Wy Ŝsza Szkoła Zarz ądzania Środowiskiem w Tucholi Wydział In Ŝynieryjny kierunek: In Ŝynieria Środowiska Marcin Kortas Nr albumu 562 Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu gmin powiatu Starogardzkiego w latach 2009-2032 Praca dyplomowa in Ŝynierska wykonana pod kierunkiem prof. dr hab. in Ŝ. A.M. Anielak Tuchola 01.2009 1 Składam podzi ękowanie Panu mgr Januszowi Urban oraz Panu mgr Arturowi Gackowskiemu oraz pracownikom gmin serdeczne podzi ękowanie za pomoc przy realizacji a Pani Profesor za niezwykle cenne wskazówki dotycz ące pracy Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu gmin powiatu Starogardzkiego w latach 2009-2032 2 SPIS TRE ŚCI 1. Wst ęp 5 1.1. Wprowadzenie ...................................................................................................... 5 1.2. Cel i zadania programu ......................................................................................... 7 1.3. Metodyka opracowania programu ........................................................................ 8 1.4. Zawarto ść dokumentu programu .......................................................................... 9 2. Charakterystyka wyrobów zawieraj ących azbest i oddziaływanie azbestu na zdrowie człowieka 10 2.1. Charakterystyka azbestu ..................................................................................... 10 2.1.1. Budowa azbestu ........................................................................................... 12 2.1.2. Rodzaj azbestu ............................................................................................. 14 2.1.3. Zamienniki azbestu ...................................................................................... 16 2.1.4. Wła ściwo ści azbestu .................................................................................... 17 2.2. Ogólne zastosowanie azbestu.............................................................................. 18 2.3. Wpływ azbestu na organizm ludzki .................................................................... 23 2.4. Zanieczyszczenie środowiska azbestem ............................................................. 24 2.5. Ograniczenie negatywnych skutków oddziaływania azbestu ............................. 26 3. Regulacje ustawowe dotycz ące u Ŝytkowania i usuwania wyrobów i odpadów zawieraj ących azbest 27 3.1. Akty prawne reguluj ące u Ŝytkowanie i usuwanie wyrobów i odpadów zawieraj ących azbest ..................................................................................................... 27 3.2. Obowi ązki wła ścicieli i zarz ądzaj ących obiektami i instalacjami lub urz ądzeniami zawieraj ącymi azbest lub wyrobami zawieraj ącymi azbest .................... 32 3.2.1. Obowi ązki i post ępowanie wła ścicieli i zarz ądców przy u Ŝytkowaniu obiektów i terenów z wyrobami zawieraj ącymi azbest ............................................. 36 3.2.2. Obowi ązki i post ępowanie wła ścicieli i zarz ądców, przy usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest z obiektów i terenów ............................................................... 38 3.2.3. Obowi ązki wykonawcy prac zwi ązanych z usuwaniem azbestu oraz post ępowanie przy pracach przygotowawczych do usuwania wyrobów zawieraj ących azbest ................................................................................................. 40 3.3. Transport odpadów zawieraj ących azbest........................................................... 44 3.4. Składowanie odpadów zawieraj ących azbest ..................................................... 46 4. Zadania samorz ądu lokalnego w zakresie post ępowania z azbestem 47 4.1. Zadania okre ślone w „Programie usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest stosowanych na terytorium Polski” .................................................................... 48 4.2. Zadania wynikaj ące z Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Pomorskiego .................................................................................................................. 51 4.3. Zadania wynikaj ące z Planu Gospodarki Odpadami dla Powiatu Starogardzkiego 54 5. Informacje o ilo ści, stanie i gospodarce wyrobami i odpadami zawieraj ącymi azbest w poszczególnych gminach powiatu starogardzkiego. 55 5.1. Wyroby zawieraj ące azbest w powiecie Starogardzkim – rodzaj i ilo ść – prognoza w poszczególnych gminach powiatu Starogardzkiego .................................. 55 5.2. Charakterystyka poszczególnych gmin powiatu Starogardzkiego pod wzgl ędem wyst ępowania wyrobów azbestowych ........................................................................... 55 5.2.1. Gmina Zblewo ............................................................................................. 56 5.2.2. Gmina Sm ętowo Graniczne ......................................................................... 60 5.2.3. Gmina Skórcz .............................................................................................. 61 5.2.4. Gmina Miejska Skórcz ................................................................................ 63 5.2.5. Gmina Osiek ................................................................................................ 65 3 5.2.6. Gmina Osieczna ........................................................................................... 67 5.2.7. Gmina Lubichowo. ...................................................................................... 68 5.2.8. Gmina Kaliska. ............................................................................................ 70 5.2.9. Gmina Bobowo ............................................................................................ 72 5.2.10. Gmina Skarszewy .................................................................................... 73 5.2.11. Gmina miejska Starogard Gda ński .......................................................... 75 5.2.12. Gmina wiejska Starogard Gda ński ........................................................... 78 5.2.13. Gmina miejska Czarna Woda .................................................................. 81 5.3. Zało Ŝone cele edukacyjno – środowiskowe ........................................................ 88 5.4. Analiza braków – identyfikacja problemów ....................................................... 89 5.5. Ustawienie programów monitoringu .................................................................. 90 6. Okre ślenie kosztów demonta Ŝu transportu i składowania na składowiskach odpadów niebezpiecznych 92 6.1. Odbiorcy odpadów i składowiska ....................................................................... 93 6.2. Źródła finansowania programu ........................................................................... 95 7. Harmonogram rzeczowy realizacji programu 107 8. Podsumowanie 108 Literatura : 127 Spis tabel 129 Spis rysunków 130 Spis zał ączników 131 4 1. Wst ęp 1.1. Wprowadzenie Azbest jest nazw ą ogóln ą obejmuj ącą włókniste minerały z grupy serpentynów amfiboli. Rys.1. Fotografia azbestu [ 1] Wyroby azbestowe s ą znane i cenione od dawna dzi ęki odporno ści na wysok ą temperatur ę i du Ŝą wytrzymało ść . Minerały azbestowe zyskały popularno ść i szerokie zastosowanie w gospodarce światowej. Materiały w których znajduje si ę azbest s ą bardzo niebezpieczne dla zdrowia i Ŝycia ludzi poniewa Ŝ nieprawidłowo wykorzystane mog ą wytworzy ć włókna azbestowe. Odpady i wyroby zawieraj ące azbest nale Ŝą do odpadów niebezpiecznych a gospodarka nimi wymaga prawidłowego podej ścia oraz szczególnej kontroli. Zasady post ępowania z odpadami zawieraj ącymi azbest reguluje szereg przepisów mi ędzy innymi ustawa Prawo Ochrony Środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. Nr 62, poz. 627) i ustaw ą o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001r. (Dz. U. Nr 62, poz. 628). Ponadto zgodnie z ustaw ą z dnia 27 lipca 2001r. o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 100, poz. 1085), opracowane zostan ą programy ochrony środowiska, których cz ęś ci ą składow ą będą wojewódzkie, powiatowe i gminne plany gospodarki odpadami. Programy 5 te powinny uwzgl ędnia ć gospodark ę odpadami azbestowymi. Ustawa o zakazie stosowania azbestu, przyj ęta przez Sejm Rzeczpospolitej Polskiej Rezolucji z dnia 19 czerwca 1997 r. w sprawie programu wycofywania azbestu z gospodarki (M.P. Nr 38, poz. 373), w której Rada Ministrów została wezwana m.in. do opracowania programu zmierzaj ącego do wycofywania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest stosowanych na terytorium Polski. Realizacji ustawy z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. Nr 101, poz. 628, z 1998 r., Nr 156, poz. 1018, z 2000 r. Nr 88, poz. 986, oraz 2001 r. Nr 100, poz. 1085 i Nr 154, poz. 1793) oraz odpowiednich przepisów wykonawczych do tej ustawy; potrzeb oczyszczania kraju z azbestu oraz wyrobów zawieraj ących azbest. Ustawa o odpadach oraz zwi ązane z nimi rozporz ądzenia wykonawcze. Ostatnia nowelizacja ustawy o odpadach oraz zwi ązane z nimi rozporz ądzenia wykonawcze. Ostatnia nowelizacja ustawy o zakazie stosowania azbestu z 22 grudnia 2004 roku praktycznie zamkn ęła okres stosowania wyrobów zawieraj ących azbest w Polsce. W zwi ązku z tym postanowiono wprowadzi ć wiele regulacji prawnych zakazuj ących stosowania i produkcji wyrobów zawieraj ących azbest, a tak Ŝe nakazuj ących usuniecie wyrobów ju Ŝ istniej ących. Rada Ministrów Rzeczypospolitej Polski w dniu 14 maja 2002 roku przyj ęła długofalowy „Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest stosowanych na terytorium