Opracowano w Wydziale Monitoringu Środowiska Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Zielonej Górze pod kierunkiem Naczelnika Wydziału Przemysława Suska Autor: Paula Czarniecka Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Zielonej Górze opracował raport oceny stanu klimatu akustycznego województwa lubuskiego na podstawie map akustycznych wykonanych w ramach III rundy mapowania w 2017 roku, zgodnie z zapisem zawartym w programie Państwowego Monitoringu Środowiska na lata 2016-2020, w oparciu o art. 117 ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r. poz. 1232, z późn. zm.) 1. STAN ZAGROŻENIA HAŁASEM ŚRODOWISKOWYM Hałas to dźwięk niepożądany, którego działanie może być uciążliwe lub szkodliwe dla człowieka. Rozróżnia się hałasy ciągłe o nieznacznych zmianach natężenia i widma częstotliwości, w czasie (szmer, szum) oraz hałasy impulsowe (np. huk, trzask). Szkodliwość hałasu zależy od jego natężenia, widma częstotliwości, charakteru zmian w czasie, zawartości składowych niesłyszalnych oraz długotrwałości działania. Jako zanieczyszczenie środowiska wpływa na jakość warunków zamieszkania i wypoczynku człowieka. W zależności od rodzaju źródła emisji dźwięku rozróżnia się m.in. hałas: przemysłowy (na stanowiskach pracy i w otoczeniu zakładu) i komunikacyjny (drogowy, kolejowy i lotniczy). Bezpośredni wpływ hałasu na ludzi objawia się zakłóceniami ich aktywności (wypoczynku, komunikacji słownej, pracy umysłowej, itp.), stwarzając jednocześnie odczucie dyskomfortu i uciążliwości wywołanej warunkami akustycznymi; hałas wpływa niekorzystnie na narząd słuchu, układy nerwowy i krążenia oraz inne narządy wewnętrzne. Problem nadmiernego hałasu w naszym otoczeniu jest złożony i trudny ze względu na swoją wszechobecność, a także wysokie koszty działań zabezpieczających przed tym specyficznym zanieczyszczeniem. Do głównych źródeł hałasu kształtujących klimat akustyczny zalicza się: – komunikację samochodową, tramwajową, lotniczą i kolejową, – parkingi, zajezdnie autobusowe i tramwajowe, – zakłady przemysłowe, rzemieślnicze i usługowe, – obiekty publiczne, takie jak: stadiony, tereny zabaw, dyskoteki, kluby muzyczne, – tereny budowy. Dynamicznie rozwijający się transport drogowy (rys. 1), w połączeniu z niedostateczną ilością dróg szybkiego ruchu, powoduje powstawanie przekroczeń wartości dopuszczalnych hałasu. Ze względu na tak szybki wzrost liczby pojazdów samochodowych w szczególności osobowych, hałas komunikacyjny jest głównym obciążeniem środowiska akustycznego. O poziomie hałasu komunikacyjnego decyduje wiele czynników, takich jak: natężenie ruchu pojazdów, prędkość strumienia pojazdów, rodzaj nawierzchni, rodzaj opon, płynność ruchu pojazdów, ukształtowanie terenu, przez który przebiega trasa komunikacyjna oraz rodzaj i szerokość drogi. 3 Rys. 1. Zmiany liczby zarejestrowanych pojazdów w latach 2005-2016 w województwie lubuskim (źródło: GUS) Zważywszy na szkodliwy wpływ hałasu na zdrowie oraz obniżenie komfortu życia w miejscach o niesprzyjającym klimacie akustycznym, wprowadza się szereg rozwiązań mających na celu minimalizowanie uciążliwości powodowanej nadmiernym hałasem pochodzącym zarówno z komunikacji, jak i działalności gospodarczej. W przypadku hałasu związanego z działalnością gospodarczą, wydawane są decyzje o dopuszczalnej emisji hałasu dla danego podmiotu. Niedostosowanie się do warunków decyzji, grozi przedsiębiorcy wymierzeniem dotkliwej kary pieniężnej. W celu obniżenia uciążliwości hałasu komunikacyjnego w miarę możliwości budowane są obwodnice miast, a tam gdzie nie jest to możliwe stosuje się inne rozwiązania, takie jak: wymiana nawierzchni dróg, ograniczanie prędkości, strefy ograniczonego ruchu oraz budowa ekranów akustycznych. W ostatnich latach do problemu hałasu podchodzi się bardziej przyszłościowo, uwzględniając ten czynnik już podczas planowania przestrzennego danego obszaru. Ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, w szczególności na utrzymaniu poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub co najmniej na tym poziomie (tab. 1-2), oraz zmniejszeniu poziomu hałasu co najmniej do dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany. Zgodnie z art. 119 ust. 1 Poś – dla terenów, na których poziom hałasu przekracza poziom dopuszczalny, tworzy się program ochrony środowiska przed hałasem, którego celem jest dostosowanie poziomu hałasu do dopuszczalnego. 4 Tab. 1. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku – poziom dobowy Dopuszczalny poziom hałasu w [dB] Pozostałe obiekty i działalność będąca Drogi lub linie kolejowe 1) źródłem hałasu L L L Aeq D Aeq N L Aeq N przedział czasu przedział czasu Rodzaj terenu Aeq D przedział przedział czasu odniesienia równy odniesienia czasu odniesienia 8 najmniej korzystnym równy odniesienia równy 16 godzinom dnia kolejno 1 najmniej równy 8 godzinom po sobie korzystnej godzinom następującym godzinie nocy a) Strefa ochronna „A” uzdrowiska 50 45 45 40 b) Tereny szpitali poza miastem a) Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej b) Tereny zabudowy związanej ze stałym 61 56 50 40 lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży2) c) Tereny domów opieki społecznej d) Tereny szpitali w miastach a) Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego b) Tereny zabudowy 65 56 55 45 zagrodowej c) Tereny rekreacyjno- wypoczynkowe2) d) Tereny mieszkaniowo- usługowe Tereny w strefie śródmiejskiej miast powyżej 100 tys. 68 60 55 45 mieszkańców 3) 1) Wartości określone dla dróg i linii kolejowych stosuje się także dla torowisk tramwajowych poza pasem drogowym i kolei linowych. 2) W przypadku niewykorzystywania tych terenów, zgodnie z ich funkcją, w porze nocy, nie obowiązuje na nich dopuszczalny poziom hałasu w porze nocy. 3) Strefa śródmiejska miast powyżej 100 tys. mieszkańców to teren zwartej zabudowy mieszkaniowej z koncentracją obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych. W przypadku miast, w których występują dzielnice o liczbie mieszkańców pow. 100 tys., można wyznaczyć w tych dzielnicach strefę śródmiejską, jeżeli charakteryzuje się ona zwartą zabudową mieszkaniową z koncentracją obiektów administracy jnych, handlowych i usługowych. Tab. 2. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku – poziom długookresowy Dopuszczalny długookresowy średni poziom dźwięku A w dB Pozostałe obiekty i działalność Drogi lub linie kolejowe 1) będąca źródłem hałasu LDWN LN LDWN LN Rodzaj terenu przedział czasu przedział czasu przedział czasu przedział czasu odniesienia odniesienia odniesienia odniesienia równy równy równy równy wszystkim wszystkim wszystkim wszystkim dobom w roku porom nocy dobom w roku porom nocy 5 a) Strefa ochronna „A” uzdrowiska 50 45 45 40 b) Tereny szpitali poza miastem a) Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej b) Tereny zabudowy związanej ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży2) 64 59 50 40 c) Tereny domów opieki społecznej d) Tereny szpitali w miastach a) Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego b) Tereny zabudowy zagrodowej c) Tereny rekreacyjno- 68 59 55 45 wypoczynkowe2) d) Tereny mieszkaniowo- usługowe Tereny w strefie śródmiejskiej miast powyżej 70 65 55 45 100 tys. mieszkańców 3) 1) Wartości określone dla dróg i linii kolejowych stosuje się także dla torowisk tramwajowych poza pasem drogowym i kolei linowych. 2) Strefa śródmiejska miast powyżej 100 tys. mieszkańców to teren zwartej zabudowy mieszkaniowej z koncentracją obiektów administrac yjnych, handlowych i usługowych. W przypadku miast, w których występują dzielnice o liczbie mieszkańców pow. 100 tys., można wyznaczyć w tych dzielnicach strefę śródmiejską, jeżeli charakteryzuje się ona zwartą zabudową mieszkaniową z koncentracją obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych. 3) Strefa śródmiejska miast powyżej 100 tys. mieszkańców to teren zwartej zabudowy mieszkaniowej z koncentracją obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych. W przypadku miast, w których występują dzielni ce o liczbie mieszkańców pow. 100 tys., można wyznaczyć w tych dzielnicach strefę śródmiejską, jeżeli charakteryzuje się ona zwartą zabudową mieszkaniową z koncentracją obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych Oceny stanu akustycznego środowiska i obserwacji zmian dokonuje się w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska (Poś, art. 117) na podstawie wyników pomiarów poziomów hałasu określonych wskaźnikami hałasu LDWN i LN oraz z uwzględnieniem pozostałych danych, w szczególności demograficznych oraz dotyczących sposobu zagospodarowania i użytkowania terenu. Oceny stanu akustycznego środowiska dokonuje się obowiązkowo dla: − aglomeracji o liczbie mieszkańców większej niż 100 tysięcy; − terenów poza aglomeracjami, o których mowa w art. 179 ust. 1. Na terenach niewymienionych w ust. 2 art. 117 oceny stanu akustycznego środowiska dokonuje wojewódzki inspektor ochrony środowiska. Na potrzeby oceny stanu akustycznego środowiska, o której mowa w art. 117 ust. 2 pkt 1 i ust. 3, starosta sporządza, co 5 lat, mapy akustyczne, z zastrzeżeniem ust. 2.- zgodnie z art. 118. 6 2. Mapy akustyczne Opracowanie mapy akustycznej oraz udostępnienie wyników opracowania mieszkańcom wynika z zapisów ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity: Dz. U. z 2017 r., poz. 519 ze zm.). Konieczność opracowania mapy akustycznej wynika z zapisów zaimplementowanej do prawa polskiego Dyrektywy 2002/49/WE. Zasadniczym celem realizacji mapy akustycznej, jest uzyskanie aktualnych informacji o stanie akustycznym środowiska z uwzględnieniem danych demograficznych, dotyczących sposobu zagospodarowania i użytkowania terenu. Zgodnie z Art.