STRATEGIA ROZWOJU AGLOMERACJI OPOLSKIEJ NA LATA 2014–2020 STRATEGIASYNTEZA Dokument opracowany przez firmę Lider Projekt Sp. z o.o. www.LiderProjekt.pl We współpracy z: Magdalena Szydłowska – Urząd Miasta Opola Aniela Wojtowicz – Urząd Miasta Opola Anna Wójcik – Urząd Miasta Opola Aleksandra Tyła – Stowarzyszenie Aglomeracja Opolska Katarzyna Harnyś-Mielnik – Stowarzyszenie Aglomeracja Opolska oraz Gminy Aglomeracji Opolskiej STRATEGIA ROZWOJU AGLOMERACJI OPOLSKIEJ NA LATA 2014–2020 SYNTEZA SPIS TREŚCI Wprowadzenie .....................................................................................................................................................................................................05 Potencjał Aglomeracji Opolskiej ...............................................................................................................................................................06 Struktury zarządzania Aglomeracją Opolską .....................................................................................................................................10 Wizja Aglomeracji Opolskiej w 2020 roku ...........................................................................................................................................12 Cele strategiczne i cele szczegółowe .....................................................................................................................................................13 Podmioty wdrażające Strategię rozwoju Aglomeracji Opolskiej na lata 2014–2020 .....................................................16 Źródła finansowania Strategii rozwoju Aglomeracji Opolskiej na lata 2014–2020 .........................................................17 Członkowie Stowarzyszenia Aglomeracja Opolska.......................................................................................................................18 WPROWADZENIE Aglomeracja Opolska to silnie urbanizujący się ob- spójności i konkurencyjności całego obszaru funkcjo- szar, gdzie rzeczywistość społeczna, gospodarcza i prze- nalnego ośrodka wojewódzkiego – Opola. strzenna podlega intensywnym przemianom. Pojawiają Gminy tworzące Aglomerację Opolską, będące w peł- się nowe trendy demograficzne i społeczne, przekształ- ni świadome stojących przed nią wyzwań rozwojowych ceniu ulega struktura gospodarki, środowisko przyrodni- oraz identyfikujące się z ideą integracji aglomeracyjnej, cze oraz krajobraz miast i obszarów wiejskich. Istotnym podjęły się wspólnej realizacji Strategii rozwoju na najbliż- czynnikiem wpływającym na obszar Aglomeracji Opol- sze lata. Prezentowany dokument strategiczny stanowi skiej jest postępująca suburbanizacja. Ma ona kluczowy potwierdzenie woli intensyfikowania współpracy samo- wpływ na postrzeganie Aglomeracji jako zwartej struk- rządów lokalnych w ramach Aglomeracji Opolskiej, która tury przestrzenno-funkcjonalnej, na którą składają się od- wyrażona została w podpisanym we wrześniu 2012 roku rębne administracyjnie jednostki. W dobie postępującej Porozumieniu w sprawie utworzenia Aglomeracji Opol- globalizacji, wzrastającej konkurencji miast i aglomeracji skiej oraz sformalizowana powołaniem w październiku miejskich, rosnącej świadomości mieszkańców co do ja- 2013 roku Stowarzyszenia Aglomeracja Opolska. kości życia, warunków pracy, zamieszkania i wypoczynku, Strategia rozwoju Aglomeracji Opolskiej na lata niezbędna jest ścisła współpraca jednostek samorządu 2014–2020 to pierwszy tego typu dokument, posiadają- terytorialnego ponad podziałami administracyjnymi, by cy charakter integracyjny dla gmin ją tworzących. Wska- w jak największym stopniu spełnić oczekiwania miesz- zane w nim kierunki rozwojowe z jednej strony wpisują kańców oraz rozwijać pozycję konkurencyjną względem się w realizowane już przez poszczególne jednostki dzia- innych obszarów. łania, z drugiej natomiast wyznaczają nowe płaszczyzny Silna dynamika zmian społecznych, gospodarczych współpracy, przy zachowaniu zasady samorządności i przestrzennych występujących w Aglomeracji Opol- jednostek terytorialnych. Strategia jest potwierdzeniem skiej oraz konieczność sprostania wymaganiom XXI wie- wspólnie obranego kierunku integracji międzygminnej ku stawiają przed mieszkańcami i władzami lokalnymi przy jednoczesnym solidarnym współdziałaniu wszyst- Aglomeracji Opolskiej nowe wyzwania. Przejawiają się kich najważniejszych podmiotów w ramach całej Aglo- one przede wszystkim w podejmowaniu działań, których meracji. celem jest zapewnienie zrównoważonego rozwoju oraz Prezentowany dokument stanowi syntezę Strate- stałe podnoszenie poziomu życia mieszkańców Aglome- gii rozwoju Aglomeracji Opolskiej na lata 2014–2020, racji. Stojące przed Aglomeracją Opolską wyzwania zawierającą najważniejsze elementy pełnej wersji rozwojowe wymagają określenia nowych zasad, reguł dokumentu. Przedstawione zostały cele strategiczne i planów działania samorządów lokalnych, partnerów oraz cele szczegółowe wraz z przyporządkowanymi społecznych i gospodarczych. Niniejsza Strategia roz- do nich projektami strategicznymi. Ponadto wskaza- woju Aglomeracji Opolskiej na lata 2014–2020 pełni ne zostały najistotniejsze potencjały AO, wizja roz- funkcję planu działania w perspektywie do 2020 roku. woju oraz zasady wdrażania i finansowania założeń Jej realizacja winna przyczynić się do budowania strategicznych. 07 POTENCJAŁ AGLOMERACJI OPOLSKIEJ Aglomeracja Opolska powstała na mocy Porozumienia unikatowymi walorami przyrodniczymi i kulturowymi. w sprawie utworzenia Aglomeracji Opolskiej, opublikowa- Jego centrum stanowi Opole – stolica województwa, nego w Dzienniku Urzędowym Województwa Opolskie- otoczone grupą mniejszych miast i wsi. Aglomeracja go z dnia 31.10.2012 r. (poz.1521). Bodźcem determinu- Opolska liczy 334 tys. mieszkańców, przy średniej gę- jącym gminy do zawarcia porozumienia była poprawa stości zaludnienia 146 os./km2. Mieszkańcy Aglomeracji konkurencyjności i atrakcyjności Aglomeracji oraz pod- stanowią niespełna 1% ludności kraju i 33% ludności niesienie jakości życia jej mieszkańców. województwa opolskiego. Aglomeracja jest jednym Aglomeracja Opolska to zurbanizowany obszar leżący z 18 miejskich obszarów funkcjonalnych ośrodków woje- w centrum województwa opolskiego. Skupia duży po- wódzkich w Polsce, który stanowi istotny element struk- tencjał społeczny i ekonomiczny, oraz charakteryzuje się tury osadniczej Polski. Zasięg przestrzenny Aglomeracji Opolskiej 08 POTENCJAŁ AGLOMERACJI OPOLSKIEJ Zasięg przestrzenny Aglomeracji Opolskiej determino- wany jest z jednej strony intensywnością występujących na jej obszarze zjawisk przestrzennych, gospodarczych, społecznych, środowiskowych oraz infrastrukturalnych a z drugiej zawiązywanymi porozumieniami o współpra- cy między gminami. Aglomeracja Opolska to liczące 121,6 tys. mieszkań- ców miasto Opole oraz strefa podmiejska, obejmująca 20 gmin: Gogolin, Krapkowice, Lewin Brzeski, Niemodlin, Ozimek, Prószków, Zdzieszowice, Chrząstowice, Dąbro- wa, Dobrzeń Wielki, Izbicko, Komprachcice, Łubniany, Murów, Popielów, Strzeleczki, Tarnów Opolski, Turawa, Walce, Tułowice.* Skupione wokół Opola – stolicy regio- nu gminy, tworzą obszar najsilniejszych powiązań funk- cjonalnych, przestrzennych i społecznych w skali całego województwa opolskiego. Aglomeracja Opolska posiada charakter monocentryczny, z głównym ośrodkiem, któ- rym jest miasto Opole (36,4% populacji Aglomeracji). Pomimo tego Opole nie dominuje pod względem licz- by mieszkańców nad obszarem podmiejskim (212,4 tys. mieszkańców). W ciągu ostatnich lat na znaczeniu przy- Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Bank Danych Lokalnych, GUS biera, nasilające się w Aglomeracji Opolskiej zjawisko suburbanizacji, które poza aspektem przestrzennego rozwoju obszaru funkcjonalnego wiąże się z odpływem mieszkańców z miasta centralnego na rzecz gmin pod- Liczba podmiotów wpisanych do rejestru REGON miejskich. Ponadto uwidacznia się także negatywne zjawisko depopulacji Aglomeracji Opolskiej. W latach 2002–2012 liczba mieszkańców tego obszaru zmniejszy- ła się o blisko 4,5% (15 tys.). W tym czasie zmalała liczba mieszkańców zarówno Opola, jak i obszaru podmiejskie- go. Spadek liczby mieszkańców był jednak nierówno- mierny. Główne miasto Aglomeracji od 2002 roku utra- ciło ok. 6% ludności (7 766 mieszkańców) zaś pozostałe gminy łącznie ok. 3,2% (6941 mieszkańców). Aglomeracja Opolska to silny ośrodek gospodarczy. Posiada bogate tradycje związane z produkcją przemy- słową, której najważniejszymi filarami jest działalność związana z przetwórstwem spożywczym (owocowo-wa- rzywnym, mleczarskim), produkcją wyrobów z surow- ców niemetalicznych (przemysł cementowo-wapienni- czy, produkcja wyrobów betonowych oraz gipsowych, produkcja szkła i jego wyrobów), a także przemysłem metalowym (produkcja wyrobów z metali oraz produkcja metali). Aglomeracja Opolska znajduje się także wśród czołowych producentów należących do branży koksow- Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Bank Danych Lokalnych, GUS niczej oraz energetycznej. W efekcie, wartość dodana 09 brutto generowana przez przemysł w regionie, a także * Gmina Tułowice przystąpiła do Aglomeracji Opolskiej w 2014 roku na podstawie uchwały Zarządu Stowarzyszenia Aglomeracja Opolska z dnia 19 marca 2014 r. Prace nad dokumentem strategicznym były wówczas wysoce zaawansowane. Delimitacja miejskiego obszaru funkcjonalnego Opola wskazała jednak, iż Tułowice cechują się wysokim stopniem aglomeracyjności oraz podobnymi uwarunkowaniami społeczno – gospodarczymi co pozostałe gminy AO. W związku z powyższym powiększenie obszaru Aglomeracji