Lokalna Grupa Działania Puszcza Knyszyńska Środa | 29 czerwca 2011 Dodatek specjalny ANDRZEJ KUDLEWSKI Piękna nieznajoma Najgłośniej było o Puszczy Knyszyńskiej w Rzeczypospolitej za czasów ostatnich Jagiellonów. Ogromnie zasłużył się dla jej promocji, nie tylko na Litwie i w Koronie, ale i w Europie, zwłaszcza Zygmunt August zy nakłada się barwna mozaika kul- i białoruskie wsie królewskie, szlachec- ewangelickim. Już wokresie międzywo- czą Białowieską. Drzewa są tu młodsze iele wskazuje na to, że tur, narodów i religii. kie zaścianki, osady i meczety polskich jennym był też Supraśl kurortem i miej- i rosną na mniej urodzajnych glebach. historia zatoczyła koło Przez lasy Puszczy Knyszyńskiej Tatarów – którym ziemię za zasługi dla scowością wypoczynkową. Do tutej- Przeważają sosny i świerki, sporo jest i wracają złote czasy i otaczające ją ludzkie osiedla prowa- kraju nadał tu Jan III Sobieski – i mia- szych pensjonatów irestauracji przycią- także olch, dębów i brzóz. Ale ma też dla Puszczy Knyszyń- dzi już ponad 50 szlaków turystycz- steczka, w których z biegiem czasu za- gały gości park leśny, kąpielisko, korty Puszcza Knyszyńska atut, którym prze- skiej. W latach swego nych – pieszych, rowerowych, kon- częła przeważać ludność żydowska. tenisowe, kręgielnia, stoki saneczkowe bija nawet Białowieżę: wielką rozma- Wpanowania Zygmunt August przyjeż- nych, kajakowych i samochodowych. Symbolem owej wiekowej wielokul- i narciarskie. A przede wszystkim – ży- itość polodowcowych krajobrazów, dżał do Knyszyna aż 21 razy i spędził Zroku na rok przybywa tu pensjona- turowości jest położony w sercu pusz- wiczne sosnowe powietrze z okolicz- bogactwo wód – ponad 400 źródeł, tu łącznie ponad półtora roku. Nie- tów, gospodarstw agroturystycznych, czy Supraśl, a zwłaszcza górująca nych lasów. Od dziesięciu lat miasto w tym wiele o artezyjskim charakterze którzy historycy twierdzą nawet, że stadnin koni, wypożyczalni rowerów nad nim, jedyna taka w Polsce, gotycka znów ma status uzdrowiska. – niezliczone rzeki i strumyki, mokra- król zamierzał przed śmiercią uczy- i sprzętu wodnego, restauracji i zajaz- cerkiew obronna pw. Zwiastowania dła, malownicze pagórki i parowy. Żyje nić swe ulubione miasto – jedno z naj- dów oferujących dania niezrównanej NMP. Wzniesiona w 1510 r., przypomi- tu też stado żubrów liczące już pra- starszych na Podlasiu, założone w la- kuchni podlaskiej, na którą składają się nająca zamek z czterema basztami Młodsza siostra Białowieży wie 100 zwierząt. Przy odrobinie szczę- tach 1537 – 1540 przez królową Bonę tradycje polskie, białoruskie, litewskie, w narożach – od fundamentów odbu- Wśród budowniczych okrętów w ca- ścia można je spotkać np. w lasach nad- – stolicą kraju. Stołeczna kariera omi- tatarskie, a może nawet jaćwieskie. dowana niedawno po zniszczeniach łej Europie znane były niegdyś maszto- leśnictw Waliły lub Krynki. —ges nęła Knyszyn. Ale Puszcza Knyszyńska drugiej wojny światowej – świątynia we sosny zPuszczy Knyszyńskiej. Nazy- znów ma ostatnio dobrą passę – rośnie była wraz z klasztorem Bazylianów jed- wano je odSupraśla supraskimi. Dziś po- jej sława jako jednego z najatrakcyjniej- Stare księgi w wielkich lasach nym z najważniejszych ośrodków du- mnikowe sosny nie są już tak poszukiwa- szych regionów turystycznych w kraju. Podlasie to od niepamiętnych cza- chowych i intelektualnych Kościoła ne jak dawniej. Ale Puszcza Knyszyńska Za czasów jagiellońskich przyzna- sów ziemie pogranicza, o które w śre- greckokatolickiego w dawnej Rzeczy- znów – tym razem dzięki zagranicznym wano przywileje zwane „wchoda- dniowieczu rywalizowali Jaćwingowie, pospolitej. W klasztornej bibliotece turystom iprzyrodnikom, którym przy- mi”, które zezwalały okolicznej lud- Polacy, Litwini i Krzyżacy. Przed roz- przechowywano sławne księgi, m.in. pomina południowo-zachodnią tajgę ności na wyrąb drzew w królew- biorami zachodnim skrajem Puszczy „Kronikę Supraską” i „Kodeks Supra- –zyskuje rozgłos także wświecie. Pomi- skich puszczach. Za to dziś każdy Knyszyńskiej biegła granica między Li- ski” z XI w. W XVIII w. działała w mona- mo że próbowano ją od wieków koloni- ma wolny „wchód” do lasu – i jest twą i Koroną – do dziś np. w okolicach styrze drukarnia, w której wydrukowa- zować, a w latach 1915 – 1918 armia nie- w puszczy mile widziany – jeśli chce Krynek, należących do powiatu gro- no 452 książki i broszury. miecka wycięła tu „zrębami zupełnymi” podziwiać uroki natury, jeździć kon- dzieńskiego, zostało coś z ducha Wiel- Zachowały się też w Supraślu zabytki ok.10 proc. lasów, ma wciąż1050km kw. no, zbierać grzyby czy jagody albo kiego Księstwa Litewskiego. Od czasów świeższej daty, z czasów gdy miasteczko powierzchni. I, dzięki systematycznym po prostu wędrować leśnymi droga- Jagiellonów, gdy granica bardziej łą- stało się na kilkadziesiąt lat ważnym zalesieniom, jej obszar się powiększa. mi łączącymi historyczne osady czyła ludzi, niż dzieliła, w XVI/XVII w., ośrodkiem przemysłu włókienniczego. Rywalizuje zpowodzeniem zpopularną i miasteczka, nad którymi wznoszą we wschodniej zwłaszcza części pusz- Przypominają o tym domki tkaczy, fa- od dawna wśród turystów i wodniaków się wieże kościołów, kopuły cerkwi czy miejsce lasów zaczęły zajmować za- bryka Jansenów, pałac ikaplica-mauzo- Puszczą Augustowską. i minarety. Ta część Podlasia to miej- grody wiejskie, dwory i pola uprawne. leum wywodzących się zŁodzi słynnych Nie może oczywiście równać się jak sce, gdzie na puszczańskie krajobra- Były tu ziemiańskie folwarki, polskie fabrykantów Bucholtzów na cmentarzu na razie ze swoją starszą siostrą – Pusz- www.puszczaknyszynska.org 2 Środa | 29 czerwca 2011 LGD Puszcza Knyszyńska rp.pl ◊ Kresy – kuchnia, natura, historia... Rozmowa | Adam Kamiński, prezes Lokalnej Grupy Działania – Puszcza Knyszyńska Pod Szudziałowem na skraju Puszczy wych samorządów. Mamy kilkana- do samorządu i jest dotowane z fun- Czy turysta to dostrzeże? Ośrodek Informacji Turystycznej Knyszyńskiej żubry wyjadają rolnikom ście bardzo interesujących szlaków duszy UE. Prywatne stadniny istnieją Najlepiej, gdy wybierze się na któ- Parku Krajobrazowego Puszczy z pól kukurydzę. Ten nieznany wcześniej pieszych poprowadzonych w pobli- m.in. w Surażkowie, Pieńkach, ryś ze szlaków wielu religii, np. Knyszyńskiej od początku naszej na kresach amerykański specjał jakoś żu rezerwatów, oznakowanych przez Geniuszach, Jurowcach czy w Po- od rzymskokatolickiej Świętej Wody kampanii promocyjnej zasypywany szczególnie im odpowiada... gminy lub PTTK. Korzystają z nich czopku. Wszystkie powstały przez wsie tatarskie z meczetami jest telefonami i e-mailami, zarów- Adam Kamiński: Nie tylko m.in. uczestnicy organizowanych w ostatnich latach. Wśród mieszkań- do cudu w Sokółce z tą przemianą. no od turystów, którzy chcą tu kukurydzę, ale i inne warzywa bar- w puszczy rajdów turystycznych, jak ców Białegostoku zapanowała nowa Oprócz tego może tu zobaczyć dzie- przyjechać, czasem pierwszy raz dzo im, niestety, smakują. Ale za to np. Rajd Łosia. Mnie osobiście naj- moda, by sobie w niedzielę pojeź- siątki zabytkowych świątyń różnych w życiu, jak i biur turystycznych właśnie u nas, a nie w Białowieży, bardziej cieszą szlaki rowerowe. Nie dzić na koniu. wyznań czy przejść Szlak Cerkwi. dostrzegających dobrą koniunktu- turyści mogą przy odrobinie szczę- ma nic wspanialszego, zwłaszcza te- Jest też sam Supraśl ze starym poba- rę. Oceniamy, że skoncentrowanie ścia zobaczyć największe naprawdę raz, na przełomie wiosny i lata, jak Bardzo to pasuje do naszego obrazu kre- zyliańskim klasztorem i wybitnym się na turystyce aktywnej było wolne stado żubrów liczące już pra- wycieczki rowerem po leśnych dro- sów... dziełem dawnej architektury, strzałem w dziesiątkę. Staraliśmy wie 100 zwierząt. gach, ścieżkach czy starym torowisku Zwłaszcza że mamy tu też Szlak XVI-wieczną cerkwią obronną. Nawet się na początek „trafić w Warsza- kolejki wąskotorowej. Co roku urzą- Tatarski. Ale Tatarzy to nie tylko jak jeśli ktoś nie interesuje się religiami wę” i okazało się, że to jest W przeciwieństwie do Puszczy Białowie- dzana jest w puszczy impreza u Sienkiewicza konie, ordyńcy, łuki, czy architekturą, zetknie się z wielo- dokładnie to, czego mieszkańcy skiej czy znanej letnikom i wodniakom rowerowa MTB Duch puszczy i wi- jasyr, ale przede wszystkim jeden kulturowością za stołem. Na kuchnię stolicy potrzebują: relatywnie bli- od czasów międzywojennych Augustow- dać, że przybywa rowerzystów, z wątków podlaskiej wielokulturo- Puszczy Knyszyńskiej składają się sko, spokój, cisza, różne skiej o Puszczy Knyszyńskiej wielu którzy pokochali te miejsca. Bo to wości. Obok doskonałych warunków przepisy z kresowych dworów, biało- możliwości spędzenia czasu, swo- Polaków do niedawna prawie nic nie wie- jest teren tak urozmaicony, że nie dla turystyki aktywnej to ona wła- ruskich wsi, żydowskich miasteczek. boda bez konieczności mieszkania działo. Czy rzeczywiście może ona można się nudzić. śnie przyciąga do nas coraz więcej Jej bogactwo to suma wielowieko- w jednym miejscu jak w zatłoczo- w oczach turystów konkurować ze swymi turystów. Tu naprawdę wciąż są kre- wych tradycji wszystkich stanów nych regionach turystycznych. bardziej znanymi siostrami? Latem ludzi ciągnie nie tylko do lasu, ale sy. Wyznawcy islamu, Tatarzy, i nacji, możnych i plebsu. Teraz będziemy starali się pokazać Trzeba zacząć od tego, że sama na- i nad wodę... sąsiadują z prawosławnymi i katoli- nie tylko możliwości czynnego spę- zwa Puszczy Knyszyńskiej jako A kiszka i babka ziemniaczana, sztanda- dzenia czasu, ale wykorzystać też określenie całego tego kompleksu