Zes zeventig-plussers vinden zich in deze groep een plaats te verwerven (of op te eisen) in onze nog steeds niet te oud om elke week op het maatschappij. Ook de pas opgerichte provincie appèl te zijn. En volledigheidshalve dient nog Vlaams-Brabant zoekt naar die 'eigen' identi­ aangestipt dat er bestuursleden meewerken die teit zonder evenwel de - in ons geval'histori- eveneens actief zijn in de lokale afdelingen van sche - waarheid een knauw te geven. Vlaams- het Vermeylenfonds en het Masereeldfonds, Brabant ontwikkelde in dit opzicht enkele ini­ die voorzitter zijn van het Willemsfonds, lid van tiatieven, waarvan dit project er één is. het Davindsfonds of zelfs VLD-mandataris of Onder de ronkende werktitel 'Vlaams-Brabant, overtuigde groenen... een sociale en economische geschiedenis (1750- 2000)' zette de Provincie een onderzoeks- en publicatieproject op poten waarin specifiek vra­ Museum van de Mijnwerkerswoning j gen worden gesteld naar het economische en sociale profiel van de provincie, zowel historisch , Deze mijnwerkerstweewoonst ligt in de oudste als actueel. Het economische luik werd toever­ Eisdense cité, op de hoek van de Marie José- en de i trouwd aan het Centrum voor Economische Dopheidestraat, in de onmiddellijke nabijheid van de Studies (CES). Het sociale luik, met aandacht Sint-Barbarakerk. Ze is van februari tot november onder andere voor de algemene leefomstan­ geopend op zaterdag en zondag van 14 tot 18 uur. digheden en de sociale organisatievormen, werd In december en januari enkel op zondag. De toegang toevertrouwd aan de vier privaatrechtelijke ar­ is gratis. chief- en documentatiecentra: het Katholiek Wie op andere dagen een geleid bezoek wil brengen Archief- en Documentatiecentrum (KA- aan het museum, met of zonder geleid bezoek aan de DOC), het Liberaal Archief, het Archief- en cité, maakt liefst een afspraak: Documentatiecentrum van het Vlaams-Natio- tel. en fax: (089) 76 45 75 of via de VVV Maasmechelen: tel. en fax: (089) 76 96 16 nalisme (ADVN) en het Archief en Museum van de Socialistische Arbeidersbeweging (AM­ SAB). De finaliteit van het project is enerzijds een publicatie, die persklaar moet zijn op 31 decem­ Voorstelling van het project ber 2000 en voorgesteld wordt in september Vlaams-Brabant, een sociale en 2001, en anderzijds de realisatie van een geva­ economische geschiedenis rieerde en aantrekkelijke tentoonstelling - een (1750-2000) vertaling van de publicatie - in Leuven, in sep­ tember 2001. De coördinatie van de publicatie wordt toevertrouwd aan het KADOC, deze van Bart De Nil en Bart Willems, navorsers de tentoonstelling aan het AMSAB. Er werd AMSAB een stuurgroep samengesteld met als taak de coördinatie en kwaliteitsbewaking van het vol­ De zoektocht in het verleden naar een eigen ledige project. Deze groep bestaat uit gedepu­ identiteit is géén nieuwigheid of een geforceerde teerde H. Van Autgaerden, prof.dr. Eric De bezigheid. Het is een natuurlijk proces dat zich Buyst (CES), prof.dr. Jan De Maeyer (KA­ afspeelt bij individuen, groepen en instellingen DOC), drs. Wim Peeters (CES), J. Rombouts en dat ze in staat stelt om vol zelfvertrouwen (Provincie, dienst cultuur), dr. Wouter Steen- 124 TCSB 1999/3 haut (AMSAB), D. Van Dael (Provincie, di­ de concentrische verbreiding van het socialis­ recteur cultuur en onderwijs) en A. Van Ende me in Halle-Vilvoorde vanuit het epicentrum (secretariaat gedeputeerde H. Van Autgaer- Brussel. In tegenstelling tot wat de werktitel den). doet denken was de Brusselse Federatie, "[...] De AMSAB-navorsers Luc Peiren, Bart De Nil duidelijk in twee delen gescheiden", zoals BWP- en Bart Willems schrijven een bijdrage getiteld federaal secretaris Bytebier schreef in een ver­ Golven van socialisme, waarin aandacht geschon­ slag uit 1938. Enerzijds was er de Brusselse ag­ ken wordt aan het ontstaan en de ontwikke­ glomeratie en anderzijds het toen nog overwe­ ling van de socialistische beweging in Vlaams- gend landelijke Halle-Vilvoorde. Het is waar Brabant en de rol die ze gespeeld heeft in het dat de Brusselse federatie de rurale periferie politiek-maatschappelijk leven tot 1940. Ook beschouwde als een te ontginnen achterland. de sociale gevolgen van de economische trans­ Maar er is een groot verschil tussen willen en formaties in de loop van de 19e en de eerste kunnen. In tegenstelling tot andere socialis­ helft van de 20e eeuw worden erin belicht. tische bastions, met Gent als belangrijkste voor­ Voor de bijdrage Socio-culturele verschuivingen beeld, kende het toenmalige kiesarrondisse­ en maatschappelijke organisaties in verandering ment Brussel-Halle-Vilvoorde vóór de Eerste (1950-heden) zal een beroep gedaan worden op Wereldoorlog geen uitdijend socialisme. Ver­ dr. Mare Hooghe. Daarin worden onder meer schillende factoren speelden daarin een rol. De individualiserings- en seculariseringsprocessen, belangrijkste factor was de immense mentali- de opkomst van Nieuw Links en de specifieke teits- en taalkloof binnen de Brusselse federa­ positie van Leuven, en de transformatie van tie. De veelal Franstalige socialistische tenoren bestaande sociale organisaties belicht. hadden geen voeling met wat zij noemden de Rekening houdend met verschillen in de histo­ 'buitengemeenten'. Ondanks de retorische on­ rische evolutie van de sociaal-democratie in dertoon had een opmerkzaam journalist van Vlaams-Brabant opteerde het AMSAB voor de Het Laatste Nieuws in 1892 wel gelijk toen hij opsplitsing van het onderzoek in verband met de propaganda van de socialisten op het platte­ de bijdrage Golven van socialisme. Concreet land kernachtig samenvatte en stelde dat de betekent dit dat Bart Willems het arrondisse­ Gentse en Brusselse "[...] orateurs" van "den bui- ment Leuven onderzoekt en Bart De Nil het • ten zooveel kennen als een uil van een landkaart". arrondissement Halle-Vilvoorde. In het boek De enkele werkersbonden, die zich voorname­ komen beide onderzoeken in een synthesetekst lijk ontwikkelden rond syndicale kernen, wer­ samen. den door de federatie enkel geactiveerd tijdens momenten van politieke en sociale agitatie. De De tentoonstelling zal, onder de coördinatie van verkiezingsuitslagen van de socialisten 'op den AMSAB-medewerker Hendrik Ollivier, door buiten' hingen dan ook sterk af van de interne Luc Peiren, Bart De Nil en Bart Willems gerea­ dynamiek van de groeperingen ter plaatse. liseerd worden. De socialistische propaganda vanuit Brussel was De buitengemeenten van Brussel niet alleen kwantitatief ontoereikend maar ook kwalitatief onaangepast. Er was bijvoorbeeld De werktitel van het onderzoek, Golven van geen 'eigen' Vlaams dagblad dat, naast het Fran­ socialisme suggereert een 'golfeffect', namelijk stalige dagblad Le Peuple, de socialistische bood- TGSB 1999/3 schap (samen met 'gebroken armen en benen', schilligheid van de relatief welstellende aard­ nieuws en een goed feuilleton) kon versprei­ beienkwekers in de gemeenten langs de lijn den onder de overgrote meerderheid van Vla­ Brussel-Ninove voor een socialisme dat sociale mingen. Van de honderdzevenentwintig ge­ strijd predikte in een gebied waar volgens Emi­ meenten waren er immers honderd en elf vol­ le Vandervelde fabrieksarbeiders gemeen volk ledig Nederlandstalig in het arrondissement. De waren. In het overwegend rurale en klerikale enkele pogingen om een Vlaams dagblad op te Halle-Vilvoorde heersten, gevoed door anti-so­ richten liepen steeds met een sisser af. Wat ook cialistische propaganda, sterke vooroordelen niet mag onderschat worden is de belangrijke tegen het 'onzedige' socialisme. Socialisten kre­ rol die andere socialistische kernen hebben ge­ gen er tijdens hun propagandatochten dan ook speeld in de ontwikkeling van de sociaal-de­ meer slaag dan stemmen. Evengoed beschouw­ mocratie in Halle-Vilvoorde. Onder meer de den de militanten uit de stad de landbouwbe­ Gentse socialisten die via hun orgaan Vooruit volking als verachterd, zoals blijkt uit een arti­ socialistische propaganda voerden. Ook in Vil­ keltje in Vooruit over de 'inboorlingen van voorde, de industriële randgemeente, waar Teralphene'. Kortom de Brusselaars kenden de reeds in 1886 een Socialistische Werkersbond situatie ter plekke niet. was opgericht, lenigde men de nood met Voor­ De oprichting in 1897 van een coöperatieve uit, tot niet de Brusselse, maar de Mechelse Fe­ melkerij De Goede Boter te Herfelingen, door deratie een handje toestak bij de oprichting van de Brusselse BWP-kopstukken Eibers, Serwy De Vilvoordsche Demokraat. Tenslotte waren en Van Loo, is hiervan een goed voorbeeld. Niet er de mijnwerkers uit de streek van Tollem- alleen was de melkerij gevestigd in zeer vijan­ beek (Vollezele, Herne) die het socialisme im­ dig gebied, maar de clerus zorgde er ook voor porteerden met de trein vanuit de steenkool- een alternatief door een eigen melkerij op te bekkens van Le Centre en organisatorische richten. De Brusselaars hadden ook geen kaas steun vonden bij hun kameraden in Geraards- - laat staan boter - gegeten van de boerenstiel bergen. Andere voorbeelden zijn Muizen (bij en in 1907 moest de coöperatie wegens de slech­ Mechelen) en de gemeentes aan de grens met te kwaliteit van de melk verkocht worden. Aalst (Hekelgem, Teralfene en Affligem). De relatieve doorbraak van het socialisme kwam er pas tijdens het Interbellum en werd geconso­ lideerd in de gemeenteraadsverkiezingen van De moeizame ontwikkeling van de sociaal-de­ 1921 en 1926. De sociaal-democratie kreeg via mocratie in Halle-Vilvoorde is, zeker vóór 1914, haar werkersbonden, die vanaf dan als padde­ een zeer heterogeen verhaal met allerlei