P A Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A OBJA ŚNIENIA DO MAPY GEO ŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz SŁUBICE nad Odr ą (462) Warszawa 2006 Autorzy: Paweł Ró żański *, Izabela Bojakowska *, Anna Pasieczna*, Przemysław Dobek *, El żbieta Gawlikowska *, Hanna Tomassi-Morawiec *, Główny koordynator MGśP: Małgorzata Sikorska-Maykowska * Redaktor regionalny: Jacek Ko źma * Redaktor regionalny planszy B: Dariusz Grabowski * Redaktor tekstu: Sylwia Tarwid-Maciejowska * * Pa ństwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa ISBN Copyright by PIG and M Ś, Warszawa, 2006 Spis tre ści I. Wst ęp - P. Ró żański .......................................................................................................... 4 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza - P. Ró żański .............................................. 5 III. Budowa geologiczna - P. Ró żański ................................................................................... 8 IV. Zło ża kopalin - P. Ró żański ............................................................................................. 11 V. Górnictwo - P. Ró żański .................................................................................................. 14 VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin - P. Ró żański ....................................... 16 VII. Warunki wodne - P. Ró żański ......................................................................................... 18 1. Wody powierzchniowe................................................................................................. 18 2. Wody podziemne.......................................................................................................... 19 VIII. Geochemia środowiska ................................................................................................... 22 1. Gleby - A. Pasieczna, P. Dobek ................................................................................... 22 2. Osady - I. Bojakowska .................................................................................................. 25 3. Pierwiastki promieniotwórcze - H. Tomassi-Morawiec ............................................... 27 IX. Składowanie odpadów - E. Gawlikowska ....................................................................... 29 X. Warunki podło ża budowlanego - P. Ró żański ................................................................ 35 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu - P. Ró żański ................................................................. 37 XII. Zabytki kultury - P. Ró żański .......................................................................................... 44 XIII. Podsumowanie - P. Ró żański .......................................................................................... 45 XIV. Literatura ......................................................................................................................... 47 I. Wst ęp Arkusz Słubice Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000 (MG śP) został wyko- nany w Oddziale Dolno śląskim Pa ństwowego Instytutu Geologicznego w 2006 roku. Przy jego opracowywaniu wykorzystano materiały archiwalne i informacje zamieszczone na arku- szu Słubice nad Odr ą Mapy geologiczno-gospodarczej Polski w skali 1:50 000 (MGGP), wy- konanej w roku 2001 w Przedsi ębiorstwie Geologicznym POLGEOL SA, Zakład w Lublinie (Makuch, Trejta, 2001). Niniejsze opracowanie powstało zgodnie z instrukcj ą opracowania MGsP (Instrukcja..., 2005). Mapa geo środowiskowa Polski zawiera dane zgrupowane w sze ściu warstwach infor- macyjnych: kopaliny, górnictwo i przetwórstwo kopalin, wody powierzchniowe i podziemne, ochrona powierzchni ziemi (warstwy tematyczne: geochemia środowiska, składowanie odpa- dów), warunki podło ża budowlanego oraz ochrona przyrody i zabytków kultury. Mapa adresowana jest przede wszystkim do instytucji, samorz ądów terytorialnych i ad- ministracji pa ństwowej zajmuj ących si ę racjonalnym zarz ądzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Analiza jej tre ści stanowi pomoc w realizacji postanowie ń ustaw o zagospo- darowaniu przestrzennym i prawa ochrony środowiska. Informacje zawarte w mapie mog ą by ć wykorzystywane w pracach studialnych przy opracowywaniu strategii rozwoju wojewódz- twa oraz projektów i planów zagospodarowania przestrzennego, a tak że w opracowaniach eko- fizjograficznych. Przedstawiane na mapie informacje środowiskowe stanowi ą ogromn ą po- moc przy wykonywaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony śro- dowiska oraz planów gospodarki odpadami. Do opracowania tre ści mapy zbierano materiały w archiwach: Pa ństwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie, Przedsi ębiorstwa Geologicznego we Wrocławiu PROXI- MA SA, w Wydziale Ochrony Środowiska Lubuskiego Urz ędu Wojewódzkiego w Gorzowie Wielkopolskim oraz w Instytucie Upraw, Nawo żenia i Gleboznawstwa w Puławach. Wyko- rzystane zostały równie ż informacje uzyskane w starostwach i urz ędach gmin. Materiały ar- chiwalne zweryfikowano w terenie. Dane dotycz ące złó ż wyst ępuj ących na obszarze arkusza Słubice zestawiono w kartach informacyjnych do banku danych ści śle zwi ązanego z realizacj ą Mapy geo środowiskowej Polski. 4 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Obszar obj ęty arkuszem Słubice nad Odr ą ograniczaj ą współrz ędne: 14°30’ – 14°45’ długości geograficznej wschodniej i 52°20’ – 52°30’ szeroko ści geograficznej północnej. Przez zachodni ą cz ęść omawianego obszaru, wzdłu ż Odry, przebiega granica pa ństwa. Około 30% powierzchni obszaru arkusza, na zachód od Odry, znajduje si ę na terytorium Niemiec. W dalszej cz ęś ci opracowania omawiane zagadnienia b ędą dotyczyły obszaru znajduj ącego si ę w granicach Polski. Pod wzgl ędem administracyjnym cały teren nale ży do województwa lubuskiego, powiatu Słubice i obejmuje gminy: Górzyca, O śno Lubuskie, Rzepin, Słubice oraz miasto Słubice. Według podziału fizycznogeograficznego Polski (Kondracki, 1998), opisywany obszar le ży w obr ębie trzech mezoregionów wchodz ących w skład makroregionu Pojezierze Lubu- skie (podprowincja Pojezierza Południowobałtyckie). Zachodnia cz ęść omawianego obszaru nale ży do Lubuskiego Przełomu Odry, a wschodnia do Pojezierza Łagowskiego i Równiny Torzymskiej (fig. 1). Obecne ukształtowanie rze źby terenu zwi ązane jest z okresem najmłodszego zlodowa- cenia oraz z procesami, jakie tu zachodziły w holocenie. Lubuski Przełom Odry jest niewielkim mezoregionem Pojezierza Lubuskiego, którego zachodnia cz ęść znajduje si ę na terytorium Niemiec. Prawie płaskie, cz ęsto podmokłe dno doliny Odry o szeroko ści od 1,5 do 6 km poci ęte jest g ęst ą sieci ą kanałów melioracyjnych, wałów przeciwpowodziowych i nasypów drogowych. Dno doliny buduj ą rzeczne osady holo- ce ńskie tworz ące tarasy zalewowe ni ższe i wy ższe. Du że rozprzestrzenienie maj ą ni ższe tara- sy zalewowe, na powierzchni których wyst ępuj ą starorzecza i równiny torfowe. W rejonie Górzycy, Pami ęcina i Golic wyst ępuje jeden poziom tarasów nadzalewowych z okresu zlo- dowacenia Wisły. Tworzy on w ąskie strefy do 1 km wzdłu ż zbocza doliny. Na Pojezierzu Łagowskim i Równinie Torzymskiej występuje rze źba młodoglacjalna. Północno-wschodnia cz ęść badanego obszaru to falista wysoczyzna morenowa, zbudowana z glin zlodowacenia Wisły. Urozmaiceniem krajobrazu s ą tutaj płaty piaszczysto-żwirowych osadów lodowcowych, a w rejonie Spudłowa obszary piasków eolicznych oraz wydmy o wyso- ko ści wzgl ędnej do 15 m. Na południe od Golic i Starkowa charakterystycznym elementem krajobrazu s ą wzgórza morenowe o wysoko ści wzgl ędnej od kilku do kilkunastu metrów oraz cz ęsto towarzysz ące im kemy. Najwy ższe i najbardziej zwarte zgrupowanie wymienionych form wyst ępuje mi ędzy Słubicami a Kunowicami, na linii od Golic do Nowych Biskupic oraz mi ędzy Starymi a Nowymi Biskupicami. Południowo-wschodni ą cz ęść wysoczyzny pokrywają 5 piaski i żwiry sandru starkowskiego i sandru Ilanki. Piaszczysta równina urozmaicona jest licz- nymi jeziorami rynnowymi: Biskupickie, Sułek, Zielone, Bł ędno, Gnilec. Wysoczyzna more- nowa opada do doliny Odry strom ą kraw ędzi ą o wysoko ści do 30 m. Zaznaczaj ąca si ę w krajo- brazie kraw ędź morfologiczna rozci ęta jest licznymi suchymi dolinkami, jarami i w ąwozami. Fig. 1. Poło żenie arkusza Słubice nad Odr ą na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (1998) 1 - granice makroregionów; 2- granice mezoregionów; 3 – granica pa ństwa; Makroregion Pojezierze Południowopomorskie (314.6-7) Makroregion Pojezierze Lubuskie (315.4) 314.61 – Równina Gorzowska 315.41 – Lubuski Przełom Odry 315.42 – Pojezierze Łagowskie 315.43 – Równina Torzymska Makroregion Pojezierze Lubusko-Barnimskie (315.2) Makroregion Pradolina Warcia ńsko-Odrza ńska (315.6) Makroregion Pradolina Toru ńsko-Eberswaldzka (315.3) 315.61 – Dolina Środkowej Odry 315.32 – Kotlina Freienwaldzka (Oderbruch) Makroregion Pojezierze Wschodniobrandenburskie (316.1) 315.33. – Kotlina Gorzowska Wysoko ści bezwzgl ędne na omawianym obszarze wahaj ą si ę od 115 m n.p.m. w północno-wschodniej cz ęś ci w rejonie Radów-Spudłów, do 50–60 m n.p.m. w cz ęś ci środ- kowej i południowej oraz około 15 m n.p.m. w dolinie Odry koło Owczar. Pod wzgl ędem klimatycznym teren nale ży do dzielnicy lubuskiej i jest jednym z najcie- plejszych obszarów w Polsce. W Słubicach znajduje si ę tzw. polski biegun ciepła. Średnia 6 roczna temperatura powietrza wynosi 8°C, a średnia suma opadów zmienia si ę od 540 mm w dolinie Odry do 600 mm na wysoczy źnie. Przewa żaj ą wiatry z kierunków