Audience studies Léa Seydoux True crime stories Polska historia VHS Sieranevada Mapowanie kina: Kopenhaga Cena 12 zł (5% VAT) numer 1 (35) 2017 1/ 2017 Film & Media Koprodukcje ISSN 2083-0874 35 > 9 772083 087445 in this issue 4 Best Movies of 2016 60 Shot / Countershot: Oscars So Wrong 6 The Hopes and Illusions. Polish Visions of Inside 64 Columns Coproduction | Marcin Adamczak Wydawcy 12 (Not) Everything for Sale | interview with 66 Appetite for Crazy Dreams. Stowarzyszenie Przyjaciół Czasopisma o Tematyce Audiowizualnej Jan Naszewski, the founder of New Europe VHS and Polish Transformation | Film Sales Grzegorz Fortuna Jr. Wydział Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego 17 Hubert Bals Fund and Problems of the 73 Looking to the Other Side. Researching Third World | Jan Topolski Film Audience | Paulina Haratyk Adres redakcji 22 Euro-pudding. EU Funds, Co-productions 78 Discovered in the Archives – 1917: ul. Prof. St. Łojasiewicza 4, pok. 3.222 | Barbara Szczekała | Joanna Wojnicka 30-348 Kraków and By-Products The Dying Swan e-mail: [email protected] 26 British Dream Factory. British-American 80 Slow, Fast, and Reverse Motion | Film History Theory / www.ekrany.org.pl Film Relations | Krzysztof Stachowiak Paul Schrader 31 Transnational Crews and Postsocialist Zespół redakcyjny Precarity. Globalizing Screen Media Labor 84 True Crime Story or the Justice Rafał Syska (redaktor naczelny) Co-productions in Prague | Petr Szczepanik à L’américaine | Małgorzata Major Jakub Przybyło (sekretarz redakcji) 90 Close Your Eyes. The OA | Michał Lesiak, Amelia Wichowicz, Miłosz Stelmach, Barbara Szczekała, Mateusz Felczak 38 Sieranevada | Kamil Kalbarczyk Amelia Wichowicz 40 Wiener-Dog | Piotr Mirski 91 (Un)likely Occupation. Occupied | Stali współpracownicy 41 The Fits | Miłosz Stelmach Dawid Rydzek Alicja Helman, Tadeusz Lubelski, Adam Garbicz, Andrzej Pitrus, Patrycja Włodek, Ewa Szponar, Piotr Mirski, 42 Cinema Futures | Maciej Peplinski 92 Horror of Complexity. Co-productions in Paweł Biliński, Piotr Czerkawski, Joanna Łuniewicz, Bolesław Racięski, Piotr Sterczewski, Dawid Rydzek 43 Angel of Nanjing | Jakub Przybyło Video Games | Magdalena Cielecka 44 Sado | Roman Husarski 96 On the Trail of Lust. Pavilion | Rada naukowa 45 The Salesman | Urszula Wolak Filip Jankowski prof. dr hab. Alicja Helman, prof. dr hab. Tadeusz Lubelski, prof. dr hab. Grażyna Stachówna, Discoveries 46 The Net | Ewa Szponar 97 Curses of Iniquity. Tyranny | prof. dr hab. Tadeusz Szczepański, prof. dr hab. Eugeniusz Wilk, prof. dr hab. Andrzej Gwóźdź, ScreensSmall Mateusz Felczak prof. dr hab. Andrzej Pitrus, prof. dr hab. Łukasz A. Plesnar, dr hab. Jacek Ostaszewski, 48 Painful Spot. Mexican-American Border in prof. dr hab. Krzysztof Loska, dr hab. Łucja Demby, dr hab. Joanna Wojnicka, Contemporary Cinema | Bolesław Racięski 98 Film Mapping: Copenhagen. Film Kingdom dr hab. Małgorzata Radkiewicz, dr hab. Anna Nacher 52 Stars: Léa Seydoux: liberté, égalité, of the North | Anna Estera Mrozewicz sexualité | Ewa Szponar 106 Books on film „EKRANy” są czasopismem recenzowanym w trybie podwójnie ślepej recenzji. 56 Big Bang Theory | interview with 109 Rankings New Cinema Bill Morrison CreditsEnd 112 Crossword Skład i łamanie: Piotr Kołodziej Druk: Pasaż, Kraków, ul. Rydlówka 24 Nakład: 1400 egz. ISSN: 2083-0874 Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W najbliższych numerach: Steven Spielberg Publikacja współfinansowana przez Polski Instytut Sztuki Filmowej. John Williams Neo-giallo Publikacja czasopisma współfinansowana przez Fundację „Bratniak”. Andy Serkis Jet-Setting Kinowe POV Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść reklam. Serialowe remaki Zdjęcia wykorzystane w niniejszym wydaniu „EKRANów” pochodzą ze zbiorów redakcji, archiwów dystrybutorów, Filmoteki Narodowej, Kolekcji Kobala (The Kobal Collection/Shutterstock). Zdjęcie na okładce pochodzi z filmu Tylko Bóg wybacza (2013) Drodzy Czytelnicy ydarzenia polityczne ostatnich miesięcy po Nie oznacza to jednak, że w bogactwie produkcyjnych raz pierwszy od wielu lat stawiają pod znakiem kontekstów w „EKRANach” zapomnieliśmy o samych Wzapytania postępujący proces uwalniania filmach. Przykładem może być artykuł Bolesława przepływu towarów, ludzi i myśli. Miejmy nadzieję, że nie Racięskiego, który udowadnia, że granica meksykańsko­ ucierpi na tym kino, które zawsze opierało się na przekra­ ‍‑amerykańska jest nie tylko przedmiotem gorących sporów czaniu granic narodowych – przez same filmy, oglądane na politycznych, ale też fascynującym tematem filmowym, całym świecie; przez twórców, rozwijających swoje kariery chętnie poruszanym przez twórców po obu stronach w różnych krajach; przez konwencje, rozprzestrzeniające Rio Grande. Do klasyki przenosi nas zaś Paul Schrader – się niepostrzeżenie i adaptowane do lokalnych warunków. hollywoodzki człowiek orkiestra, łączący funkcje kryty­ Transnarodowość kina nigdzie nie uwidacznia się tak ka i teoretyka z bogatym dorobkiem scenariopisarskim jaskrawo, jak w procesie koprodukcji – zinstytucjonali­ i reżyserskim. W swoim artykule przypomina o tym, że zowanej współpracy między kinematografiami. To właś­ kino jest (a przynajmniej bywa) także poezją, która swoje nie one stały się głównym tematem niniejszego numeru artystyczne walory czerpie wprost z techniki – w tym „EKRANów”. Praktyki koprodukcyjne istniały niemal od wypadku możliwości manipulowania czasem, pozwala­ początku medium, my jednak nie szkicujemy ich historii, jącej na przyspieszanie, spowalnianie oraz odwracanie lecz wielowymiarowy, skomplikowany układ, jaki tworzą biegu wydarzeń. Jak pisał cytowany przez scenarzystę dziś. Jego elementami są agenci sprzedaży, fundusze filmo­ Taksówkarza Jean Cocteau, „film to sen, w którym wszy­ we, rozwiązania prawne poszczególnych państw, holly­ scy uczestniczymy dzięki swego rodzaju hipnozie”. Kino woodzkie wytwórnie czy unijne instytucje. Wątki te zosta­ to bowiem z jednej strony liczby, technologia i biznesowe ły opisane piórem znakomitych autorów, zgłębiających pertraktacje, ale z drugiej również poezja, sen i emocje, zaś meandry dofinansowań i zwolnień podatkowych, kalkulu­ naszą ambicją jest pokazywać w „EKRANach” obie strony jących budżety i festiwalowe szanse – aspekty filmu, któ­ tego medalu, splecione w nierozerwalnym uścisku wza­ rych nie widzimy na ekranie jako widzowie, a które decydu­ jemnych zależności. ją o ostatecznym kształcie artystycznym oglądanych dzieł. w numerze 4 Filmowy ranking 2016 60 Ujęcie / Przeciwujęcie: Pomylone Oscary Pomiędzy 64 Felietony 6 Nadzieje i złudzenia. Polskie wizje koprodukcji | Marcin Adamczak 66 Apetyt na zwariowane sny. 12 (Nie) wszystko na sprzedaż | wywiad Kasety wideo i polska transformacja | z Janem Naszewskim, założycielem NEFS Grzegorz Fortuna Jr. 17 Hubert Bals Fund i problemy Trzeciego 73 Spojrzeć z drugiej strony. Badania Świata | Jan Topolski widowni filmowej | Paulina Haratyk 22 Europapka. Unijne fundusze, 78 Odkryte w archiwach – 1917: Umierający koprodukcje i produkty uboczne | łabędź | Joanna Wojnicka Barbara Szczekała 80 Punkty zwrotne. Technika, poezja 26 Brytyjska fabryka snów. Filmowe i kierunki czasu filmowego | relacje brytyjsko ‑amerykańskie | Historia / teoria Paul Schrader Krzysztof Stachowiak 31 Transnarodowe ekipy i postsocjalistyczny 84 True crime story, czyli sprawiedliwość prekariat. Przypadek Pragi | po amerykańsku | Małgorzata Major Koprodukcje Petr Szczepanik 90 Zamknij oczy. The OA | Amelia Wichowicz 38 Sieranevada | Kamil Kalbarczyk 91 (Nie)prawdopodobna okupacja. 40 Jamnik | Piotr Mirski Okupowani | Dawid Rydzek 41 Drgawki | Miłosz Stelmach 92 Horror złożoności. Koprodukcje w grach 42 Cinema Futures | Maciej Peplinski wideo | Magdalena Cielecka 43 Anioł z Nankinu | Jakub Przybyło 96 Na tropie pożądania. Pavilion | 44 Sado | Roman Husarski Filip Jankowski 45 Klient | Urszula Wolak 97 Przekleństwa nieprawości. Tyranny | Odkrycia 46 W sieci | Ewa Szponar ekrany Małe Mateusz Felczak 48 Bolesne miejsce. Granica meksykańsko‑ 98 Mapowanie kina: Kopenhaga. ‑amerykańska | Bolesław Racięski Filmowe królestwo Północy | 52 Gwiazdy: Léa Seydoux: liberté, égalité, Anna Estera Mrozewicz sexualité | Ewa Szponar 106 Recenzje książek 56 Teoria wielkiego wybuchu | wywiad 109 Loża boczna Nowe kino z Billem Morrisonem końcowe Napisy 112 Krzyżówka rankingi pierwszym numerze cym wydaniu polecamy także recen­ Call Saul zdołał zaistnieć w naszym 2016w tym roku jak zawsze zję docenionego Jamnika Todda rankingu rok po roku. Po dwóch W podsumowujemy minio­ Solondza, a jednocześnie przypomi­ latach witamy znów na liście Upadek ne 12 miesięcy na dużych i małych namy, że w poprzednich numerach z Gillian Anderson, a po trzech anto­ ekranach. wyróżnialiśmy osobnymi artykułami logię science fiction Czarne lustro. Współpracownicy „EKRANów m.in. Po burzy, Toniego Erdmanna O wszystkich wymienionych seria­ głosowali zarówno na filmy pokazy­ i Śmierć Ludwika XIV. Na szczęś­ lach pisaliśmy w „EKRANach” po pre­ wane w regularnej kinowej dystry­ cie większość tych znakomitych mierze ich pierwszych sezonów. bucji, jak i te, które w ubiegłym roku filmów po swoich festiwalowych W rankingu najlepszych gier roku można było zobaczyć jedynie pod­ seansach trafiła lub wkrótce trafi na na pierwszym miejscu uplasował się czas filmowych festiwali. tegoroczne pokazy kinowe, choć na pomysłowy Darkest Dungeon. Zaraz Te drugie utworzyły nasz specjal­ ogół niestety w bardzo ograniczonej za nim znalazły się: błyskotliwy nar­ ny ranking odkryć 2016 roku, a jego dystrybucji. racyjnie Firewatch oraz