ł±\) POLSKIE TOWARZYSTWO MECHANIKI TEORETYCZNEJ I STOSOWANEJ PL ISSN 0079-3701 MECHANIKA TEORETYCZNA I STOSOWANA KWARTALNIK TOM 21 • ZESZYT 4 25 LAT PTMTS SPIS TREŚCI Od Redakcji 513 OT PeHKojiJierHH From the Editors Z. OLESIAK, Utworzenie i początki działalności Polskiego Towarzystwa Mechaniki Teoretycznej i Stosowanej 514 OcHoeaHHe H nepBŁie rofla fleHTeJiLnocra ITojiŁCKoro OSmecTBa no TeopenraecKoft u npii- KJiarrHOH MexaHHKe Foundation and first years of activity of the Polish Society for Theoretical and Applied Mecha- nics List od profesora J. Mutermilcha 524 ITiicbHO OT rrpocheccapa E. MyiepiwioiLxa Letter from Professor J. Mutermilch Z, BRZOSKA, Refleksje nad przyszłością PTMTiS 524 Reflections upon future of the Society W. NOWACKI, Powstanie i działalność Międzynarodowego Centrum Nauk Mechanicznych w Udine (CISM) . 527 OciiOBaHiie H fleHTejibnocTh Me>K#yHapoflHoro IJeHTpa MexafnroecKHX Hayi< B Foundation and activity of the International Centre for the Mechanical Sciences in Udine (CISM) Z. KĄCZKOWSKI, O stosowaniu nieprostokątnych elementów czasoprzestrzennych 531 O npimieireHHH He-npHMoyrojibntix BpeMeHHO-npocTpaHCTBeHHbix ajieiHenTOE On applications of non-rectangular space-time elements M. DIETRICH, O modelowaniu w budowie maszyn 543 MoflejinpoBamre B crpoHiejiBCTBe MauiHH Modelling in machine construction B. RADZISZEWSKI, Mechanika Teoretyczna — aktualne kierunki rozwoju 555 TeopeTiraecKaH mexamiKa — cospeMenHwe nanpaBJienHH B pa3BHTHH Theoretical mechanics — contemporary trends in development K. SOBCZYK, Metody stochastyczne w mechanice: stan i tendencje rozwojowe 557 CioxacrswecKHe MCTO^ŁI B MexaHHKe — cocroHHiie H TeiifleHijHH B pa3BHTHH Stochastical methods in mechanics — state and trends of development J. STOPNICKI, Mechanika doświadczalna — problemy i kierunki rozwoju 565 3KcnepHMeHTajiiiHaH Mcxainuca npo6jieivu>i w HanpaBjiemiH Experimental mechanics — problems and trends WYDANO Z ZASIŁKU POLSKIEJ AKADEMII NAUK POLSKIE TOWARZYSTWO MECHANIKI TEORETYCZNEJ I STOSOWANEJ MECHANIKA TEORETYCZNA I STOSOWANA TOM 21 • ZESZYT 4 WARSZAWA 1985 PAŃSTWOWE WYDAWNICTWO NAUKOWE MECHANIKA TEORETYCZNA I STOSOWANA poświęcona jest pracom przeglądowym, oryginalnym naukowym pracom teoretycznym i doświadczalnym, komunikatom naukowym i bibliografii najważniejszych pozycji wy- dawniczych. Zawiera również sprawozdania z działalności Towarzystwa, kongresów, kon- ferencji i sympozjów naukowych THEORETICAL AND APPLIED MECHANICS is devoted to surveys, original theoretical and experimental papers, scientific informa- tion and bibliography of important current editions. It contains also reports on the Polish Society for Theoretical and Applied Mechanics activities, on Congresses, Conferences and Symposia TEOPETH^IECKAfl H nPHKJIAflHAfl MEXAHHKA co#ep>KHT oSsopHwe pa6oTH, opHrHHajrtHŁie TeoperaiiecKHe u 3KcnepHMeHTaJiBHŁie paSoTŁi, KpaTKHe nayqm>ie cooSiierora, 6H6jiHorpadj)HiiecKHe o63opbi HOBLIX pa6oT, OTtieTbi o fleHTejn>HocTn IIoflbCKoro 06mecTBa TeopeTiraecKofi n MexaiiHKH, cBeAeHHH o Hay-mbix KOHrpeccax H K KOMITET REDAKCYJNY MAREK DIETRICH—PRZEWODNICZĄCY, IGOR KISIEL, JERZY MARYNIAK, WITOLD NOWACKI, JAN SZARGUT, JÓZEF WIĘCKOWSKI, ZBIGNIEW OLESIAK—REDAKTOR NACZELNY, JACEK STUPNICKI—REDAKTOR ANDRZEJ SZANIAWSKI—REDAKTOR, CZESŁAW WOŹNIAK—REDAKTOR MONIKA WĄGROWSKA—REDAKTOR, MAŁGORZATA JABŁOŃSKA—SEKRETARZ REDAKCJA 00-901 Warszawa, PKiN, pok. 309, tel. 20-02-11, wewn. 2268 Nakład 670. Ark. wydawniczych 20,0. Ark. drukarskich 15,0. Papier druk. b. sat. kl. IV, 71 g. 70x100 Oddano do składania 5.X.1983 r. Druk ukończono w lipcu 1984 r. Zam. 5097/83. Cena zl 80.— Drukarnia im. Rewolucji Październikowej, Warszawa OD REDAKCJI Z początkiem 1982 roku na jednym z zebrań Komitetu Redakcyjnego postanowiliśmy wydać specjalny numer naszego kwartalnika poświęcony 25-leciu Polskiego Towarzystwa Mechaniki Teoretycznej i Stosowanej. Mimo, źe czas był mało sprzyjający, a opóźnienia w ukazywaniu się poszczególnych zeszytów Mechaniki Teoretycznej i Stosowanej docho- dziły do dwóch lat, zwróciliśmy się do ponad czterdziestu osób z prośbą o napisanie artykułów przeglądowych, lub wspomnień, bądź też o przysłanie wypowiedzi na temat mechaniki i jej rozwoju. Pierwsza grupa osób, do której zwróciliśmy się to inicjator utworzenia naszego To- warzystwa profesor Witold Nowacki oraz Prezesi Zarządu Głównego PTMTiS ubiegłych kadencji. Na nasze zaproszenie otrzymaliśmy artykuł wspomnieniowy od profesora W. Nowackiego, list od profesora Jerzego Mutermilcha, refleksje o przyszłości PTMTiS od profesora Zbigniewa Brzoski oraz oryginalne artykuły naukowe od profesorów Zbig- niewa Kączkowskiego i Marka Dietricha. Następnie korzystając z istniejącego już opracowania na temat przewidywanego roz- woju mechaniki w najbliższym okresie, przedstawionego na jednym z zebrań Komitetu Mechaniki PAN, zwróciliśmy się z prośbą o opracowanie artykułów do pięciu Autorów wspomnianego zbiorczego opracowania. W ten sposób powstały artykuły o przyszłości poszczególnych gałęzi mechaniki napisane przez profesorów Jacka Stupnickiego, Kazi- mierza Sobczyka oraz docenta Bogusława Radziszewskiego. Profesor Krzysztof Wil- mański włączył uwagi dotyczące przyszłości termodynamiki ośrodków ciągłych do swo- jego artykułu przeglądowego. Zaprosiliśmy również ponad trzydziestu Kolegów do napisania artykułów przeglą- dowych z różnych dziedzin mechaniki. Zdając sobie sprawę z przeciążenia pracą zwłaszcza wielu starszych Kolegów, uniemożliwiającego im poświęcenia potrzebnej ilości czasu, zwróciliśmy się również do młodszych wiekiem, ale już doświadczonych Kolegów. Tu niestety spotykaliśmy się często z odmową, a kilka razy, pierwotnie pozytywna odpo- wiedź zmieniła się w odmowę napisania artykułu, niestety dopiero w chwili, gdy termin, nawet ten przedłużony o pół roku, już minął. Planowaliśmy by wszystkie artykuły przeglą- dowe były opracowane na zasadzie referat przeglądowy — koreferat. Postulat w pewnym sensie spełniają jedynie artykuły Kolegów: S. Drobniaka i W. Kani oraz profesora J. Os- trowskiego. Kilka artykułów przeglądowych ma wpłynąć jeszcze w terminie późniejszym i zostaną one wydrukowane w następnych zeszytach naszego kwartalnika. Wymienimy tu obiecane artykuły przeglądowe z termodynamiki i teorii powłok. Widoczny jest brak artykułów, o które zresztą zabiegaliśmy, przeglądów prac teoretycznych z mechaniki ośrodków ciągłych, zarówno ciała stałego jak i cieczy i gazów. Zamieszczone artykuły obejmują 514 OD REDAKCJI tylko niewiele działów mechaniki i stanowią w dużej mierze subiektywne spojrzenie Auto- rów zależne na ogół od ich zainteresowań naukowych. Redakcja chętnie zamieści zarówno wypowiedzi i opinie dotyczące dziedzin mechaniki, na temat których zostały wydrukowane artykuły przeglądowe, jak i nowe prace przeglądowe z innych gałęzi mechaniki. Zapra- szamy czytelników do przysyłania takich artykułów, wydaje nam się, że mogą one zainte- resować wielu. Mechanika jest jedną z najstarszych gałęzi nauk ścisłych. Mimo to obserwujemy dalszy burzliwy jej rozwój w latach po drugiej wojnie światowej. Powstały nowe działy tej nauki. Uzupełniliśmy ten Jubileuszowy Zeszyt tłumaczeniem klasyfikacji, jaką od niedawna stosuje Applied Mechanics Reviews. W przekładzie natrafiliśmy na trudności spowodo- • wane brakiem, lub niejednoznacznością terminów polskich. Zeszyt kwartalnika poświęcony Jubileuszowi Towarzystwa nie może, naszym zdaniem, obyć się bez wspomnień dotyczących powstania i pierwszych miesięcy działalności PTMTiS, a przede wszystkim bez wymienienia osób szczególnie zasłużonych w długo- letniej działalności społecznej na rzecz Towarzystwa. Zamieszczamy również listę członków honorowych PTMTiS i listę członków zagranicznych. Stwierdziliśmy z wielkim smutkiem, że wielu naszych Nauczycieli, Kolegów i Przyjaciół odeszło już od nas na zawsze. Spośród 117 członków założycieli nie ma już wśród nas około połowy. Redakcja UTWORZENIE I POCZĄTKI DZIAŁALNOŚCI POLSKIEGO TOWARZYSTWA MECHANIKI TEORETYCZNEJ I STOSOWANEJ Z inicjatywy profesora Witolda Nowackiego sprawa powołania Towarzystwa została przedyskutowana na konferencjach: Zakładu Mechaniki Ośrodków Ciągłych IPPT PAN (sierpień 1957), Zakładu Mechaniki Cieczy i Gazów IPPT PAN (wrzesień 1957) oraz Komitetu Inżynierii Lądowej PAN (sierpień 1957). W owym czasie w konferencjach tych uczestniczyli prawie wszyscy pracownicy nauki z dziedziny mechaniki w Polsce. W wyniku wymiany poglądów uczestnicy konferencji wypowiedzieli się za celowością zorganizo- wania Towarzystwa. Założenia programowe i organizacyjne zostały opracowane przez profesorów Witolda Nowackiego, Witolda Wierzbickiego, Wacława Olszaka, Jerzego Mutermilcha, Zbigniewa Kączkowskiego, docenta (wtedy) Henryka Waldena i mgr inż. (również wtedy) Wojciecha Urbanowskiego. Sporządzono listę i wysłano zaproszenia do 119 osób z całej Polski, pracujących naukowo w dziedzinie mechaniki, na zebranie w Warszawie w sprawie utwo- rzenia PTMTiS. Z liczby tej na zebranie przybyły 74 osoby, 21 osób odpowiedziało listownie usprawiedliwiając nieobecność, dalsze 22 osoby spośród zaproszonych zgłosiło w niedługim czasie akces do Towarzystwa. Za datę utworzenia Polskiego Towarzystwa Mechaniki Teoretycznej i Stosowanej należy uznać dzień 13 marca 1958 r,, kiedy to na zebraniu członków założycieli (w Pa- łacu Kultury i Nauki, sala 1003, X piętro) postanowiono jednomyślnie powołać Towa- rzystwo do życia. PTMTiS zostało następnie zarejestrowane w dniu 18 czerwca 1958 r. i wpisane pod nr 645 do rejestru Stowarzyszeń i Związków Prezydium Rady Narodowej w mieście stołecznym Warszawie. UTWORZENIE I POCZĄTKI PTMiS 515 Poniżej podajemy