STRATEGIA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU GMINY KUCZBORK OSADA KUCZBORK OSADA, 2003 Szanowni Państwo Przedstawiam Państwu Strategię Zrównoważonego Rozwoju Gminy Kuczbork Osada, która jest pierwszym etapem budowy lokalnej Agendy 21, jako programu działań na rzecz zrównoważonego rozwoju gminy w perspektywie najbliższych kilkunastu lat. Prezentowany dokument określa najważniejsze cele i zadania, które trzeba wykonać aby poprawić warunki życia mieszkańców. Jego realizacja ma na celu doprowadzenie do przekształcenia naszej gminy w prężny ośrodek gospodarczo – turystyczny przyjazny mieszkańcom i środowisku, bezpieczny i gościnny. Zapewnienie wysokiego poziomu życia społeczności lokalnej jest głównym założeniem Strategii. Jestem przekonany, że efekty wdrażania opracowanej Strategii będą widoczne już w najbliższych latach. Jednak realizacja przedstawionej wizji rozwoju gminy wymaga dużego zaangażowania nie tylko samorządu gminy, ale również wszystkich jej mieszkańców. Wiek XXI stawia przed nami nowe wyzwania, którym powinniśmy sprostać oraz nowe szanse, które powinniśmy wykorzystać. Mam nadzieję, że dzięki stworzonej i uchwalonej przez Państwo wizji rozwoju Gminy Kuczbork Osada, wspólnej dla wszystkich mieszkańców, będzie to dobry czas dla jej rozwoju i promocji. Z poważaniem Wójt Gminy mgr inż. Tadeusz Burakowski SPIS TREŚCI WPROWADZENIE 3 ROZDZIAŁ I. CHARAKTERYSTYKA GMINY 5 1.1 Położenie geograficzne 5 1.2 Stan środowiska przyrodniczego 7 1.3 Rys historyczny 11 1.4 Ochrona warunków kulturowych 14 1.5 Sytuacja społeczno – gospodarcza 16 1.6 Mocne i słabe strony gminy 27 ROZDZIAŁ II. ISTOTA TWORZENIA STRATEGII ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU 33 2.1 Pojęcie zrównoważonego rozwoju 33 2.2 Struktura strategii 36 2.3 Strategia rozwoju gminy 39 ROZDZIAŁ III. STRATEGICZNE KIERUNKI ROZWOJU GMINY 42 3.1 Wizja zrównoważonego rozwoju gminy 42 3.2 Główne cele strategiczne rozwoju 43 3.3 Cele szczegółowe rozwoju gminy 51 ROZDZIAŁ IV. ZARZĄDZANIE REALIZACJĄ STRATEGII 68 4.1 Instrumenty realizacji strategii 68 4.2 Podmioty zarządzające realizacją 69 4.3 Zasady aktualizacji strategii 70 Strategia zrównoważonego rozwoju gminy Kuczbork Osada WPROWADZENIE Rynkowy ład gospodarczy wymusza podniesienia konkurencyjności we wszystkich zakresach i przekrojach prowadzonej działalności. Bezwzględność praw rynku, integracja z UE oraz coraz bardziej skomplikowane powiązania zjawisk gospodarczych narzucają potrzebę planowania strategicznego. Gminy konkurują między sobą o nowe inwestycje. Jednym z najważniejszych instrumentów tej rywalizacji jest strategia rozwoju, pełniąca ważne funkcje informacyjne, promocyjne, motywacyjne i inne. Tworzenie strategii zrównoważonego rozwoju w gminach jest niezbędnym warunkiem wypełnienia międzynarodowych zobowiązań Polski odnośnie wdrażania zasad zrównoważonego rozwoju. Zasady te zostały przyjęte na Konferencji ONZ w Rio de Janeiro, zwanej Szczytem Ziemi. Znane są one jako Agenda 21 czyli Globalny Program Działań na Rzecz Rozwoju Zrównoważonego. Głównym celem jest wymóg równoważenia rozwoju gospodarczego, społecznego i ekologicznego z uwzględnieniem podstawowych i uniwersalnych zasad rozwoju, w tym m.in. praworządności, likwidacji zanieczyszczeń u źródła, uspołecznienia, ekonomizacji i regionalizacji oraz etapowania działań. Agenda 21 to program działań na rzecz ekorozwoju w perspektywie XXI wieku. Działania te tworzą uspołeczniony (partnerski), dynamiczny proces wprowadzania w życie idei ekorozwoju, w którym społeczności uczestniczą w podejmowaniu kluczowych decyzji. Agenda 21 wskazuje w jaki sposób rozwój może zostać praktycznie zrównoważony. Strategia zrównoważonego rozwoju gminy Kuczbork Osada Oznacza ona w gminie konieczność budowania: • międzysektorowego partnerstwa (lobbingu) dla ekorozwoju, • systemu informacji o stanie ekorozwoju, w tym informacji o zasobach naturalnych, kulturowych itp. • strategii zrównoważonego rozwoju jako podstawowego dokumentu planistycznego Agendy, • systemu zarządzania realizacją strategii, w tym monitoringu społecznego i systemu aktualizacji strategii. W Polsce w ostatnim czasie dokonały się zmiany proporcji czynników rozwoju. Najważniejszymi dla atrakcyjności lokalnych układów terytorialnych stały się czynniki: infrastruktury, przedsiębiorczości i innowacyjności oraz jakości zasobów pracy. Mechanizm rynkowy obnażył wartość lokalnych zasobów i możliwości rozwojowych, często niewspółmiernie niską w porównaniu do poprzednich ocen i wyobrażeń. Duże nadzieje, ale także obawy budzi proces integracji z UE. W tej sytuacji szczególnego znaczenia w rozwoju gmin nabiera planowanie strategiczne, którego efektem jest strategiczny plan rozwoju, nazywany strategią rozwoju. Dokument strategii stanowi podstawę do racjonalnego i ukierunkowanego organizowania całości działań podnoszących konkurencyjność gminy. Strategia zrównoważonego rozwoju gminy Kuczbork Osada ROZDZIAŁ I. CHARAKTERYSTYKA GMINY 1.1 POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE Gmina Kuczbork Osada położona jest w pónocno – zachodniej części województwa mazowieckiego i przy północnej granicy powiatu żuromińskiego. Sąsiaduje z 6 gminami: Lipowiec Kościelny i Szreńsk (powiat mławski), Żuromin i Lubowidz (powiat żuromiński) oraz Działdowo i Płośnica (powiat działdowski województwa warmińsko – mazurskiego). Obszar gminy wynosi 12164 hektary (co stanowi 15,16% ogólnej powierzchni powiatu żuromińskiego), z czego: 7139 hektarów to grunty orne, 2106 hektarów stanowią użytki zielone, 1946 hektarów zajmują lasy i grunty Strategia zrównoważonego rozwoju gminy Kuczbork Osada leśne. Pozostałe 955 hektarów zajmują sady, grunty pod zabudowaniami, wody, drogi i nieużytki. Gmina Kuczbork Osada leży w zasięgu oddziaływania miasta Żuromina (około 10 km) oraz miasta Mławy, a tym samym od linii kolejowej relacji Warszawa – Gdańsk (około 30 km). Przez teren gminy przebiega droga wojewódzka Nr 563 relacji Rypin – Mława. Gminę zamieszkuje 5.349 osób, tj. niespełna 13% ogólnej liczby ludności powiatu (4 – 5 pozycja, pod względem zaludnienia wśród 6 gmin powiatu) i ok. 0,1% ludności województwa mazowieckiego. W granicach gminy znajdują się 22 miejscowości. Największymi pod względem zaludnienia miejscowościami są: Zielona – 1859 mieszkańców, Kuczbork Wieś – 587 mieszkańców i Chojnowo – 547 mieszkańców. Jednostka osadnicza, w której skład wchodzi miejscowość gminna, tj. Kuczbork Wieś i Kuczbork Osada liczy łącznie 963 mieszkańców. Strategia zrównoważonego rozwoju gminy Kuczbork Osada 1.2 STAN ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Gmina Kuczbork Osada leży na pograniczu dwóch jednostek fizyczno – geograficznych: – Równiny Raciążskiej – część południowa – Wzniesień Mławskich – część północna. Jest to obszar o dość zróżnicowanej rzeźbie terenu będącej głównie efektem zlodowacenia środkowopolskiego oraz późniejszych procesów erozyjnych. Najwyższe wzniesienia – ponad 200 m npm. występują w środkowo – wschodniej części gminy, natomiast miejsca najniżej położone znajdują się w dolinie rzeki Przylepnicy. Pod względem geologicznym obszar gminy położony jest w obrębie jednostki geologicznej zwanej Niecką Mazowiecką. Jest to obszar, na którym na podłożu kredowym leżą osady trzeciorzędowe, wyżej zaś leży pokrywa osadów czwartorzędowych, głównie plejstoceńskich, wykształconych w postaci glin zwałowych (morenowych) oraz piasków i żwirów lodowcowych. Według klasyfikacji glebowo – rolniczej pokrywę glebową gminy na jej przewarzającym obszarze pokrywają gleby wytworzone z piasków gliniastych lekkich lub słabogliniastych na podłożu piasków luźnych lub żwirów. W południowo – zachodniej części gminy (Kuczbork, Zielona, Olszewko) oraz na niewielkim obszarze części północno – zachodniej (Bagienice Małe i Duże) występują gleby najlepsze jakościowo do produkcji. Zaliczane są one do kompleksu przydatności rolniczej 2–go (pszenny dobry) oraz do 4–go (żytni bardzo dobry). Według klasyfikacji bonitacyjnej należą Strategia zrównoważonego rozwoju gminy Kuczbork Osada one do klasy III a, III b, IV a, IV b. Natomiast w północno – wschodniej (Nowa Wieś, Sarnowo, Chojnowo, Mianowo) i północno – zachodniej (Bagienice Nowe, Gościszka) części gminy dominują gleby lekkie do uprawy. Pod względem przydatności rolniczej zaliczane są do kompleksu 6–go (żytni słaby). W klasyfikacji bonitacyjnej są to gleby klasy V, VI, VI z. Według klasyfikacji przyrodniczo – leśnej obszar gminy należy do IV Krainy Mazowiecko – Podlaskiej. Dominującymi gatunkami drzew są sosna i brzoza, uzupełniane przez dąb, olchę, świerk i topolę. Na obszarze gminy tereny lasów i zadrzewień zajmują 1943 hektary, co stanowi 16% powierzchni gminy, wobec lesistości w powiecie żuromińskim – 18,1%. W strukturze władania dominują lasy państwowe – 1183 ha tj. 61% zarządzane przez Nadleśnictwo Dwukoły. Lasy prywatne obejmują zalesienia rozdrobnione z niewielkimi tylko kompleksami leśnymi. Największe obszary leśne (ponad 60% powierzchni obrębu) występują w rejonach wsi Gościszka – Baraki i Gościszka oraz Niedziałki – Sadykierz. Obszar gminy stanowi niewielki fragment dorzecza środkowej Wkry. Przez teren gminy przepływa Przylepnica z północy na południe, która zasilana jest rzeką Miłotką. Zlewnia Przylepnicy obejmuje ponad 90% powierzchni gminy. Zasoby wodne powierzchniowe gminy poza rzeką Przylepnicą stanowią ponadto zbiorniki wody stojącej występujące w postaci niewielkich jeziorek i stawów. Natomiast w zakresie wód podziemnych obszar gminy charakteryzuje się korzystnymi warunkami. W obrębie dwóch rejonów: – na wschód od linii Szronka, Nowa Wieś i Chojnowo, Strategia zrównoważonego rozwoju gminy Kuczbork Osada – w południowo – zachodniej części gminy, zasoby wód podziemnych kształtują się na poziomie