P A Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY P A Ń STWOWY INSTYTUT BADAWCZY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A OBJA ŚNIENIA DO MAPY GEO ŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz WIDUCHOWA (304) Warszawa 2009 Autorzy: Katarzyna Pikuła*, Krystyna Bujakowska**, Izabela Bojakowska***, Paweł Kwecko***, Anna Pasieczna***, Hanna Tomassi-Morawiec*** Główny koordynator MG śP: Małgorzata Sikorska-Maykowska*** Redaktor regionalny (plansza A): Albin Zdanowski*** Redaktor regionalny (plansza B): Anna Gabry ś-Godlewska *** Redaktor tekstu: .Joanna Szyborska-Kaszycka *** * – Przedsi ębiorstwo Geologiczne we Wrocławiu PROXIMA SA ul. Wierzbowa 15, 50-056 Wrocław; ** – Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL SA, ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa; *** – Pa ństwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa; ISBN 83- ©Copyright by PIG and M Ś, Warszawa 2009 Spis tre ści I. Wst ęp – K. Pikuła .................................................................................................................. 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza – K. Pikuła .................................................... 4 III. Budowa geologiczna – K. Pikuła ........................................................................................ 7 IV. Zło Ŝa kopalin – K. Pikuła ................................................................................................. 10 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin – K. Pikuła .................................................................. 12 VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin – K. Pikuła ............................................ 12 VII. Warunki wodne – K. Pikuła ............................................................................................. 13 1. Wody powierzchniowe............................................................................................. 13 2. Wody podziemne...................................................................................................... 13 VIII. Geochemia środowiska................................................................................................... 16 1. Gleby – A. Pasieczna, P. Kwecko ............................................................................ 16 2. Osady – I. Bojakowska ............................................................................................. 19 3. Pierwiastki promieniotwórcze – H. Tomassi-Morawiec .......................................... 22 IX. Składowanie odpadów – K. Bujakowska .......................................................................... 24 X. Warunki podło Ŝa budowlanego – K. Pikuła ....................................................................... 30 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu – K. Pikuła ...................................................................... 31 XII. Zabytki kultury – K. Pikuła ............................................................................................. 37 XIII. Podsumowanie – K. Pikuła, K. Bujakowska .................................................................. 37 XIV. Literatura........................................................................................................................ 39 I. Wst ęp Przy opracowywaniu arkusza Widuchowa Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000 (MG śP) wykorzystano materiały archiwalne arkusza Widuchowa Mapy geologicz- no-gospodarczej Polski w skali 1:50 000, wykonanej w roku 1999 w Oddziale Pomorskim Pa ństwowego Instytutu Geologicznego (Fuszara, Wi śniowski, 1999). Mapy sporz ądzono na podkładzie topograficznym w układzie 1942: Schwedt/Oder (Widuchowa). Niniejsze opra- cowanie powstało zgodnie z Instrukcj ą opracowania MG śP w skali 1:50 000 (Instruk- cja...,2005). Mapa geo środowiskowa zawiera dane zgrupowane w sze ściu warstwach informacyj- nych: kopaliny, górnictwo i przetwórstwo kopalin, wody powierzchniowe i podziemne, geo- chemia środowiska, składowanie odpadów, warunki podło Ŝa budowlanego oraz ochrona przy- rody i zabytków kultury. Mapa adresowana jest przede wszystkim do instytucji, samorz ądów terytorialnych i administracji pa ństwowej zajmuj ących si ę racjonalnym zarz ądzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Analiza jej tre ści stanowi pomoc w realizacji postanowie ń ustaw o zagospo- darowaniu przestrzennym i prawa ochrony środowiska. Informacje zawarte w mapie mog ą by ć wykorzystywane w pracach studialnych przy opracowaniu strategii rozwoju wojewódz- twa oraz projektów i planów zagospodarowania przestrzennego, a tak Ŝe w opracowaniach ekofizjograficznych. Przedstawiane na mapie informacje środowiskowe stanowi ą ogromn ą pomoc przy wykonaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środo- wiska oraz planów gospodarki odpadami. Do opracowania tre ści mapy zbierano materiały w: Centralnym Archiwum Geologicz- nym Pa ństwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie, Zachodniopomorskim Urz ędzie Wojewódzkim w Szczecinie, Urz ędzie Marszałkowskim Województwa Zachodniopomor- skiego w Szczecinie, Wojewódzkim Urz ędzie Ochrony Zabytków w Szczecinie, Regionalnej Dyrekcji Lasów Pa ństwowych w Szczecinie, Zespole Parków Krajobrazowych Doliny Dolnej Odry i Cedy ńskiego Parku Krajobrazowego w Gryfinie oraz Instytucie Upraw Instytucie Upraw, Nawo Ŝenia i Gleboznawstwa w Puławach. Wykorzystano równie Ŝ informacje uzy- skane w starostwach powiatowych i urz ędach gmin, zweryfikowane w czasie wizji terenowej. Dane dotycz ące poszczególnych złó Ŝ kopalin zestawiono w kartach informacyjnych do bazy danych, ści śle zwi ązanej z realizacj ą Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000. 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Poło Ŝenie arkusza Widuchowa wyznaczaj ą współrz ędne: 14º15’–14º30’długo ści geo- graficznej wschodniej i 53º00’–53º10’ szeroko ści geograficznej północnej, a wi ększa jego cz ęść obejmuje terytorium Polski. W dalszej cz ęś ci pod okre śleniem „obszar arkusza Widu- chowa” naleŜy rozumie ć tylko jego polsk ą cz ęść . Pod wzgl ędem administracyjnym obszar arkusza poło Ŝony jest w południowo- zachodniej cz ęś ci województwa zachodniopomorskiego. Cały opisywany teren znajduje si ę w granicach powiatu gryfi ńskiego w obr ębie dwóch gmin: Widuchowa i Chojna. Najwi ększ ą miejscowo ści ą na arkuszu jest Widuchowa – wie ś gmina pełni ąca funkcj ę o środka admini- stracyjno-usługowego oraz kulturalnego. Według podziału fizycznogeograficznego (Kondracki, 2002) omawiany obszar poło Ŝo- ny jest w granicach dwóch podprowincji: Pobrze Ŝy Południowobałtyckich, gdzie obejmuje mezoregiony: Dolin ę Dolnej Odry i Równin ę Wełty ńsk ą, wchodz ące w skład makroregionu Pobrze Ŝa Szczeci ńskiego oraz Pojezierzy Południowobałtyckich z mezoregionem Pojezierze My śliborskie, b ędące cz ęś ci ą makroregionu Pojezierza Zachodniopomorskiego (fig 1.). Dolina Dolnej Odry zajmuje zachodni ą przygraniczn ą cz ęść arkusza. Jest to płaska alu- wialna nizina poło Ŝona od 0,0 do 3,5 m n.p.m., wy ściełana grub ą warstw ą osadów akumulacji bagiennej (torfy i gytie). Jej szeroko ść waha si ę od 1,5 do 3,5 km. Koryto Odry pod Widu- chow ą dzieli si ę na dwa ramiona: Odr ę Zachodni ą i Odr ę Wschodni ą (Regalic ę), poł ączone licznymi rozgał ęzieniami, rowami i rozlewiskami Starej Regalicy. Równina Wełty ńska zajmuje niewielki fragment na wschód od Widuchowej. Jest to fa- lista wysoczyzna moreny dennej tworz ąca t ę równin ę, która wznosi si ę od 50 do 70 m n.p.m. Jest ona urozmaicona licznymi formami charakterystycznymi dla deglacjacji arealnej. Rozci- naj ą j ą liczne rynny subglacjalne. Pojezierze My śliborskie obejmuje swym zasi ęgiem tereny na południowy wschód od Widuchowej. Charakteryzuje si ę on wyst ępowaniem ci ągów pagórków czołowomorenowych o wysoko ści 50-70 m n.p.m. odpowiadaj ących fazom stadiału pomorskiego. Wały moren czo- łowych rozdzielone s ą obszarami moreny dennej falistej. Na terenie obj ętym opracowaniem zaznaczaj ą si ę znaczne deniwelacje terenu. Najwi ęk- sze wzniesienia si ęgaj ą 125,8 m n.p.m. (Górki Kra śnickie), natomiast najni Ŝej poło Ŝone punk- ty w dolinie Odry le Ŝą na wysoko ści 1,0 m n.p.m. Omawiany teren le Ŝy w granicach regionu klimatycznego pomorsko-warmi ńskiego. Charakteryzuje si ę on wysokimi opadami atmosferycznymi (od 600 do 700 mm rocznie), 4 średni ą roczn ą temperatur ą powietrza w granicach powy Ŝej 8 °C oraz okresem zalegania po- krywy śnie Ŝnej do 40 dni (Kondracki, 1988). Fig. 1. Poło Ŝenie arkusza Widuchowa na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (2002) 1 − granica podprowincji, 2 − granica makroregionu, 3 – granica mezoregionu, 4 − granica pa ństwa, 5 – wi ększe jeziora Prowincja: Ni Ŝ Środkowoeuropejski: Podprowincja: Pobrze Ŝa Południowobałtyckie: Makroregion: Pobrze Ŝe Szczeci ńskie Mezoregiony Pobrze Ŝa Szczeci ńskiego: 313.24 – Dolina Dolnej Odry, 313.26 – Wzniesienia Szczeci ńskie, 313.27 – Wzgórza Bukowe, 313.28 – Równina Wełty ńska, 313.31 – Równina Pyrzycka Podprowincja: Pojezierza Południowobałtyckie Makroregion: Pojezierze Zachodniopomorskie Mezoregion Pojezierza Zachodniopomorskiego: 314.41 – Pojezierze My śliborskie Makroregion: Pojezierze Południowopomorskie Mezoregion Pojezierza Południowopomorskiego: 314.61 – Równina Gorzowska Makroregion: Pradolina Toru ńsko-Eberswaldzka Mezoregion Pradoliny Toru ńsko-Eberswaldzkiej: 315.32 – Kotlina Freienwaldzka (Oderbruch) Lasy zajmuj ą około 35 % opisywanego terenu, a pozostał ą cz ęść stanowi ą pola, ł ąki oraz tereny zabudowane. Obszary rolnicze zajmuj ą północno-wschodni ą i południow ą cz ęść arkusza, gdzie wyst ępuj ą dobre gleby rozwini ęte na glinach wysoczyzn. Dominuj ą tu gleby 5 bielicowo-piaskowe