chwaraeon ym merthyr tudful Taith Llwybr y Campau 5 Mae cyfranogi mewn pob math o wahanol chwaraeon wedi bod yn ddull cwbl angenrheidiol o hamddena ac yn allweddol i ddatblygiad y dref hon fel 1 endid ddinesig. Bu Merthyr Tudful, yn lle cystadleuol erioed; pennwyd hynny DECHRAU gan bris haearn barrau ar y marchnadoedd byd-eang flynyddoedd maith yn ôl. Ffurfiwyd timau chwaraeon amrywiol hyd yn oed ymysg y strydoedd mwyaf cystadleuol, ym mhorthdai’r gweithfeydd glo a’r capeli. Canlyniad hyn i gyd a gofnodwyd mewn nifer o gyhoeddiadau yw “Sporting Merthyr Tydfil.” Mae’r daith yn dechrau yng Nghlwb Pêl-droed Merthyr ac yn gorffen yng nghalon canol y dref ond gellir gwneud ymweliadau ychwanegol i Glwb Cerflun Howard Winstone Rygbi Merthyr Tudful ac i Ganolfan Hamdden Merthyr Tudful lle y gallwch weld “neuadd anfarwolion” gynhwysfawr y byd bocsio. Clwb Pêl-droed Merthyr JOSEPH 6 PARRY’S 1 COTTAGE 2 0 1 4 A QUARRY ROW . R R E T 2 K R A P T. S S E I W A H S L T LLWYN BERRY B I E L A R R T R O O H O N E M M S NT T E D PO N D A I S . O T P S . R .. D Cerflun Johnny Owen E T A T S O A A S R 2 I H V V M A G BETHESDA ST. L I A E E R H R T U N N O R M P U U E AB P E E E R PENDERYN 3 T D H SQUARE U E O N M I ABERDARE C O RD. A P N Cerflun Eddie Thomas L S E T E S N I E S C T R R T . 7 Y H T S S G Y E LE T.EET T 2 B HC HS TSR 7 L EL UHRUCR . A CHC 7 T N S D A S C T. T R A 4 A 4 M R 0 . OHN ST 5 I J R V 4 E T. O A S B R RI 3 V I C TO A R T M Y D A A N R L F K S L. W T E S P F CON T A E BE I R S D G Q . 6 . U E T T H H Y N C WA AM I RAH N O I E G G O M . 5 H O N N A Y S R L S E S T C T T N . S . Y H T W . Y LL Clwb Rygbi Merthyr T. N A S CAE’R WER A 4 LM 0 A EET 5 AN STR 4 SW C A CO E LLYS JANICE U T RT ’ TER. R ROWLANDS E W E Redhouse A R E V T R C E S N A N E H D P U G R I E E A N H GORFFEN W L . D R A R E D R N . W V C W L I L L E I 8 W C H Y 4 C P A LYM E O ’ U ALLWEDDR TH W ST E RE R 2 E N 0 T 1 4 Canolfan Siopa A Redhouse Ffynnon Goffa A 4 Coleg Merthyr 7 0 Canolfan Soar MERTHYR TYDFIL Canolfan Hamdden Caffi’r Orsaf LEISURE VILLAGE Merthyr Tudful 2 0 1 4 8 A #MerthyrTownTrails CEWCH RAGOR O WYBODAETH AM BOB MAN DROS Y DUDALEN... welovemerthyr.co.uk @welovemerthyr 1 Clwb Pêl-droed Merthyr 2 3 Ai tref y bêl gron neu’r bêl hirgron yw Merthyr Tudful? Mae’n destun Cerflun Eddie Thomas 4 trafodaeth barhaus. Mae Pêl-droed Redhouse – soccer – wedi bod yn rhan o Mae’n sefyll â’i goesau ar led fel Mae balconi allanol, cywrain Redhouse, wneuthuriad y dref, bron iawn o gwir focsiwr y tu allan i hen safle sef hen neuadd y dref wedi hen arfer Caffi’r Orsaf ddechrau’r ‘gêm brydferth’ ac ar Capel Bethesda. Arferai Thomas, â gweld arwyr chwaraeon y gorffennol Mae’r thema bocsio’n parhau yng ddechrau’r 20fed Ganrif, daeth hen y pencampwr bocsio pwysau welter yn derbyn clodydd y torfeydd ar hyd Nghaffi’r Orsaf sydd gerllaw a oedd leoliad caer Rufeinig Penydarren yn Prydeinig a’r Gymanwlad fynychu’r y blynyddoedd. Yn eu plith mae yn berchen i deulu Eidalaidd y Viazzani gartref i glwb Pêl-droed Merthyr capel pan oedd yn fachgen ifanc. pencampwr bocsio’r byd; Howard am flynyddoedd. Roedd y caffi’n hafan Tudful yr ydym ni heddiw yn eu Magwyd ef ar aelwyd ddi-nod yn Rhes Winstone ym 1968, a Chlwb Pêl-droed boblogaidd ar gyfer sgyrsiau am focsio hadnabod fel ‘y y Glowyr, uwchlaw Ynysfach a daeth Merthyr Tudful ym 1987 wedi iddynt a gwleidyddiaeth a hynny dros baned Merthyron’ / i’r brig yn lleol ac ar lefel Brydeinig ennill Cwpan Cymru. Y tu fewn, mae o goffi ewynnog a phastau wedi “The Martyrs.” fel bocsiwr da. Wedi iddo ymddeol, nifer o dariannau crynion yn addurno’r eu stemio. Am nifer o flynyddoedd, camodd o’r sgwâr ac ef oedd rheolwr caffi, y coridorau a’r neuaddau. Ar y cyd Mae timau wedi Frank a Tony Viazzani oedd yr asiantau y pencampwr byd, lleol, Howard â thri bocsiwr enwocaf Merthyr sy’n chwarae yma ers 1908. tocynnau ar gyfer twrnameintiau bocsio Winstone yn ogystal â nifer o focswyr cael eu cynnwys mewn mannau eraill Mae llwyddiant y clwb lleol ac mae’r waliau wedi eu haddurno medrus eraill fel y pencampwr pwysau ar y daith hon, mae Jimmy Wilde a wedi dilyn, fwy neu lai o hyd â rhai o fawrion y byd bocsio dros plu, Ken Buchanan. Gwasanaethodd ddechreuodd focsio pan oedd yn 15 ffyniant a dirwasgiad y degawdau diwethaf. Eddie ei dref enedigol yn dda fel oed mewn ffeiriau ac a aeth yn ei flaen y dref. Felly, ar ddiwedd cynghorydd lleol a maer a pharhaodd i i fod yn bencampwr pwysau plu’r byd y 1920au, yn sgil y diweithdra enbyd fod yn gymwynaswr i nifer o elusennau ym 1916. Enillodd ei bŵer dyrnu a’i a barhaodd i’r 1930au, aeth clwb lleol hyd ei farwolaeth ym 1997. sgiliau amddiffynnol gwych y llysenw Pêl-droed Merthyr i’r wal gan adael, “yr ysbryd â’r mwrthwl yn ei ddyrnau,” yn symbolaidd y nifer uchaf un o goliau iddo. Hefyd, gwelir Gordon Davies i mewn yn ystod un tymor (1929-30) a sgoriodd 30 o goliau yn ystod a daeth y clwb i ben erbyn canol y ei dymor cyntaf i Glwb Pêl-droed 1930au. Arweiniodd yr adfywiad wedi Merthyr Tudful ac a aeth yn ei flaen diwedd y rhyfel at gyfnod a oedd yn i chwarae’n broffesiynol i Fulham, oes aur yn ei lwyddiannau yng Nghwpan Chelsea a Cymru a’r gynghrair. Yn 1987, enillodd Manchester y clwb unwaith yn rhagor Gwpan Cymru City, Enillodd ganennill ei le yn rownd rhagbrofol 16 cap i Gymru. cystadleuaeth Ewrop. Ymwelodd y Clwb Eidalaidd, Atalanta â Pharc Penydarren 8 lle curodd y tîm cartref o ddwy gôl i un, 6 cyn colli’n drwm yn y gêm nesaf yn Canolfan Hamdden eu herbyn yn yr Eidal. Gellir gweld memorabillia yn adeilad y clwb. Cerflun Johnny Owen Merthyr Tudful Yn agosach at yr orsaf fysiau mae Gwiriwch y mynediad cyn i chi ymweld. 7 Mae “neuadd anfarwolion” y byd cerflun Johnny Owen (1956–1980), bocsio sydd i’w gweld yma yn llawn pencampwr Prydeinig, Ewropeaidd ffotograffau sydd wedi eu fframio a’r Gymanwlad. Ag yntau’n bocsio 5 Clwb Rygbi Merthyr o bron iawn pob un o arwyr bocsio’r mewn gornest pwysau bantam yn Ai tref rygbi neu bêl-droed yw Merthyr? dref ac arnynt benawdau a dyddiadau 1980 yn Los Angeles, yn erbyn ei Cerflun Howard Winstone Wrth i’r gamp hon ddechrau cael sy’n llawn gwybodaeth. Dyma’r cofnod wrthwynebydd o Fecsico, Lupe Pintor, gorau o’r gamp ym Merthyr Tudful. Yn eiliau canolog Canolfan Siopa Santes ei threfnu, roedd Merthyr Tudful yn aeth Owen yn anymwybodol a bu farw. Mae gwyddoniadur diweddar ar Gymru Tudful, gwelir cerfluniau gwych o ddau flaenllaw ac yn un o’r deuddeg clwb Cafodd ei adnabod yn lleol fel “Matsien yn crynhoi cysylltiad y dref â’r gamp yn o fawrion bocsio’r dref. Y cerflun agosaf a arferai gwrdd yng Ngwesty’r Neath Merthyr” o achos ei ymarweddiad tenau wych, nid yn unig fel camp a hamdden at y Stryd Fawr yw Howard Winstone Castle ym 1881 gan arwain at sefydlu a chafodd ei goffau gan y byd bocsio’n ond fel ffordd o fyw, bron iawn “Yn ddi- (1939-2000). Ym 1958, fel bocsiwr Undeb Rygbi Cymru. Yn fuan iawn, rhyngwladol a gan ei dref enedigol. os, Merthyr Tudful, tref ddiwydiannol amatur, enillodd Winstone wregys pwysau sefydlwyd timau lleol yn y dref a’r cwm Dadorchuddiwyd y cerflun, o waith gyntaf Cymru sy’n meddu ar y bantam yr ABA a’r fedal aur yng Ngemau’r ac mae Clwb Rygbi Merthyr Tudful yn y cerflunydd James Done yn 2002 gan traddodiad bocsio cyfoethocaf yng Gymanwlad. Trodd yn broffesiynol o dan dyddio yn ôl i 1876. Er i rygbi’r gynghrair wrthwynebydd olaf Owen, Lupe Pintor. Nghymru ac mae’n cael ei ddathlu Eddie Thomas a daeth yn bencampwr ddwyn ymaith ambell dalent lleol, mewn llenyddiaeth, barddoniaeth y pwysau plu Prydeinig ym 1961 cyn Daw hyn â thaith llwybr y dref i ben goroesodd Clwb Rygbi Merthyr â’i a cherfluniau..