vrijdag 29.04.2011 L’ARPEGGIATA, NURIA RIAL 20.00 Concertzaal & PHILIPPE JAROUSSKY 19.15 Inleiding door Ignace Bossuyt Teatro d’amore Biografi eën Uitvoerders en programma L’Arpeggiata is een vocaal-instrumentaal Philippe Jaroussky (FR) begon zijn carrière als Nuria Rial: sopraan Claudio Monteverdi ensemble met een variabele bezetting, violist en ging later zang studeren bij Nicole Philippe Jaroussky: contratenor Quel sguardo sdegnosetto onder leiding van Christina Pluhar. Zij Fallien. Inmiddels is hij uitgegroeid tot een van verzamelt de beste Europese instrumentalisten de bekendste contratenoren ter wereld. Hij L’Arpeggiata: Claudio Monteverdi van het moment en stelt programma’s op wordt geroemd om zijn etherische stem, zijn Christina Pluhar: teorbe, barokharp, Adagati, Poppea met uitzonderlijke zangers, zowel uit het virtuoze coloratuurtechniek en zijn stilistische artistieke leiding barokke milieu als uit de wereld van de meesterschap in barokke cantates en opera’s. Eero Palviainen: aartsluit, barokgitaar Claudio Monteverdi volksmuziek. Sinds het ontstaan van het Het zwaartepunt van zijn repertoire ligt Elisabeth Seitz: psalterion Chiome d’oro ensemble in 2000 stelt L’Arpeggiata zich bij componisten als Carestini, Monteverdi, Sarah Ridy: barokharp tot doel het rijke repertoire van de Italiaanse Vivaldi en Händel, maar dit belet hem niet Veronika Skuplik: barokviool Domenico Maria Melli (1580-1620) vroegbarok te exploreren. Dit vertaalt zich om bijvoorbeeld ook Franse mélodies uit de Doron Sherwin: cornetto Dispiegate, guance amate in een vernieuwende vocale aanpak en in late 19e en vroege 20e eeuw te zingen, zoals Haru Kitamika: orgel, klavecimbel een grote openheid voor invloeden uit de op de cd Opium. Philippe Jaroussky werkt Michèle Claude: percussie Improvisatie volksmuziek. Daarnaast wijdt het ensemble frequent samen met ensembles als La Fenice, La dia Spagnola — zich ook aan instrumentale improvisatie en L’Arpeggiata en Elyma. In 2008 werd hij door maakt het regelmatig de oversteek naar Echo-Klassik uitgeroepen tot zanger van het Claudio Monteverdi (1567-1643) Claudio Monteverdi andere disciplines zoals dans en theater. jaar. Toccata Si dolce e’l tormento Met zijn geanimeerde concerten en met cd’s als La Tarantella, All’Improvviso en De sopraan Nuria Rial (ES) studeerde eerst in Barbara Strozzi (1619-1677) Benedetto Ferrari (ca. 1603-1681) Los Impossibles oogst L’Arpeggiata Catalonië en later in Basel bij Kurt Widmer. Eraclito amoroso Son ruinato unaniem succes bij pers en publiek. Als soliste treedt ze vaak op met ensembles zoals Il Giardino Armonico, Ricercar Consort, Claudio Monteverdi Giovanni Felice Sances (1600-1679) Christina Pluhar is afkomstig uit Graz, Capriccio Stravagante, Concerto Köln, Pur ti miro Presso l’onde tranquillo Oostenrijk. Na haar studies klassieke gitaar El Concierto Español en Al Ayre Español. ontdekte ze haar liefde voor renaissance- Nuria Rial is ook actief in de opera en Claudio Monteverdi Giovanni Girolamo Kapsberger (1580-1651) en barokmuziek, en ging ze luit en barokharp werkte mee aan producties voor De Munt, Ohime, ch’io cado Arpeggiata studeren, onder meer in Den Haag en aan Staatsoper Unter den Linden en het Théâtre de Schola Cantorum Basiliensis bij Hopkinson des Champs-Elysées. Ze is te horen op Barbara Strozzi Giovanni Felice Sances Smith. Sinds 1992 woont ze in Parijs. Ze verschillende cd’s, waaronder een prachtige Che si puo fare Stabat Mater speelt geregeld in ensembles als La Fenice, opname van Pergolesi’s Stabat Mater met het Hespèrion XXI, Il Giardino Armonico en Les Ricercar Consort (MIRARE) en de cd Claros y Claudio Monteverdi Lorenzo Allegri (1567-1648) Musiciens du Louvre, en assisteert Ivor Bolton frescos rios met gitarist José Miguel Moreno Damigella, tutta bella Canario sinds 2001 aan de Staatsoper in Munchen. (GLOSSA). Het Concertgebouwpubliek Daarnaast is Christina Pluhar de oprichter genoot al meermaals van Nuria Rials warme Maurizio Cazzati (1616-1678) Claudio Monteverdi en artistiek leider van L’Arpeggiata. Ze geeft en doorleefde timbre. Ciaccona Zefi ro Torna masterclasses aan de universiteit van Graz en doceert sinds 1999 barokharp aan het conservatorium van Den Haag. VOX FOCUS MONTEVERDI Met Nederlandse boventiteling Uw applaus krijgt kleur dankzij de bloemen van Bloemblad. Vreugde en verdriet in vroegbarokke parels De naam van Claudio Monteverdi (1567- zoals de nabootsing van het gesproken woord wisselende bovenpartij is buitengewoon het symbool werd van de liefdesklacht. In 1643) klinkt als een klok – en terecht. Op (recitatiefstijl) wisselen af met soms extreem fascinerend. Voor de componist is het een dezelfde geest baden de lamenti Che si puo onnavolgbare wijze slaagde hij erin de virtuoze uitbarstingen – alles in functie van een uitdaging om telkens weer een boeiende fare, eveneens van Barbara Strozzi en Son vernieuwingen van de vroegbarok niet louter optimale weergave van de tekstinhoud. bovenstem te creëren op een vaak bewust ruinato van Benedetto Ferrari, een van de te beschouwen als experimenteel amusement, gekozen, eenvoudig baspatroon. Monteverdi pioniers van de opera in Venetië tijdens de maar ze om te smeden tot duurzame De aria is meestal een strofisch lied, vaak in leverde meesterlijke staaltjes van deze eerste jaren van haar publieke succes vanaf technieken en stijlen in dienst van de muziek. de maat van drie en dansant van karakter intrigerende ostinatopraktijk, zoals in Ohime, 1637. Drama en lyriek wisselen elkaar af in Het resultaat: een ongeëvenaard samenspel (nu en dan waagt L’Arpeggiata zich zelfs aan ch’io cado, Chiome d’oro, Quel sguardo Presso l’onde tranquillo van Giovanni Felice tussen (rationele) structuur en (emotionele) een jazzy interpretatie). Doordat de muziek sdegnosetto, en het onvergetelijke duet Sances, die dertig jaar lang verbonden was expressie. Omstreeks 1600 werd Italië de van de eerste strofe hernomen wordt in de Zefiro Torna. De herderlijke geneugten van de aan het hof van de Habsburgse keizers in bakermat van experimenten die levenskrachtig volgende strofes, is er van een detaillistische natuur, die in de twee kwatrijnen en de eerste Wenen. Zijn Stabat Mater getuigt van zijn genoeg bleken om de muziek een totaal tekstweergave geen sprake. Hier primeert terzine van dit sonnet worden bezongen, talent om dramatisch recitatief en lyrische nieuwe richting te doen inslaan, met als parool de uitdrukking van een meer algemene sfeer, komen plots tot stilstand – de basso ostinato aria ook in de religieuze muziek met elkaar te het opdrijven van de emotionele impact van geïnspireerd door de vaak pastoraal getinte verdwijnt – bij het oproepen van het verdriet verbinden. de muziek op de toehoorder. Spectaculair teksten over de liefde. van de ik-figuur (Sol io) in de afsluitende in deze evolutie was de opkomst van de Madrigalen daarentegen zijn voorbeelden terzine. De schrijnende chromatiek op piango Dat instrumentale genres vaak gebaseerd solistische vocale genres, waarbij één of van een meer dramatische aanpak, zoals in de (‘ik ween’) spreekt boekdelen, maar toch waren op improvisaties blijkt duidelijk uit enkele stemmen werden ondersteund door opera, het genre bij uitstek waarin recitatief en maakt het wenen uiteindelijk opnieuw plaats enkele werkjes van Maurizio Cazzati (een een instrumentale bas (de zogenaamde basso aria de vaste ingrediënten waren. Het eerste voor het zingen: het dansante ostinato keert Ciaccona op een ostinate bas) en Giovanni continuo). Alle aandacht spitste zicht toe meesterwerk op het vlak van de opera staat terug bij de weelderige melismatiek op het Girolamo Kapsberger (Arpeggiata, op basis op de retorische voordracht van de tekst, ook niet toevallig op Monteverdi’s naam: in canto. Een heerlijk duo is ook het liefdesduet van arpeggioakkoorden). Ook dansen waren die meer dan ooit het alfa en omega werd L’Orfeo (1607) symboliseert de lierspelende Pur ti miro tussen keizer Nero en zijn geliefde vaak het resultaat van spontane speelvreugde van het componeren – of, zoals Monteverdi Orpheus de overweldigende kracht van de Poppea aan het slot van Monteverdi’s opera (zoals de Canario van Lorenzo Allegri). Voor het zelf uitdrukte: ‘L’orazione sia padrona muziek. L’incoronazione di Poppea (1642), zijn laatste elke instrumentalist was de improvisatiekunst e non serva de la musica’, ‘De tekst weze meesterwerk, waarin ook het lieflijke wiegelied immers een vanzelfsprekende vereiste. de heerseres over en niet de dienares van Geleidelijk werd ook de zelfstandige Adagati, Poppea voorkomt. Dat strofische Vertrouwd terrein voor de musici van de muziek.’ Opvallend is de term orazione, instrumentale muziek belangrijker, hetzij liederen ook geschikt zijn voor liefdesklachten L’Arpeggiata! namelijk de tekst zoals die door een redenaar als een op zichzelf staand repertoire, hetzij blijkt uit het tedere en intieme Si dolce e‘l of een declamator wordt uitgesproken: met binnen de vocale genres. Aan de opera ging tormento. Ignace Bossuyt overtuiging, met retorische accenten (zoals een instrumentale ouverture vooraf. Dit was plotse pauzes of nadrukkelijke herhalingen), aanvankelijk een eenvoudige improvisatorische Het aantal publicaties met monodieën en zodat de luisteraar – net als de uitvoerder intrada, zoals de sprankelende Toccata die verwante composities was in de 17e eeuw zelf – zich zonder omwegen in de muziek kan Monteverdi’s L’Orfeo inleidt. In strofische overweldigend. Naast en na Monteverdi inleven en ontroerd kan worden. aria’s kwam geregeld een instrumentaal refrein lieten talloze componisten zich verleiden