Đức Quang Trung Nguy ễn Hu ệ Bách khoa toàn th ư m ở Wikipedia Mục l ục • 1 Thân th ế • 2 Tiêu di ệt chính quy ền chúa Nguy ễn o 2.1 Tham gia kh ởi ngh ĩa o 2.2 Tái chi ếm Phú Yên 2.2.1 Tây S ơn lâm nguy 2.2.2 Xu ất quân th ắng tr ận o 2.3 Ti ến công Gia Đị nh • 3 Tr ận R ạch G ầm - Xoài Mút • 4 Tiêu di ệt chính quy ền chúa Tr ịnh o 4.1 Đánh chi ếm Phú Xuân o 4.2 Ti ến ra Th ăng Long • 5 B ất hòa v ới vua anh • 6 Nam B ắc đề u mong • 7 Chi ến th ắng K ỷ D ậu (1789) o 7.1 Th ần t ốc b ắc ti ến o 7.2 Giai tho ại v ề vi ệc ra quân • 8 Chính sách th ời h ậu chi ến o 8.1 Bang giao v ới nhà Thanh o 8.2 S ắp đặ t đơn v ị hành chính o 8.3 T ổ ch ức b ộ máy o 8.4 Thu hút nhân tài o 8.5 Giáo d ục o 8.6 Tôn giáo o 8.7 Kinh t ế o 8.8 Qu ản lý nhân kh ẩu • 9 K ế ho ạch Nam ti ến d ở dang o 9.1 K ế ho ạch Nam ti ến o 9.2 Lo vi ệc h ậu th ế • 10 Nh ững gi ả thuy ết v ề cái ch ết o 10.1 Áo thêu c ủa Càn Long o 10.2 B ệnh • 11 An táng o 11.1 Vi ếng Quang Trung o 11.2 L ăng m ộ b ị phá o 11.3 Ông Vò • 12 Gia quy ến o 12.1 V ợ o 12.2 Các con • 13 Nh ận đị nh o 13.1 Chi ến tích o 13.2 Chính tr ị 13.2.1 Đối n ội, đố i ngo ại 13.2.2 Quy ền bi ến o 13.3 Cai tr ị • 14 Ghi công t ừ h ậu th ế • 15 Nh ững di ngôn n ổi ti ếng • 16 Hình t ượng Nguy ễn Hu ệ trong điện ảnh • 17 Xem thêm • 18 Chú gi ải • 19 Chú thích và tham kh ảo o 19.1 Th ư m ục tham kh ảo • 20 Đọc thêm • 21 Liên k ết ngoài Quang Trung Hoàng đế Hoàng đế Vi ệt Nam (chi ti ết...) Hoàng đế nhà Tây S ơn Tr ị vì 22 tháng 12 năm 1788 – 16 tháng 9 năm 1792 Đă ng quang 22 tháng 12 năm 1788 Ti ền nhi ệm Thái Đức Hoàng đế Kế nhi ệm Cảnh Th ịnh Hoàng đế ]Hậu du ệ Tên th ật Hồ Th ơm Nguy ễn Hu ệ Tước hi ệu Bắc Bình V ươ ng, Hoàng đế Niên hi ệu Quang Trung: 1788 - 1792 Th ụy hi ệu Vũ Hoàng Đế Mi ếu hi ệu Thái T ổ Tri ều đạ i Nhà Tây S ơn Thân ph ụ Nguy ễn Phi Phúc Sinh 1753 Bình Định , Vi ệt Nam Mất 16 tháng 9 năm 1792 Phú Xuân , Vi ệt Nam Nguy ễn Hu ệ (ch ữ Hán : 阮惠; 1753 – 1792 ), còn được bi ết đế n là Quang Trung Hoàng đế (光 中皇帝), vua Quang Trung hay Bắc Bình V ươ ng (北平王), là v ị hoàng đế th ứ hai c ủa nhà Tây Sơn (ở ngôi t ừ 1788 t ới 1792) sau Thái Đứ c Hoàng đế Nguy ễn Nh ạc. Ông là m ột trong nh ững lãnh đạo chính tr ị tài gi ỏi v ới nhi ều c ải cách xây d ựng đấ t n ước, quân s ự xu ất s ắc trong lịch s ử Vi ệt Nam v ới nh ững tr ận đánh trong n ội chi ến và ch ống ngo ại xâm ch ưa th ất b ại l ần nào. Do có nhi ều công lao, Nguy ễn Hu ệ c ũng được xem là ng ười anh hùng áo v ải c ủa dân t ộc Vi ệt Nam. Nguy ễn Hu ệ và hai ng ười anh em c ủa ông, được bi ết đế n v ới tên g ọi Anh em Tây S ơn, là nh ững lãnh đạo c ủa cu ộc kh ởi ngh ĩa Tây S ơn đã ch ấm d ứt cu ộc nội chi ến kéo dài gi ữa hai t ập đoàn phong ki ến Tr ịnh ở phía B ắc và Nguy ễn ở phía Nam, l ật đổ hai t ập đoàn này cùng nhà H ậu Lê. Ngoài ra, Nguy ễn Hu ệ còn là ng ười đánh b ại các cu ộc xâm l ược Đại Vi ệt của Xiêm La từ phía Nam, c ủa Đại Thanh (Trung Qu ốc) t ừ phía B ắc; đồ ng th ời còn là ng ười đề ra nhi ều k ế ho ạch c ải cách ti ến b ộ xây dựng Đạ i Vi ệt. [1] Sau 20 n ăm liên t ục chinh chi ến và tr ị qu ốc, Nguy ễn Hu ệ lâm b ệnh và đột ng ột qua đời ở tu ổi 40. Sau cái ch ết c ủa ông, nhà Tây S ơn suy y ếu nhanh chóng. Nh ững ng ười k ế th ừa c ủa Nguy ễn Hu ệ không th ể ti ếp t ục nh ững k ế ho ạch ông đã đề ra để cai tr ị n ước Đạ i Vi ệt, lâm vào mâu thu ẫn n ội bộ và th ất b ại trong vi ệc ti ếp t ục ch ống l ại k ẻ thù c ủa Tây S ơn. Cu ộc đờ i ho ạt độ ng c ủa Nguy ễn Hu ệ được m ột s ố s ử gia đánh giá là đã đóng góp quy ết đị nh vào s ự nghi ệp th ống nh ất đấ t n ước của tri ều đạ i Tây S ơn[2] . Cu ộc đờ i ông được bi ết đế n qua các b ộ s ử c ủa nhà H ậu Lê và nhà Nguy ễn, các s ử gia cận đại, hi ện đạ i và c ả trong văn h ọc dân gian . o Thân th ế Ngu ồn g ốc dòng Tây S ơn Có gi ả thuy ết cho r ằng t ổ tiên nhà Tây S ơn v ốn họ H ồ ở làng H ươ ng Cái, huy ện H ưng Nguyên, tỉnh Ngh ệ An , dòng dõi Hồ Quý Ly .[3] Họ theo chân chúa Nguy ễn vào l ập nghi ệp mi ền Nam khi chúa Nguy ễn v ượt L ũy Th ầy đánh ra đấ t Lê - Tr ịnh t ới Ngh ệ An (n ăm 1655). Ông c ố (c ụ n ội) của Nguy ễn Hu ệ tên là H ồ Phi Long (vào giúp vi ệc cho nhà h ọ Đinh ở thôn B ằng Châu, huy ện Tuy Vi ễn, t ức An Nh ơn) c ưới v ợ h ọ Đinh và sinh được m ột trai tên là H ồ Phi Ti ễn. H ồ Phi Ti ễn không theo vi ệc nông mà b ỏ đi buôn tr ầu ở ấp Tây S ơn, c ưới v ợ và định c ư t ại đó. V ợ c ủa H ồ Phi Ti ễn là Nguy ễn Th ị Đồ ng, con gái duy nh ất c ủa m ột phú th ươ ng đất Phú L ạc, do đó h ọ đổ i họ c ủa con cái mình t ừ h ọ H ồ sang họ Nguy ễn của m ẹ.[4] Ng ười con là Nguy ễn Phi Phúc c ũng chuyên ngh ề buôn tr ầu và làm ăn phát đạt. C ũng có tài li ệu cho r ằng h ọ H ồ đã đổi theo h ọ chúa Nguy ễn ngay t ừ khi m ới vào Nam [3] .[4][5] Nguy ễn Phi Phúc có 8 ng ười con, trong đó có ba ng ười con trai: Nguy ễn Nh ạc, Nguy ễn L ữ và Nguy ễn Hu ệ. Nguy ễn Hu ệ sinh n ăm 1753. Ông còn có tên là Quang Bình , Văn Hu ệ hay Hồ Th ơm. Sau này, ng ười dân đị a ph ươ ng th ường g ọi ông là Đức ông Bình [6] ho ặc Đức ông Tám .[3] Về th ứ t ự c ủa Nguy ễn Hu ệ và Nguy ễn L ữ trong các anh em, các ngu ồn tài li ệu ghi không th ống nh ất: • Các sách Đại Nam th ực l ục chính biên , Đại Nam chính biên li ệt truy ện, Tây S ơn thu ỷ m ạt kh ảo đều th ống nh ất ngôi th ứ trong ba anh em Tây S ơn đã kh ẳng đị nh r ằng: "Con tr ưởng là Nh ạc, k ế là L ữ, k ế n ữa là Hu ệ". • Dân ph ủ Quy Nh ơn x ưa truy ền l ại r ằng: Nguy ễn Nh ạc thu ở đi buôn tr ầu nên g ọi anh Hai Tr ầu; Nguy ễn Hu ệ còn có tên là Th ơm nên g ọi là chú Ba Th ơm; Nguy ễn L ữ g ọi là th ầy Tư L ữ[a] .