Udhëzues për Qasje në Dokumente Publike: Përmbledhje e Procesit, me Raste për Studim dhe Rekomandime Autorët dhe kontribuesit Admirim Luboteni Si të kërkoni qasje në dokumentet publike? Adelina Ahmeti Si u zbulua se grantet nga Ministria e Bujqësisë po ndaheshin për persona jo-meritor? Saranda Ramaj Si u shpërfaq Depoja e Keqpërdorimeve Farmaceutike? Gramos Buçinca Si filloi të rritet transparenca e kualifikimeve në Universitetin e Prishtinës? Kelmend Hapciu Përkthim në gjuhën shqipe dhe Lektorim në gjuhën shqipe, angleze dhe serbe Admirim Luboteni Përkthim në gjuhën angleze Annea Hapciu Kurimi i udhëzuesit Dizajni 2vo Botuar në: Janar 2021, Prishtinë, Kosovë Projekti “Promovimi i Edukimit Medial dhe Forcimi i Gazetarisë së Pavarur në Ballkanin Perëndimor” financohet nga Ministria e Punëvë të Jashtme, Komonuelthit dhe Zhvillimit të Mbretërisë së Bashkuar përmes Ambasadës Britanike në Prishtinë. Përmbajtja e këtij botimi është përgjegjësi vetëm e autorëve dhe nuk pasqyron domosdoshmerisht pikëpamjet e Ministrisë së Punëve të Jashtme, Komonuelthit dhe Zhvillimit të Mbretërisë së Bashkuar ose Albany Associates, Media Centar Sarajevo, apo Fondacionit për Informim, Media, Dialog dhe Edukim KosovaLive (KosovaLive/ KIMDE). Citimi i udhëzuesit: Udhëzuesi për Qasje në Dokumente Publike: Përmbledhje e Procesit, me Raste për Studim dhe Rekomandime. Fondacioni për Informim, Media, Dialog dhe Edukim KosovaLive (KosovaLive/KIMDE), 2021. Të drejtat autoriale © 2021. Fondacioni për Informim, Media, Dialog dhe Edukim KosovaLive (KosovaLive/KIMDE) Të gjitha të drejtat e rezervuara. Përveç citimeve të pasazheve të shkurtra për qëllim të kritikës dhe rishikimit, asnjë pjesë e këtij publikimi nuk mund të riprodhohet, të ruhet në ndonjë sistem të rikthimit të të dhënave, ose të transmetohet në çfarëdo forme apo mjeti, elektronik, mekanik, fotokopjues, regjistrues ose tjetër, pa lejen paraprake të Fondacioni për Informim, Media, Dialog dhe Edukim KosovaLive (KosovaLive/KIMDE). Pse u krijua ky udhëzues? Ky udhëzues është krijuar për të lehtësuar qasjen në dokumente publike për gazetar, hulumtues, student të gazetarisë dhe qytetarë. Udhëzuesi e spjegon të gjithë procesin që një person mund ta ndjek nëse është i interesuar të ketë qasje në dokumente publike, dhe ofron raste për studim, që ilustrojnë procesin në praktikë. Angazhimi qytetar në llogaridhënie dhe transparencë është baza e secilit shtet demokratik, që siguron funksionalitet dhe qëndrueshmëri shoqërore e ekonomike. Ky udhëzues ka për qëllim të lehtësoj angazhimin qytetar dhe të gazetarëve në kërkimin e llogaridhënies dhe transparencës nga institucionet publike. Si të kërkoni qasje në dokumentet publike? Çdo qytetar i Republikës së Kosovës ka të drejtë të kërkojë qasje në dokumente publike. Parashtruesi i kërkesës nuk ka nevojë ta arsyetojë atë, sepse qasja Shembuj të kërkesave janë: ndryshimi në dokumente publike garantohet me i planit urbanistik, faturat e drekave Kushtetutë dhe me ligjet në fuqi. zyrtare, biletat e aeroplanit apo CV-të e të emëruarve në bordet e ndërmarrjeve Qasja mund të kërkohet në dokumente publike. publike si: vendime, kontrata, fatura, buxhet, konkurse, projekte, statistika, Zakonisht institucionet kanë një raporte, etj. formular që duhet plotësuar për të kërkuar qasje në dokumentet publike Ju mund të kërkoni qasje në të institucionit. Gjeni formularin në dokumentet publike të institucioneve webfaqen e institucionit (zakonisht qendrore e lokale, agjencive të në rubrikën Kontakti), shkarkojeni pavaruara publike, ndërmarrjeve dhe plotësojeni atë. Dërgojeni kopjen publike apo komunale, spitaleve, fizike të formularit të plotësuar në shkollave, ndërmarrjeve lokale, etj. institucionin përkatës. 4 Udhëzuesi për Qasje në Dokumente Publike Nëse uebfaqja e institucionit nuk Për shembull, nëse institucioni përmban një formular të shkarkueshëm, fotokopjon një dokument, pagesa shkruani një letër të shkurtër ku e nuk duhet të tejkalojë shpenzimet e shënoni emrin dhe kontaktin tuaj dhe e fotokopjimit të dokumentit. specifikoni dokumentin (dokumentet) të cilin po e kërkoni dhe dërgojeni te Institucionet janë të obliguara të institucioni. Secili institucion duhet përgjigjen për 7 ditë. Procesi mund të të ketë një person përgjegjës për zgjasë deri në 15 ditë, nëse kërkohen komunikim me qytetarët te i cili/cila informata shtesë ose informatat nuk mund ta adresoni kërkesën. Të dhënat gjenden brenda institucionit. e personit përgjegjës zakonisht gjenden në rubrikën Kontakti të institucionit Në rast se jeni të pakënaqur me përkatës. përgjigjen, kërkesat për rishqyrtim duhet të shtrohen brenda 15 ditëve prej Bëhuni sa më specifik rreth përgjigjes së pakënaqshme. Institucioni dokumentit që e kërkoni, në mënyrë duhet të përgjigjet brenda 7 ditëve. që institucionet ta identifikojnë atë. Për shembull, në vend se të shkruani Kërkesa për qasje në dokumente “Ju lutemi na dërgoni shpenzimet publike mund të refuzohet për disa e kryeministrit gjatë vizitës së tij në arsye, si: privatësia, siguria kombëtare, Uashington” shkruani “Ju lutemi na marrëveshjet ndërkombëtare apo dërgoni faturat e akomodimit dhe sekretet tregtare, etj. shpenzimet e udhëtimit të faturuara Në rast të injorimit ose refuzimit të në kartelat zyrtare bankare nga vizita e vazhdueshëm dhe të paarsyetuar për Kryeministrit në Uashington më datën qasje në dokumente publike, ju mund të 11.11.2020.” bëni ankesë te institucioni përkatës, te Në disa raste, institucioni mund të Zyra e Avokatit të Popullit ose të filloni imponojë një pagesë tek parashtruesi proces gjyqësor në gjykatën relevante. i kërkesës. Pagesa për qasje në Rastet e ankesave për mosqasje në dokumente publike duhet të jetë e dokumente publike mund të shqyrtohen arsyeshme dhe nuk mund të tejkalojë nga Gjykata Supreme ose nga Gjykatat shpenzimet e riprodhimit dhe furnizimit Komunale, nëse për këtë pajtohet të dokumentit. Gjykata Supreme. Udhëzuesi për Qasje në Dokumente Publike 5 Si u zbulua se grantet nga Ministria e Bujqësisë po ndaheshin për persona jo-meritor Adelina Ahmeti REALIZIMI I HULUMTIMIT Në muajin prill të vitit 2019, platforma Në prill, KALLXO.com pranoi një online e KALLXO.com e cila jep mundësinë informacion anonim se grantet/ që të raportosh edhe në mënyrë subvencionet që janë ndarë nga ana e anonime, pranoi një informacion se në Komunës së Malishevës dhe Ministrisë Komunën e Malishevës, kishte ndarje të së Bujqësisë, për cilësinë e qumështit, subvencioneve nga Ministria e Bujqësisë për persona të cilët nuk ishin adekuat për nuk i kanë marrë njerëzit që e meritojnë të marrë të njëjtat grante. por i kishin marrë bujq që nuk kishin pasur asnjë lopë e fermë. Ministria e Bujqësisë çdo vit lëshon mijëra euro grante në subvencione për bujqit. Fillimisht, gazetarja Adelina Ahmeti Këto subvencione ndahen për bujqit me pati hulumtuar se si bëhej ndarja e anë të disa kërkesave për subvencionim, subvencioneve për cilësinë e qumështit varësisht prej rasteve. dhe si dallon çmimi sipas cilësisë. Ndarja e më shumë se 60 milion eurove Gjatë hulumtimit Adelina gjeti se nga Qeveria e Kosovës për subvencionimin grantet për cilësinë e qumështit ndahen e bujqësisë kishte hapur derë atë kohë për në tri kategori: 2 centë, 4 centë dhe 6 përfitimet nga aferat e korrupsionit. centë. Çmimi i qumështit për litër varet Hulumtimi disa javor i BIRN-it, e nga cilësia e qumështit, ndërsa në platformës KALLXO.com, zbardhi se bazë të informacioneve që kishte marrë si fondet e ministrisë për cilësinë e nga bujq të ndryshëm, Ahmeti kishte qumështit kanë shkuar në xhirollogarinë mësuar se janë të rrallë përfituesit për e një bujku që nuk posedonte as edhe një litrin e qumështit i cili është 6 centë për lopë. shkak se cilësia duhet të jetë shumë e mirë. INDIKATORËT E PËRDORUR: Pasi Ahmeti ishte njoftuar se si bëhet • Kërkesa për qasje në dokumente ndarja për cilësinë e qumështit si dhe publike në Komunën e Malishevës si paguhet cilësia, ajo kishte kërkuar • Listat përfituese të subvencioneve se kur ishin ndarë ato subvencione nga për cilësinë e qumështit nga Ministria ana e Ministrisë së Bujqësisë. e Bujqësisë • Takimi me bujkun që përfitoi grante Pasi hapi ueb-faqen e Ministrisë së • Intervistimi i Drejtorit të Bujqësisë në Bujqësisë dhe te kategoria e shpalljes, Komunën e Malishevës gjeti se në vitin 2018, Ministria e • Kërkesa për shpjegim të ndarjes Bujqësisë kishte ndarë subvencione së subvencioneve nga Ministria e për 742 bujq/fermerë për cilësinë e Bujqësisë qumështit. • Kërkesa se a janë kthyer mjetet e përfituara pa meritë nga fermeri. 6 Udhëzuesi për Qasje në Dokumente Publike Thuajse gjysmë milioni ishin ndarë për se 1 mijë e 300 eurove nga Ministria e këta bujq në mënyrë që të përfitonin Bujqësisë, asnjëherë nuk kishte kërkuar të gjithë aq sa kishin qumësht dhe subvencion ndonjë lopë apo fermë. varësisht nga cilësia e tij. Kjo kishte ngritur dyshimet se një bujk Pas analizimit të të gjithë listës së i tillë asnjëherë nuk ka bërë kërkesë përfituesve, kishte pranuar edhe një për ndihmë me subvencione ndërsa në informatë anonime se një person (me anën tjetër kishte përfituar grant për emër dhe mbiemër) kishte përfituar cilësi të qumështit. subvencione në vlerë të 1 mijë e 813 eurove. Menjëherë pas informacionit Pasi kishte marrë informacionin bazë, Ahmeti iu drejtua Drejtorisë së Bujqësisë Ahmeti ishte nisur për në Komunën e në Komunën e Malishevës, për të Malishevës për të takuar përfituesin. kërkuar të gjitha listat e përfituesve Pasi arriti të kuptonte përmes banorëve të granteve të ministrisë për cilësi të të cilët gjendeshin në Malishevë se qumështit. ku jetonte përfituesi,