— Od redakcji — W roku 2016 Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Naro- dowej obchodzi siedemdziesięciolecie swojego istnienia. To ważne dla całej naszej społeczności akademickiej wydarzenie jest impulsem do podejmowania rozlicznych przedsięwzięć organizacyjnych i wydawni- czych o charakterze upamiętniającym. Spośród nich wymienić nale- ży prace nad księgą jubileuszową, obejmującą dwadzieścia lat historii Uczelni, wydawnictwem albumowym, przygotowywanym przez Biuro Promocji i Karier oraz filmem w reżyserii Bożydara Pająka, absolwenta Instytutu Politologii UP. Redakcja „Konspektu” również dołączyła się do starań o właściwe udo- kumentowanie bogatego rozwoju Uniwersytetu. Powstał numer specjal- ny pisma, w całości poświęcony doktorom honoris causa naszej Almae Mater. Jako cezurę czasową obrano lata 1996–2014, charakteryzujące się niezwykle dynamiczną ewolucją Uczelni, która z krakowskiej Wyższej Szkoły Pedagogicznej stała się Akademią Pedagogiczną (1999) a następ- nie Uniwersytetem (2008). Należy podkreślić, że Uczelnia przy ul. Podchorążych 2 posiada bogatą tradycję nadawania godności doktora honoris causa. Po raz pierwszy wyróżnienie to otrzymał w roku 1976 prof. Kazimierz Sośnicki – peda- gog, dydaktyk i filozof. Doktorami honoris causa zostali też: twórczyni polskiej dydaktyki matematyki prof. Anna Zofia Krygowska (1977) oraz wybitny dydaktyk prof. Wincenty Okoń (1980). 14 października 2010 r. JM Rektor prof. Michał Śliwa dokonał uroczystego odsłonięcia tablicy z nazwiskami doktorów honoris causa. Znajduje się ona w holu budyn- ku głównego UP na pierwszym piętrze. Jest to miejsce często odwie- dzane przez gości, pracowników oraz studentów naszego Uniwersytetu. Niniejsze wydanie „Konspektu” składa się z dwóch części. Podstawę wydania stanowią wykłady doktorów honorowych lub poświęcone im laudacje. Wypowiedzi te zostały pozyskane przez redakcję z przecho- wywanych w archiwum Uczelni publikacji pamiątkowych. Pod każdym tekstem umieszczono datę jego wygłoszenia, a więc datę uroczyste- go wręczenia doktoratu. W części drugiej niniejszego numeru zostały opublikowane artykuły nadesłane przez Autorów podczas prac nad wy- dawnictwem. Uzupełniają one wątki podjęte przez Dostojnych Gości w swoich wystąpieniach, stanowią także niezwykle interesujący materiał intelektualnych odniesień. „Konspekt” od chwili powstania w roku 1999 towarzyszy wszystkim ważnym wydarzeniom akademickim. Osoby zainteresowane tematem niniejszego numeru mogą zapoznać się z licznymi zeszytami archiwal- nymi. Znajdą w nich wywiady z doktorami honoris causa, sprawozdania z uroczystych nadań oraz galerie fotografii. Za pomoc okazaną podczas przygotowywania niniejszego numeru pis- ma pragniemy podziękować Prorektorowi ds. Nauki i Współpracy Za- granicznej prof. Kazimierzowi Karolczakowi, prof. Henrykowi W. Ża- lińskiemu, prof. Małgorzacie Pamule-Behrens, prof. Piotrowi Jarguszo- wi oraz zespołowi Archiwum UP. Cenne zdjęcia pochodzą z bogatych kolekcji mgr. Mieczysława Więcławka oraz mistrza fotoreportażu mgr. Mariana Pasternaka. — Spis treści — REDAKCJA Marcin Kania (redaktor naczelny) Ewa Bednarska-Gryniewicz PRZEWODNICZĄCY RADY PROGRAMOWEJ prof. Kazimierz Karolczak Prorektor ds. Nauki i Współpracy Międzynarodowej UP WSPÓŁPRACA Robert Stawarz Tomasz Chomiszczak Iwona Tomasik Piotr Kciuk ZDJĘCIA Marian Pasternak Mieczysław Więcławek Marcin Kania oraz Autorzy ŁAMANIE Krystyna Schneider PROJEKT OKŁADKI Marcin Kania Autor zdjęcia na okładce: Robert Stawarz WSKAZÓWKI DLA AUTORÓW Artykuły do 5 str. A4 (ok. 13 000 znaków) Sprawozdania do 3 str. A4 (ok. 7800 znaków) Times New Roman wielkość czcionki 12 pt, 1,5 wiersza interlinii Materiały ilustracyjne w formatach TIFF lub JPEG o rozdzielczości ponad 300 dpi. Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania tekstów i zmian redakcyjnych. Pismo Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej www.up.krakow.pl/konspekt 30-084 Kraków ul. Podchorążych 2, pok. 7p tel.: 12 662-61-28 e-mail: [email protected] Druk: Zespół Poligraficzny UP Nakład: 400 egz. — Wprowadzenie — MICHAŁ ŚLIWA Nasi Honorowi Doktorzy d dwóch stuleci polskie uczelnie, wzo- stałym poszerzaniu jej misji i poszukiwaniu Orem niemieckich i austriackich, wyróż- odpowiedniego miejsca w systemie szkol- niają uczonych i twórców kultury godnością nictwa wyższego i edukacji społeczeństwa. doktora honoris causa. Do tej pięknej trady- Zapewniają Uniwersytetowi nie tylko w wy- cji nawiązuje nasz Uniwersytet, który uho- miarze symbolicznym, lecz także rzeczywi- norował dotąd czterdziestu czterech twór- stym, więź ze wspólnotami uniwersyteckimi ców szczególnie zasłużonych dla rozwoju i społeczeństwami. nauki, kultury i życia publicznego kraju. Pierwsze z tych wyróżnień nadał Senat Tę najwyższą godność akademicką na- Uniwersytetu Pedagogicznego w 1976 r. Ka- daje Senat Uniwersytetu Pedagogicznego zimierzowi Sośnickiemu, uczonemu i dy- im. Komisji Edukacji Narodowej, postrzega- daktykowi, wychowawcy wielu pokoleń na- jąc w wyróżnianiu bliskich mu intelektualnie uczycieli, profesorowi uniwersytetów: Jana i etycznie osób spełnianie się w przestrzeni Kazimierza we Lwowie, Mikołaja Koperni- naukowej, edukacyjnej i społecznej w kraju ka w Toruniu i Uniwersytetu Gdańskiego. i za granicą. Postaci naszych Honorowych Ostatnie – w 2014 r. – Państwu Krystynie Doktorów odzwierciedlają bowiem prze- Zachwatowicz-Wajdzie i Andrzejowi Waj- miany zachodzące na Uczelni, polegające na dzie. Przez czterdzieści lat kultywowania Miejsce poświęcone czterdziestu czterem Doktorom Honorowym Uniwersytetu Pedagogicznego (fot. R. Stawarz) „Konspekt” 1/2016 (56) — Wprowadzenie — 5 tradycji wyróżniono tytułem Doktora Ho- runia, Warszawy i Kielc. Wyróżnieni zostali norowego najwięcej – bo aż trzydzieści pięć również uczeni z innych krajów za wybitny zasłużonych dla nauki i kultury osobistości – dorobek naukowy i wkład w dzieło rozwijania w drugim dwudziestoleciu. pożytecznej współpracy międzyuczelnianej Początkowo, by podkreślić misję pedago- i dobrych stosunków międzypaństwowych – giczną i nauczycielską Uczelni, honorowani z Paryża, Brukseli, Fryburga, Nitry, Lwowa, byli głównie pedagodzy i dydaktycy. W mia- Wilna, Moskwy, Tel-Awiwu. Jesteśmy dumni rę jednak rozszerzania badań naukowych z grona naszych Doktorów Honorowych – o nowe obszary i dziedziny, wzbogacania ofer- uczonych, autorytetów moralnych i wspania- ty edukacyjnej, otwierania się na współpracę łych nauczycieli. międzynarodową i nadania Uczelni bardziej Współtworzą oni historię i tożsamość na- uniwersalnego, uniwersyteckiego charakteru szej społeczności uniwersyteckiej, dodając systematycznie poszerzano krąg tych osób jej splendoru i uznania w środowisku nauko- i godność tę nadawano przedstawicielom wym i edukacyjnym. Współkształtują wize- różnych ośrodków naukowych w kraju i za runek naszej Uczelni i przyczyniają się do jej granicą, ludziom świeckim i duchownym – rozkwitu przez wzbogacanie misji i dokonań filologom, filozofom, historykom, matema- intelektualnych, a także upowszechnianie tykom, politologom, prawnikom, przyrodo- najlepszych wartości i wzorców w badaniach znawcom, teologom, a także ludziom kultury naukowych oraz w procesie kształcenia ko- i animatorom życia społecznego. Otrzymy- lejnych pokoleń nauczycieli i wychowaw- wali ją zasłużeni w różnych dziedzinach życia ców. Współtworzą wspólnotę celów i dzia- społecznego i we współpracy z naszą Uczel- łań na rzecz samorozwoju i kształtowania nią reprezentanci wielu uniwersytetów i in- nowoczesnego społeczeństwa, opartych na stytucji społecznych – z Krakowa, Katowic, najlepszych wartościach oraz tradycjach de- Opola, Wrocławia, Poznania, Gdańska, To- mokratycznych i humanistycznych. JM Rektor UP prof. Michał Śliwa oraz Doktorzy Honorowi prof. Krystyna Zachwatowicz-Wajda i Andrzej Wajda, 24 listopada 2014 r. (fot. A. Karkoszka) fot. M. Kania — Wykład — ANDRZEJ WAJDA, KRYSTYNA ZACHWATOWICZ–WAJDA Nasi nauczyciele Andrzej Wajda: Jest rok 1934, Suwałki, a mnie pouczył, że mam przełożyć kredę godzina ósma rano. Jestem w szkole pod- z jednej ręki do drugiej. Dał mi wolny wy- stawowej, pierwsza klasa, pierwsza lekcja: bór i to była pierwsza moja życiowa decyzja: rachunki. Nauczyciel woła mnie do tablicy. mając dwie ręce, jedną piszę, a drugą rysuję. Podchodzę, biorę kredę do lewej ręki, cała klasa wybucha śmiechem. Nauczyciel nic nie Krystyna Zachwatowicz: Moi rodzice, bo mówi. Przekładam kredę do prawej ręki i usi- to od nich muszę zacząć, dali mi pierwszą łuję z trudnością pisać. Rezultat – mam dwie lekcję życia, i to w kwestiach zasadniczych. ręce, jedną ręką nauczyłem się pisać – i to Nauczyli mnie, że w domu nie mówi się jest prawa, a kiedy zacząłem malować – o sprawach bytowych. Nie było rozmów lewa ręka stała się nieodzowna. Nauczyciel o karierach, o sukcesach. Mama, architekt, w tym wydarzeniu odegrał najważniejszą była osobą całkowicie pozbawioną intere- rolę, dlatego że nie zwrócił uwagi klasie, sowności. Ojciec mój, także architekt, profe- Andrzej Wajda i prof. Krystyna Zachwatowicz-Wajda (fot. A. Karkoszka) 8 — Wykład — „Konspekt” 1/2016 (56) fot. M. Kania fot. Andrzej Wajda, prof. Krystyna Zachwatowicz-Wajda i JM Rektor UP prof. Michał Śliwa, 24 listopada 2014 r. sor politechniki, zawsze traktował swoją pra- powiedział ani słowa, bo taki jest zwyczaj cę jako służbę. Często ktoś pyta mnie, jak to w naszej rodzinie Wajdów, że w sprawach możliwe, że kierował po wojnie odbudową najważniejszych lepsze od słów jest milcze- Warszawy, mimo że nie był nigdy w partii? nie. Milcząc, zaprowadził mnie przed Pano- Ojca wyróżniały trzy cechy: był bezintere- ramę racławicką.