Spis treści I. Wprowadzenie ....................................................................................................................3 I.1. Charakterystyka terenu .......................................................................................................4 I.2. Zagospodarowanie terenu ...................................................................................................6 I.3. Wykorzystanie wód podziemnych ......................................................................................7 II. Klimat, wody powierzchniowe ...........................................................................................8 III. Budowa geologiczna ..........................................................................................................10 IV. Wody podziemne ................................................................................................................12 IV.1. Użytkowe piętra wodonośne ..............................................................................................12 IV.2. Regionalizacja hydrogeologiczna .......................................................................................15 V. Jakość wód podziemnych ...................................................................................................20 VI. Zagrożenie i ochrona wód podziemnych ............................................................................24 VII. Waloryzacja wód podziemnych ..........................................................................................25 VIII. Wykorzystane materiały .....................................................................................................28 Spis rycin umieszczonych w części tekstowej Ryc. 1. Lokalizacja arkusza Tuchola na tle sąsiadujących map hydrogeologicznych Ryc. 2. Lokalizacja arkusza Tuchola na tle jednostek geograficznych wg J. Kondrackiego (8), jednostek hydrogeologicznych wg B. Paczyńskiego (16) i obszarów chronionych Ryc. 3. Charakterystyczne spływy jednostkowe Brdy i jej dopływów Ryc. 4. Podstawowe wartości statystyczne wybranych składników chemicznych wód podziemnych w utworach czwartorzędowych i trzeciorzędowych Ryc. 5. Histogramy i diagramy częstości skumulowanej ważniejszych składników chemicznych wód podziemnych w utworach czwartorzędowych i trzeciorzędowych Ryc. 6. Założenia procedury waloryzacyjnej dla arkusza Tuchola MhP Ryc. 7. Parametry oceny waloryzacyjnej arkusza Tuchola MhP Spis załączników umieszczonych w części tekstowej Zał. 1. Przekrój hydrogeologiczny I-I Zał. 2. Przekrój hydrogeologiczny II-II Zał. 3. Przekrój hydrogeologiczny III-III Zał. 4. Przekrój hydrogeologiczny IV-IV Zał. 5. Głębokość występowania głównego poziomu wodonośnego – mapa w skali 1:100 000 Zał. 6. Miąższość i przewodność głównego poziomu wodonośnego – mapa w skali 1:100 000 Zał. 7. Mapa dokumentacyjna w skali 1:100 000 Zał. 8. Waloryzacja głównych poziomów wodonośnych – mapa w skali 1:100 000 Zał. 9. Wybrane warstwy informacyjne – mapy w skali 1:200 000 1 Spis tablic Tablica 1. Mapa hydrogeologiczna Polski – plansza główna (materiał archiwalny w PIG) Tablica 2. Mapa dokumentacyjna (materiał archiwalny w PIG) Spis tabel dołączonych do części tekstowej Tabela 1a. Reprezentatywne otwory studzienne Tabela 1b. Reprezentatywne studnie kopane Tabela 1c. Reprezentatywne źródła Tabela 1d. Inne reprezentatywne punkty umieszczone na planszy głównej Tabela 2. Główne parametry jednostek hydrogeologicznych Tabela 3a. Wyniki analiz chemicznych wód podziemnych wykonanych dla mapy – reprezentatywne otwory studzienne Tabela 3b. Wyniki analiz chemicznych wód podziemnych wykonanych dla mapy – reprezentatywne studnie kopane Tabela 4. Obiekty uciążliwe dla wód podziemnych Tabela A. Otwory studzienne pominięte na planszy głównej Tabela B. Inne punkty dokumentacyjne pominięte na planszy głównej (otwory bez opróbowania hydrogeologicznego) Tabela C1. Wyniki analiz wód podziemnych – materiały archiwalne – reprezentatywne otwory studzienne Tabela C5. Wyniki analiz wód podziemnych – materiały archiwalne – otwory studzienne pominięte na planszy głównej Wersja cyfrowa mapy w GIS–Intergraph (materiał archiwalny w PIG w zapisie elektronicznym) Arkusz Mapy Hydrogeologicznej Polski w skali 1:50 000 – Tuchola (pliki eksportowe MGE – mhpnr.mpd) z podziałem na grupy warstw informacyjnych z dołączonym bankiem danych. 2 I. Wprowadzenie Mapa hydrogeologiczna Polski w skali 1:50 000 arkusz Tuchola (nr 203) opracowana została w latach 1998-2000 w firmie SEGI-PBG w Warszawie, na zlecenie Państwowego Instytutu Geologicznego (zlec. nr 24/98). Mapę opracowano zgodnie z Instrukcją opracowania MhP z 1999 r. (7). Dla opracowania arkusza zebrano i wykorzystano materiały archiwalne: Centralnego Archiwum Geologicznego PIG, Centralnego Banku Danych Hydrogeologicznych „Hydro”, Przedsiębiorstwa Geologicznego „Polgeol” w Warszawie, Biura Poszukiwań i Ochrony Wód „HYDROEKO” w Warszawie, Wydziału Ochrony Środowiska Urzędu Wojewódzkiego w Bydgoszczy, Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Bydgoszczy. Obszar arkusza Tuchola dotychczas był objęty szczegółowymi hydrogeologicznymi badaniami regionalnymi w ramach „Inwentaryzacji wszystkich studni ujmujących wody podziemne na obszarze północnej części dawnego woj. bydgoskiego na podstawie wizji terenowej” (23) oraz prac nad wykonaniem „Mapy zagrożenia i ochrony wód podziemnych województwa bydgoskiego” (25). W trakcie tych prac wykonano szczegółowe kartowanie hydrogeologiczne zlewni Brdy w latach 1998-1999, obejmujące inwentaryzację ujęć wód podziemnych i aktualizację poboru wody z ujęć oraz przeprowadzono inwentaryzację ognisk zanieczyszczeń, ogólną ocenę jakości wód i ich stopień zagrożenia, nakreślając jednocześnie główne kierunki ochrony wód podziemnych. Równolegle z realizacją MhP prowadzone były prace terenowe i dokumentacyjne związane z „Dokumentacją hydrogeologiczną rejonu pomorskiego zlewni Brdy”, opracowywaną na podstawie projektu prac geologicznych z 1996 roku (22). Termin ukończenia opracowania przypada na rok 2000. Dla arkusza Tuchola nie opracowano Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski w skali 1:50 000, jedynie mapę geologiczną w skali 1:200 000 arkusz Chojnice (3, 14). Opublikowana Mapa Hydrogeologiczna Polski w skali 1:200 000 arkusz Chojnice obejmuje swym zasięgiem teren arkusza Tuchola (15). Podczas realizacji MhP arkusz Tuchola, dokonano przeglądu terenu obejmującego lokalizację czynnych ujęć wód podziemnych oraz rzeczywistych i potencjalnych ognisk 3 zanieczyszczeń środowiska (tab. 4). W wytypowanych studniach pobrano 15 próbek wody do analiz chemicznych i wykonano pomiary statycznego zwierciadła wody w niektórych studniach (tab. 3a, 3b). Ponadto zebrano dane o aktualnym stanie ujęć i wielkości poboru wody. Kartowanie hydrogeologiczno – sozologiczne terenu i pobranie próbek wody z obszaru arkusza wykonał Rafał Gregosiewicz w lipcu 1999 roku. Analizy fizykochemiczne próbek wód wykonane zostały w laboratorium Przedsiębiorstwa Geologicznego „Polgeol” w Warszawie. W ramach opracowania arkusza MhP przeanalizowano i zinterpretowano również następujące materiały dokumentacyjne: dane ze 124 otworów studziennych i badawczych geologicznych, z których 45 otworów studziennych i 18 badawczych otworów geologicznych umieszczono w tabeli 1a i 1d, pozostałe zestawiono w tabelach A i B, wyniki 91 analiz chemicznych wody, pobranych ze studni - tabele C1 i C5, wyniki 15 analiz chemicznych próbek wody, wykonanych dla MHP - tabele 3a i 3b, dane dotyczące potencjalnych ognisk zanieczyszczeń wód podziemnych - tabela 4. Dla obszaru arkusza obliczono zasoby odnawialne wód podziemnych metodą infiltracyjną, uzyskane wielkości porównano z wartościami odpływu pochodzenia podziemnego (Atlas Hydrologiczny Polski – poz. lit. 24). Opracowania tabelaryczne dla arkusza wykonał Rafał Gregosiewicz, analizę statystyczną archiwalnych analiz chemicznych – Piotr Borkowski a opracowanie komputerowe w systemie INTERGRAPH – Rafał Gregosiewicz z SEGI-PBG w Warszawie. Wykaz wykorzystanych materiałów (publikacji, map, dokumentacji) zamieszczono w rozdziale VIII. I. 1. Charakterystyka terenu Administracyjnie obszar arkusza Tuchola znajduje się w województwie kujawsko – pomorskim, w powiecie tucholskim, obejmując fragment gminy i miasto Tuchola, fragmenty gmin Cekcyn, Gostycyn i Lubiewo oraz w województwie pomorskim w powiecie chojnickim obejmując w północno-zachodniej części obszaru arkusza gminę Chojnice. Obszar arkusza położony jest pomiędzy 1745’ a 1800’ długości geograficznej wschodniej oraz między 53 30’ a 53 40’ szerokości geograficznej północnej. Lokalizację arkusza Tuchola na tle sąsiadujących arkuszy map hydrogeologicznych przedstawiono na ryc.1. 4 Według podziału hydrograficznego Polski (17) teren omawianego arkusza należy do zlewni rzeki Brdy, dopływu rzeki Wisły. Część wschodnia terenu charakteryzuje się występowaniem licznych cieków płynących bezpośrednio do rzeki Brdy, największym z nich jest rzeka Ruda. Na zachodzie dopływem Brdy jest rzeka Kicz. Według podziału regionalnego zwykłych wód podziemnych Polski (16) obszar arkusza znajduje się w makroregionie północno-zachodnim, w centralnej części regionu pomorskiego. Rozpoznanie hydrogeologiczne na obszarze arkusza Tuchola jest dość nierównomierne. Istnieją na tym terenie rozległe obszary, gdzie brak jest otworów geologicznych. Również skomplikowana budowa geologiczna w centralnej części terenu, spowodowana zaburzeniami glacitektonicznymi w obrębie utworów trzeciorzędowych i czwartorzędowych (przekroje hydrogeologiczne) oraz niepewna pozycja stratygraficzna poszczególnych