terrein de harde grens tussen zout en zoet te ver- aan de Groninger Noordkust dat wij op die zachten. Zoals de aanleg van vispassages manier hebben ingericht In totaal is nu 17 en visvriendelijk beheer van sluizen, zodat hectare brak natuurgebied. Het blijkt