1 HART VOOR DORPEN BELEID VOOR DE DORPSHUIZEN IN DE GEMEENTE EEMSMOND status: definitief vastgesteld door het college van b&w op 20 december 2011; ter vaststelling als beleidskader voorgelegd aan gemeenteraad op 2 februari 2012 Afdeling Samenlevingszaken Redactie Piet Bloemsma Vaststelling gemeenteraad op 2 februari 2012 Beleidsnota dorpshuizen Status: voorstel aan gemeenteraad 2 februari 2012 2 Inhoudsopgave 1. Aanleiding, probleemstelling en opdracht blz. 3 2. Verantwoording blz. 5 3. Samenvatting blz. 7 4. Dorpshuizen in de gemeente Eemsmond blz. 11 4.1 Het dorpshuis en andere accommodaties met een dorpshuisfunctie blz. 11 4.2 Dorpshuizenbestand blz. 12 4.3 Dorpshuizen in een historisch perspectief blz. 13 4.4 Dorpshuizen anno 2011 blz. 13 4.5 Dorpshuizen en hun toekomstperspectief blz. 14 4.6 Toekomstige ontwikkelingen, risico’s en kansen blz. 15 4.7 Vereniging Groninger Dorpen blz. 17 5. De gemeente en de dorpshuizen blz. 18 5.1 Beleidsverantwoordelijkheid voor accommodaties blz. 18 5.2 Wet Maatschappelijke Ondersteuning blz. 18 5.3 Integraal accommodatiebeleid blz. 18 5.4 Onderwijsbeleid blz. 19 5.5 Jeugdbeleid blz. 19 5.6 Gemeentelijke ondersteuning bij bouw en in stand houding blz. 19 5.7 Subsidies blz. 20 6. Beleidsopvattingen, uitgangspunten en beleidsvoorstellen blz. 21 6.1 Erkenning van waarde en betekenis van dorpshuizen blz. 21 6.2 Beleidsopvattingen blz. 22 6.3 Beleidsuitgangspunten blz. 23 6.4 Beleidsvoorstellen blz. 25 6.5 Financiële dekking blz. 26 7. Resultaten inventarisatie blz. 27 Bijlagen blz. 32 A. Verslag rondetafelgesprek over de toekomst van de dorphuizen d.d. 14 juni 2011 B. Verslag rondetafelgesprek over conceptnota Dorpshuizen d.d. 7 december 2011 Beleidsnota dorpshuizen Status: voorstel aan gemeenteraad 2 februari 2012 3 1. Aanleiding, probleemstelling en opdracht 1.1 Verzoek van de gemeenteraad In haar vergadering van 10 december 2009 verzoekt de gemeenteraad aan het college van burgemeester en wethouders een nota Dorpshuizen op te stellen, die een bruikbare leidraad biedt bij planontwikkeling, advisering en besluitvorming betreffende dorpshuisvraagstukken. Dit verzoek kwam naar aanleiding van een voorstel financieel bij te dragen in de onderhoudskosten van een tweetal accommodaties zonder dat gerefereerd werd aan geldend (accommodatie)beleid. 1.2 Gegeven situatie De dorpshuizen kunnen ongeacht locatie, grootte, gebruik en rendement vrijwel altijd rekenen op raadsbrede sympathie en feitelijke ondersteuning. Deze positieve houding van de gemeente is gebaseerd op de bijna principiële overtuiging c.q. opvatting dat een dorpshuis van grote betekenis en vrijwel onmisbaar is voor de leefbaarheid van een dorp. In de ”Structuurvisie 2001” wordt een dorpshuis bestempeld als een minimumvoorziening voor de dorpen en in de “Notitie dorpscentra d.d. januari 2005” wordt deze uitspraak herhaald. Deze uitspraak is tot op heden leidend geweest bij gemeentelijke planontwikkeling en besluitvorming. 1.3 Probleemstelling Het ontbreekt het bestuur aan een vastgesteld beleidskader als basis voor meer genuanceerde en beleidsgerelateerde onderbouwing van plannen, adviezen en keuzes betreffende de dorpshuizen. Het gemeentebestuur ervaart dit in toenemende mate als een gemis. Het wil vraagstukken rond dorpshuizen geplaatst zien in het bredere perspectief van de dynamische samenleving, waarin zich voortdurend ontwikkelingen voordoen met veranderende behoeften en geactualiseerde bestuurlijke visies. Ook wil het bestuur meer rekening houden met de specifieke omstandigheden, kenmerken en perspectieven van elke accommodatie afzonderlijk. 1.4 Bestuursopdracht In de planning 2011 van het Uitvoeringsprogramma 2011-2014 staat bij Sociale voorzieningen en sociaal beleid (hoofdstuk 7) geschreven: “Beleidsnota over dorpshuizen. Hiermee kan aandacht geschonken worden aan het beheer, behoud en verbeteren van de multifunctionele mogelijkheden van de dorpshuizen.” Op 5 april 2011 heeft het college van burgemeester en wethouders de bestuursopdracht vastgesteld. De opdracht van het college luidt als volgt: a. Geef een volledig beeld van de bestaande situatie (historisch, bestuurlijk, bouwtechnisch, functioneel, financieel). b. Formuleer beleidsuitgangspunten voor het gemeentelijk beleid voor de dorpshuizen op een wijze die weloverwogen integrale afweging en besluitvorming mogelijk maakt, uitgaande van respectvol omgaan met het verleden, rekening houdend met het bestaande en toegespitst op de toekomst. c. Uitgangspunt is: behoud en waar mogelijk versterken van de dorpshuizen Beleidsnota dorpshuizen Status: voorstel aan gemeenteraad 2 februari 2012 4 1.5 Beoogde resultaten Het te formuleren beleid moet een bruikbare leidraad zijn voor het beleidsdenken. Het moet ook voldoende concrete richtlijnen geven voor het onderbouwd omgaan met praktische vraagstukken rond realisatie, beheer, exploitatie en onderhoud van dorpshuizen/dorpscentra. 1.6 Vervolgactiviteiten Het college wil na vaststelling van het beleid met elke organisatie, die een dorpshuis/dorpscentrum heeft en/of beheert, een overeenkomst afsluiten waaruit de onderlinge relatie, verhoudingen en afspraken duidelijk blijken. De overeenkomst moet zorgen voor een helder beeld en eenduidig verwachtingspatroon bij alle betrokkenen. De gemeente schetst daarbij voor zichzelf een meerjarenperspectief van de te verwachten gemeentelijke inspanningen (ambtelijke inzet, meerjarenbeleid, subsidie, onderhoud). Beleidsnota dorpshuizen Status: voorstel aan gemeenteraad 2 februari 2012 5 2. Verantwoording Werkwijze Dit beleidsplan is tot stand gekomen na verkenning en onderzoek van het werkterrein en na oriënterende gesprekken met het werkveld (besturen van dorpshuizen en dorpsbelangen). De volgende voorbereidende werkzaamheden zijn uitgevoerd: - archiefonderzoek en algemene oriëntatie (mei t/m oktober) - verkenning werkveld door (tafel)gesprekken en bezoeken (juni t/m oktober) - schriftelijke inventarisatie (juni t/m oktober) - gedachtewisseling met het werkveld over de conceptnota (december) Participatie werkveld De participatie heeft gestalte gekregen door de volgende activiteiten: - deelname aan een verkennend rondetafelgesprek op 14 juni 2011 met de besturen van dorpshuizen en dorpsbelangen (het verslag maakt als bijlage A onderdeel uit van dit beleidsplan); - aanleveren van informatie door de besturen van de dorpshuizen via een schriftelijke inventarisatie; - uitleg en toelichting op de eigen situatie door dorpshuisbesturen (ook door 2 besturen dorpsbelangen) tijdens een afzonderlijk bezoek aan elk dorpshuis (juli t/m september); - schriftelijke becommentariëring van de conceptnota; - deelname aan beschouwend rondetafelgesprek op 7 december met de besturen van dorpshuizen en dorpsbelangen over de conceptnota en over het gegeven commentaar daarop. Vaststelling Het conceptbeleidsplan is door het college van burgemeester en wethouders voorlopig vastgesteld op 22 november 2011. Vervolgens is het werkveld gevraagd daarop commentaar te geven. De reacties en suggesties zijn verwerkt in deze eindversie, die op 20 december 2011 definitief is vastgesteld door het college. Geraadpleegde documenten Notitie Dorpscentra d.d. januari 2005 gemeente Eemsmond Voorzieningen in de dorpen in Eemsmond 2009 gemeente Eemsmond Subsidiebeleid Samenlevingszaken 2009-2012 gemeente Eemsmond “Dorpshuizenbeleid op maat” 2010 platform Dorpshuizen N-Holland “Leven in de leegte” 2010 project Bedreigd Bestaan, CAB Gr. “Dorpshuizen in Noord-Groningen” 2010 project Bedreigd Bestaan, CAB Gr. Beleidsnota dorpshuizen Status: voorstel aan gemeenteraad 2 februari 2012 6 Begripsomschrijvingen Dorpsvoorzieninq Een servicegerichte activiteit, die voorziet in een specifiek en structureel aanwezige vraag vanuit het dorp. Dorpsactiviteit Een incidentele of structurele of regelmatig terugkerende activiteit die op initiatief vanuit het dorp voor en door de dorpsbewoners wordt georganiseerd in het belang van de leefbaarheid, de vitaliteit en de sociale cohesie van het dorp en in het belang van het welbevinden van de dorpsbewoners. Dorpshuis (of dorpscentrum of dorpsaccommodatie) Een accommodatie die primair gericht is op het bieden aan alle dorpsbewoners van ruimte voor ontmoeten en voor dorpsactiviteiten. De accommodatie is door de dorpsbewoners tot stand gebracht en wordt ook door dorpsbewoners beheerd. Binnen het beleidskader voor de dorpshuizen wordt een accommodatie als dorpshuis beschouwd als het als zodanig door de gemeente is erkend c.q. aangewezen (zie paragraaf 4.2 op blz. 12). Multifunctionele accommodatie Een multifunctioneel gebouw om voor het dorp en haar directe omgeving te functioneren als centrum voor ontmoeting en diverse activiteiten en voor huisvesting van maatschappelijke voorzieningen. Beleidsnota dorpshuizen Status: voorstel aan gemeenteraad 2 februari 2012 7 3. Samenvatting Dorpshuizen en accommodaties met een dorpshuisfunctie zijn al decennia van grote betekenis voor de leefbaarheid van de dorpen en de vitaliteit van de dorpsgemeenschappen. Deze betekenis ontlenen de accommodaties niet aan het gebouw zelf maar aan de sociaal-maatschappelijke activiteiten, die in deze dorpshuizen plaats vinden. Het dorpshuis is de plaats voor ontmoeting en voor ontplooiing, vorming en ontspanning en kan onderdak bieden aan allerlei sociaal- maatschappelijke organisaties en voorzieningen. De gemeente erkent het belang van leefbare en vitale dorpen, van de daarmee samenhangende activiteiten en van de daarvoor benodigde accommodatie(s). Daarom wil de gemeente zich binnen de grenzen van redelijkheid, zoals vastgelegd in deze beleidsnota,