WST ĘP Przedstawiamy opracowanie o stanie przyrody gminy Połczyn Zdrój, jej zasobach i walorach. Przeprowadzona dzi ęki wspólnym działaniom Wojewody, Gminy oraz Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie inwentaryzacja przyrodnicza dała zasób informacji, które pomog ą przy podejmowaniu szeregu decyzji wa Ŝnych dla funkcjonowania gminy w zakresie zagadnie ń społecznych, ekonomicznych, kulturowych i gospodarczych, a tak Ŝe w skutecznej ochronie zasobów przyrodniczych. Przyj ęta przez Sejm RP uchwała w sprawie ekologicznej polityki pa ństwa zakłada jako naczeln ą zasad ę w planowaniu i realizacji działa ń gospodarczych uwzgl ędnienie potrzeb zachowania w jak najlepszym stanie środowiska przyrodniczego, bez czego byt i kondycja człowieka byłyby zagro Ŝone. Zasadnicz ą trudno ści ą przy realizacji zapisów ustaw: o zagospodarowaniu przestrzennym i ochronie przyrody jest fakt, i Ŝ w wielu wypadkach zasoby przyrodnicze gminy nie zostały poznane w stopniu wystarczaj ącym. Istotnymi, mog ą okaza ć si ę kolizje wynikaj ące z braku wiedzy o miejscach bytowania rzadkich oraz gin ących gatunków ro ślin i zwierz ąt, a zamierzeniami tak projektantów planów zagospodarowania przestrzennego, jak i władz oraz mieszka ńców danej gminy, pragn ących, cz ęsto nie świadomie, dokona ć zmiany przeznaczenia takiego terenu, zlokalizowa ć na nim przedsi ęwzi ęcie gospodarcze, przeprowadzi ć drog ę, gazoci ąg lub inny obiekt. Niezwykle pilne staje si ę wi ęc znalezienie metod umo Ŝliwiaj ących rozwój gospodarczy przy pełnym poszanowaniu posiadanych walorów przyrody. Jednym ze sposobów rozwi ązywania tych trudno ści jest szybkie i wszechstronne poznanie zasobów przyrodniczych gmin. Powierzchnie zajmowane przez obszary podmokłe, lasy, wody - to najcenniejsze przyrodniczo miejsca, z ogromnym bogactwem wyst ępuj ącej tu ro ślinno ści i ró Ŝnorodnym światem zwierz ąt. Gmina Połczyn Zdrój w cało ści reprezentuje warto ści przyrodnicze i krajobrazowe wysokiej rangi, godne obj ęcia ochron ą. Jest to wa Ŝki 1 argument, który powinien skłoni ć władze gminy, a przede wszystkim jej mieszka ńców do szczególnej dbało ści o zachowanie tych bezcennych i nieodnawialnych przecie Ŝ zasobów. Ochrona przyrody, to równie Ŝ powinno ść wynikaj ąca z mi ędzynarodowych zobowi ąza ń Polski, która jest sygnatariuszem szeregu aktów prawnych dotycz ących tych zagadnie ń. D ąŜ enie Polski do wszechstronnego udziału w strukturach zjednoczonej Europy wymaga od naszego kraju respektowania istniej ących tu przepisów w zakresie środowiska i przyrody. Przedstawione opracowanie powinno skłoni ć planistów i władze gminy do świadomego spojrzenia na otaczaj ącą przyrod ę i przyj ęcia takiego kierunku rozwoju, który umo Ŝliwi gospodarowanie przy minimalnym zagro Ŝeniu dla środowiska naturalnego. Posiadane warto ści przyrody w umiej ętny sposób mo Ŝna i nale Ŝy wykorzysta ć do promocji gminy jako miejsca cennego, pi ęknego i interesuj ącego rozwijaj ąc aktywn ą działalno ść na polu turystyki. CEL, ZAKRES I METODA Celem niniejszego opracowania jest dostarczenie władzom gminy, wojewodzie i innym słu Ŝbom syntetycznej informacji o walorach przyrodniczych gminy Połczyn Zdrój. Wiedza ta pozwoli na świadome kształtowanie ładu przestrzennego gminy i unikni ęcia potkni ęć planistycznych oraz konfliktów pomi ędzy słu Ŝbami ochrony przyrody, organizacjami ekologicznymi a planistami i lokalnym społecze ństwem reprezentowanym przez administracj ę samorz ądow ą. Świadomo ść wielkich walorów, jakimi dysponuje gmina na gruncie zasobów przyrody, jej osobliwo ści i warto ść ma pomóc w sporz ądzeniu studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz słu Ŝyć w bie Ŝą cej pracy jako materiał wyj ściowy przy podejmowaniu wa Ŝnych decyzji gospodarczych. Opracowanie niniejsze zawiera szereg informacji otrzymanych w efekcie przeprowadzonej w latach 2001/2002 inwentaryzacji. Podstaw ą do jego wykonania były operaty szczegółowe sporz ądzone przez zespoły specjalistów. Zasady wykonania tych operatów okre śla - instrukcja zatwierdzona przez Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody w Szczecinie pt. „Zało Ŝenia metodyczne inwentaryzacji przyrodniczej gmin”. Prace obj ęły trzy płaszczyzny tematyczne; • inwentaryzacj ę flory i ro ślinno ści 2 • inwentaryzacj ę fauny • inwentaryzacj ę przyrody nieo Ŝywionej Wyniki inwentaryzacji szczegółowych przedstawiono w formie tekstowej i graficznej na mapach w skali 1 : 10 000. Walory wykazane w tych opracowaniach zobrazowano na mapie w skali 1 : 25 000 dokonuj ąc jednocze śnie syntezy cało ści. W szczególno ści naniesiono miejsca wyst ępowania rzadkich i chronionych gatunków ro ślin i zwierz ąt. Zaznaczono równie Ŝ obszary wa Ŝne dla bytu ró Ŝnych grup zwierz ąt i wartościowe fragmenty szaty ro ślinnej. Wyłoniono w ten sposób strefy florystyczne i faunistyczne zajmuj ące nieraz znaczne obszary i komunikuj ące si ę miedzy sob ą tzw. korytarzami ekologicznymi. Powstała w efekcie mapa warto ści przyrodniczych wi ąŜą ca zasadnicze grupy zagadnie ń. W oparciu o opisy zawarte w operatach szczegółowych, konsultacje z ich wykonawcami oraz z Wojewódzkim Konserwatorem Przyrody, wyznaczono obiekty powierzchniowe i punktowe o szczególnych walorach proponuj ąc dla nich kwalifikacj ę ochronn ą dopuszczon ą w Ustawie z 16 pa ździernika 1991 r, o ochronie przyrody, tzn.: parki krajobrazowe (PK), rezerwaty (R), u Ŝytki ekologiczne (UE), obszary chronionego krajobrazu (OCHK), zespoły przyrodniczo-krajobrazowe (ZPK), pomniki przyrody (PP), stanowiska dokumentacyjne (SD). Wskazano miejsca, gdzie znajduj ą si ę pojedyncze obiekty ju Ŝ obj ęte ochrona, tj. stanowiska zwierz ąt, drzewa pomnikowe, parki i głazy oraz obiekty zaproponowane do ochrony, które przedstawiaj ą du Ŝą warto ść przyrodnicz ą. Zawarto ść mapy „Waloryzacja przyrodnicza” w syntetyczny sposób przedstawia legenda zamieszczona na planszy (ANEKS pkt.6). Wszystkie kategorie powierzchniowych obiektów chronionych podzielono na: • istniej ące, tj. te, dla których istniej ą formalne akty prawne powołuj ące je, • przewidziane do ochrony tj. te, których istnieje zło Ŝony formalnie projekt oraz te które proponujemy w niniejszym opracowaniu. Jako osobn ą cz ęść opracowania zamieszczono wykazy: 1. Fitosocjologiczny wykaz zbiorowisk ro ślinnych 2. List ę gatunków flory z terenu gminy 3. List ę gatunków fauny z terenu gminy Wykaz skrótów zastosowanych w tek ście: PK - park krajobrazowy 3 R - rezerwat UE - u Ŝytek ekologiczny OCHK - obszar chronionego krajobrazu ZPK - zespół przyrodniczo-krajobrazowy SD - stanowisko dokumentacyjne PP - pomnik przyrody OC - obszar cenny ESOCh - Ekologiczna Sie ć Obszarów Chronionych A1, B6 itp. - okre ślenia lokalizacji na mapie „Waloryzacja przyrodnicza” zawarte w tabelach. Ilekro ć w opracowaniu wspomina si ę Ustaw ę o ochronie przyrody, to mówi si ę o Ustawie z dnia 16 pa ździernika 1991 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 114 poz. 492). Dla proponowanych obiektów chronionych przedstawiono wskazania konserwatorskie maj ące nada ć kierunek zagospodarowania tych miejsc lub wskaza ć istniej ące zagro Ŝenia. Podstawowe wskazania ochronne zawieraj ą akty prawne dotycz ące ochrony przyrody (ustawy i rozporz ądzenia, ANEKS. 4), które s ą wystarczaj ącym zabezpieczeniem zachowania warto ści przyrodniczych, pod warunkiem oczywi ście pełnego poszanowania ustale ń wspomnianych aktów. Szczegółowe wytyczne b ędące pewnym uzupełnieniem, bądź wyja śnieniem istniej ących przepisów, podano w miar ę potrzeby przy opisach konkretnych obiektów. W opracowaniu wykorzystano informacje zawarte w operatach szczegółowych, w zasobach Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody i w zasobach własnych Biura. Projekt cało ści został uzgodniony z Wojewódzkim Konserwatorem Przyrody. UWAGA! Dla potrzeb studium nie jest konieczne uszczegółowienie informacji przyrodniczych o prezentowanych obiektach, st ąd te Ŝ pewne skróty i uproszczenia, np. w wykazach gatunków ro ślin i zwierz ąt przy poszczególnych obiektach nie stosuje si ę w zasadzie nazewnictwa łaci ńskiego. W razie konieczno ści uzyskania bardziej precyzyjnych informacji nale Ŝy zgłosi ć si ę do Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody posiadaj ącego pełn ą dokumentacj ę inwentaryzacyjn ą. 4 Cytowana w opracowaniu literatura dotyczy spisów piśmiennictwa zamieszczonych w poszczególnych operatach szczegółowych. Na ko ńcach rozdziałów podano jedynie pozycje nie uj ęte w tych spisach. 5 I. CZ ĘŚĆ OGÓLNA 1. Charakterystyka społeczno gospodarcza obszaru gminy Gmina Połczyn Zdrój le Ŝy w środkowo-wschodniej cz ęś ci województwa zachodniopomorskiego, w południowo-wschodniej cz ęś ci powiatu Świdwi ńskiego, graniczy z 8 gminami: Białogard, Tychowo, Barwice, Czaplinek, Ostrowice, Złocieniec, Świdwin, R ąbino. Le Ŝy na styku powiatów Białogard, Szczecinek i Drawsko Pomorskie. Siedzib ą władz jest miasto Połczyn Zdrój, najwi ększe i jedyne miasto gminy, która nale Ŝy do stosunkowo du Ŝych jednostek administracyjnych województwa zachodniopomorskiego, zajmuje 343,71 km 2, w tym 7,21 km 2 przypada na aglomeracj ę miasta. Gminna sie ć osadnicza to 23 sołectwa. S ą to: Bolkowo, Bronowo, Brusno, Bu ślary, Czarnkowie, Gaworkowo, Kołacz, Lipno, Ł ęgi, Ło śnica, Nowe Resko, Ogartowo, Ogrodno, Ostre Bardo, Popielewo, Przyrowo, Redło, Sucha, Szeligowo, Toporzyk, Wardy ń Górny, Zaj ączkowo i Zaj ączkówko. Teren powiatu jest czysty ekologicznie, zasobny w liczne jeziora i lasy, posiada te Ŝ dobry mikroklimat co stwarza mo Ŝliwo ść rozwoju turystyki, rekreacji i lecznictwa. W gminie Połczyn Zdrój krajobraz jest niezwykle urozmaicony. Wysokie wzgórza morenowe poro śni ęte lasami oraz liczne