T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 3090 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 2012 ÇA⁄DAfi TÜRK DÜNYASI Yazarlar Dr. ‹brahim KALKAN (Ünite 1, 5, 6) Dr. Liaisan fiAH‹N (Ünite 2) Doç.Dr. ‹brahim Ethem ATNUR (Ünite 3) Prof.Dr. Fethi GED‹KL‹ (Ünite 4) Prof.Dr. Ahmet KANLIDERE (Ünite 7) Doç.Dr. Mehmet Seyfettin EROL (Ünite 8) Doç.Dr. ‹lyas KEMALO⁄LU (Ünite 9, 10) Editörler Prof.Dr. Ahmet KANLIDERE Doç.Dr. ‹lyas KEMALO⁄LU ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ Bu kitab›n bas›m, yay›m ve sat›fl haklar› Anadolu Üniversitesine aittir. “Uzaktan Ö¤retim” tekni¤ine uygun olarak haz›rlanan bu kitab›n bütün haklar› sakl›d›r. ‹lgili kurulufltan izin almadan kitab›n tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kay›t veya baflka flekillerde ço¤alt›lamaz, bas›lamaz ve da¤›t›lamaz. Copyright © 2014 by Anadolu University All rights reserved No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted in any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic tape or otherwise, without permission in writing from the University. UZAKTAN Ö⁄RET‹M TASARIM B‹R‹M‹ Genel Koordinatör Doç.Dr. Müjgan Bozkaya Genel Koordinatör Yard›mc›s› Yrd.Doç.Dr. ‹rem Erdem Ayd›n Ö¤retim Tasar›mc›s› Yrd.Doç.Dr. Alper Tolga Kumtepe Grafik Tasar›m Yönetmenleri Prof. Tevfik Fikret Uçar Ö¤r.Gör. Cemalettin Y›ld›z Ö¤r.Gör. Nilgün Salur Grafikerler Ayflegül Dibek Ufuk Önce Ölçme De¤erlendirme Sorumlusu Ö¤r.Gör. Gülcan Ergün Kitap Koordinasyon Birimi Uzm. Nermin Özgür Kapak Düzeni Prof. Tevfik Fikret Uçar Ö¤r.Gör. Cemalettin Y›ld›z Dizgi Aç›kö¤retim Fakültesi Dizgi Ekibi Ça¤dafl Türk Dünyas› ISBN 978-975-06-1734-8 1. Bask› Bu kitap ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ Web-Ofset Tesislerinde 3.000 adet bas›lm›flt›r. ESK‹fiEH‹R, fiubat 2014 ‹çindekiler iii ‹çindekiler Önsöz ............................................................................................................ ix Sovyet Döneminde Orta Asya .............................................. 2 1. ÜN‹TE XX. YÜZYIL BAfiINDA ORTA ASYA............................................................ 3 SOVYETLER B‹RL‹⁄‹’N‹N KURULMASI (1917-1922) .................................. 5 Orta Asya’da Sovyet Hâkimiyetinin Kurulmas› ........................................... 7 ORTA ASYA’DA ULUSAL CUMHUR‹YETLER‹N OLUfiTURULMASI ........... 9 ORTA ASYA’DA UYGULANAN SOVYET POL‹T‹KALARI ........................... 12 Siyasi Alanda Sovyetlefltirme ........................................................................ 12 Kültürel Alanda Sovyetlefltirme .................................................................... 13 Ekonomik Alanda Sovyetlefltirme................................................................. 16 TÜRK CUMHUR‹YETLER‹N‹N BA⁄IMSIZ OLMASI..................................... 19 Özet................................................................................................................ 21 Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... 23 Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 24 S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 24 Yararlan›lan Kaynaklar.................................................................................. 25 Sovyet Yönetiminde ‹dil-Ural Bölgesi ................................... 26 2. ÜN‹TE EK‹M 1917 DEVR‹M‹ SONRASINDA ‹D‹L-URAL BÖLGES‹ ........................ 27 SOVYET ‹KT‹DARININ ‹LK ON YILI ........................................................... 31 ‹ç Savafl Dönemi ve Savafl Komünizmi Politikalar›: 1917-1921.................. 32 ‹dil-Ural Bölgesinde Açl›k: 1921-1922.......................................................... 32 1920’li Y›llarda Ekonomik, Siyasal ve Toplumsal Yaflam ........................... 33 1920’li Y›llarda Kültürel Yaflam ................................................................... 34 1920’li Y›llarda Milletler Politikas› ............................................................... 35 1930’LU YILLAR............................................................................................. 37 Sovyet Tarz› Modernleflme: Sanayileflme ve Kollektiflefltirme ................... 38 Büyük Terör .................................................................................................. 39 Milletler Politikas›nda K›r›lma....................................................................... 39 1930’lu Y›llarda Kültür ve Sanat Yaflam›...................................................... 40 ‹K‹NC‹ DÜNYA SAVAfiI DÖNEM‹ VE SONRASI......................................... 41 Savafl›n ‹dil-Ural Bölgesindeki Etkileri ....................................................... 41 Sovyet Tarih Anlay›fl›nda De¤iflim ve Bunun Tatarlara Yans›mas› ............ 43 Savafl Sonras› Y›llar› ...................................................................................... 44 GEÇ SOVYET DÖNEM‹ ................................................................................ 44 “Buzlar›n Erimesi” Süreci: 1953-1964 ........................................................... 44 Durgunluk Dönemi: 1964-1985 .................................................................... 45 Geç Sovyet Döneminde ‹dil-Ural Bölgesinin Ekonomisi............................ 46 Geç Sovyet Döneminde Milletler Politikas› ................................................. 47 Perestroyka Dönemi (1985-1991) ve ‹dil-Ural’daki Etkileri ........................ 48 iv ‹çindekiler Özet................................................................................................................ 50 Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... 52 Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 53 S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 53 Yararlan›lan Kaynaklar.................................................................................. 54 3. ÜN‹TE Sovyet Azerbaycan’›................................................................ 56 XX. YÜZYIL BAfiINDA AZERBAYCAN ........................................................ 57 Kafkasya ....................................................................................................... 57 Transkafkasya Komiserli¤i (Zakavkom)....................................................... 58 AZERBAYCAN HALK CUMHUR‹YET‹ (1918-1920)..................................... 60 AZERBAYCAN SOVYET SOSYAL‹ST CUMHUR‹YET‹................................. 63 Ekonomi......................................................................................................... 67 Karaba¤ Meselesi ......................................................................................... 67 SOVYET AZERBAYCAN’INDA KÜLTÜR HAYATI....................................... 69 Ah›ska Türkleri .............................................................................................. 72 Özet................................................................................................................ 74 Kendimizi S›nayal›m .................................................................................... 75 Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 76 S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 76 Yararlan›lan Kaynaklar.................................................................................. 77 4. ÜN‹TE Azerbaycan Cumhuriyeti........................................................ 80 AZERBAYCAN’IN BA⁄IMSIZLIK SÜREC‹ .................................................... 81 Yeniden Ba¤›ms›zl›k .................................................................................... 83 ‹ç Politika....................................................................................................... 85 BA⁄IMSIZLIK SONRASI GEL‹fiMELER ........................................................ 85 Devlet Yönetim Sistemi................................................................................. 85 ‹ktisadi Geliflmeler......................................................................................... 87 Küresel Güçlerle ‹liflkiler .............................................................................. 88 E⁄‹T‹M VE KÜLTÜR HAYATI...................................................................... 90 E¤itim Sistemi ................................................................................................ 90 Alfabe ve Dil Meselesi .................................................................................. 91 Tarih Yaz›c›l›¤›............................................................................................... 92 Edebiyat ......................................................................................................... 93 Bas›n .............................................................................................................. 93 Müzik, Resim ve Mimarl›k ............................................................................ 94 TÜRK‹YE ‹LE ‹L‹fiK‹LER................................................................................ 96 Özet................................................................................................................ 99 Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... 100 Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 101 S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................