De overdracht van Nederlandse getuigenisliteratuur naar Zweden In welk opzicht verschillen de besluiten om vier getuigenisboeken in het Zweeds te laten vertalen en uitgeven Hoe ziet de receptie van deze boeken eruit Karna Larsson-Toll Name of department: Department of Slavic and Baltic Languages, Finish, Dutch and German Examensarbete 15 hp Examensämne Nederländska Nederländska kandidatkurs (30 hp) Höstterminen 2020 Handledare: Annika Johansson English title: The Transfer of Dutch Holocaust Literature to Sweden The Transfer of Dutch Holocaust literature to Sweden In what way do the decisions to publish and the receptions differ between four diaries from the Holocaust translated and published in Sweden in the last 15 years Karna Larsson-Toll Abstract In this case study four non-fiction books are being accompanied on their way from the Netherlands to the public in Sweden, that is from one peripheral language into another. Where did the initiative come from? Were there any subsidies and did that matter? What kind of publishers were involved and were there also other agents involved? Who were the most important cultural mediators? How were the books framed in order to be noticed in the new country? How does all this fit in with the sociological theory of transnational cultural transfer? It turned out that these books more or less followed the expected path with a few exceptions: Two of the books were published by large-scale publishers in Sweden although they had not proved to be successful in the Netherlands. And there were no signs of regular co-operation between the involved publishers. Obviously the translated Dutch books in Sweden are such a marginal business for these publishers that they do not influence their network of foreign publishers. Even if all four books belong to the same genre, they are very differently framed to be noticed in their new country. Keywords Literature transfer, selection, reception, peripheral languages, Dutch books to Sweden, Anne Frank, Etty Hillesum, witness literature, Holocaust literature, non-fiction, publishers, translators, critics, intercultural intermediaries, translation subsidies, reviews, pole coherence, core-periphery model, sociology of translation, transnational pole coherence, small-scale and large-scale poles. Literaire overdracht, selectie, receptie, perifere talen, Nederlandse boeken naar Zweden, getuigenisliteratuur, uitgevers, vertalers, critici, interculturele bemiddelaars, subsidie, recensies, center-periferie model, sociologie van vertaling, kleinschalige en grootschalige circulatie. Inhoud Inleiding............................................................................................... 1 Doel en vraagstelling ............................................................................ 2 Wat is getuigenisliteratuur? .................................................................. 2 Theorie ................................................................................................. 4 Materiaal en methode ........................................................................... 7 Analyse .............................................................................................. 10 De overdracht van de boeken naar Zweden ..........................................................10 Anne Frank (2005) .........................................................................................10 Mirjam Bolle (2007) ........................................................................................14 Etty Hillesum (2018) .......................................................................................16 Eddy de Wind (2020) ......................................................................................19 Vergelijking van de overdracht .........................................................................21 De receptie in Zweden .......................................................................................26 Anne Frank (2005) .........................................................................................26 Mirjam Bolle (2007) ........................................................................................29 Etty Hillesum (2018) .......................................................................................30 Eddy de Wind (2020) ......................................................................................31 Vergelijking van de recepties ...........................................................................32 Samenvatting en conclusies ................................................................ 33 Bronnen ............................................................................................. 35 Het corpus .....................................................................................................35 Literatuur ......................................................................................................40 Bijlagen .............................................................................................. 45 Bijlage 1 Het corpus........................................................................................45 Bijlage 2 Uitgeverijen die recent boeken over de Tweede Wereldoorlog hebben uitgegeven ....................................................................................................47 Bijlage 3a Anne Frank - vertalingen 1991-2005 ..................................................48 Bijlage 3b Mirjam Bolle - vertalingen .................................................................49 Bijlage 3c Etty Hillesum - vertalingen 1983-2020 ...............................................50 Bijlage 3d Eddy de Wind - vertalingen ...............................................................52 Bijlage 4 Anne Franks dagbok - in het Zweeds met ISBN-nummer ........................53 Bijlage 5a Boeken in het Nederlands naar Norstedts uitgeverij in Zweden ..............55 Bijlage 5b Boeken in het Nederlands uit Contact uitgeverij naar Zweden ...............56 Bijlage 6a Boeken in het Nederlands naar Faethon uitgeverij in Zweden ................57 Bijlage 6b Boeken in het Nederlands uit De Haan/ Balans uitgeverij naar Zweden...57 Bijlage 7a Boeken in het Nederlands naar Norstedts uitgeverij in Zweden ..............58 Bijlage 7b Boeken in het Nederlands uit Bert Bakker uitgeverij naar Zweden .........59 Bijlage 8a Boeken in het Nederlands naar Natur & Kultur uitgeverij in Zweden .......60 Bijlage 8b Boeken in het Nederlands uit Meulenhoff uitgeverij naar Zweden ...........61 Bijlage 9a Content Analysis. Samenvatting ........................................................62 Bijlage 9b Content Analysis. Samenvatting: Hoe het aantal categorieën per criticus/critica zijn verspreid ............................................................................63 Bijlage 10a Content Analysis. Per critici. Anne Frank ...........................................64 Bijlage 10b Content Analysis. Per critici. Mirjam Bolle .........................................65 Bijlage 10c Content Analysis. Per critici. Etty Hillesum .........................................66 Bijlage 10d Content Analysis. Per critici. Eddy de Wind ........................................67 Bijlage 11a Anne Frank - Verwijzingen ..............................................................68 Bijlage 11b Mirjam Bolle - Verwijzingen .............................................................69 Bijlage 11c Etty Hillesum - Verwijzingen ............................................................70 Bijlage 11d Eddy de Wind - Verwijzingen ...........................................................71 Bijlage 12a Thema´s: Anne Frank ....................................................................72 Bijlage 12b Thema´s: Mirjam Bolle ...................................................................73 Bijlage 12c Thema´s: Etty Hillesum ..................................................................73 Bijlage 12d Thema´s: Eddy de Wind .................................................................74 Bijlage 13 "Recensies" van gewone lezers van Anne Franks dagbok ......................75 Inleiding Even-Zohar (1990, 59) schreef dat vertalingen worden gedaan wanneer een doelveld een hiaat heeft: “Interference occurs when a system is in need of items unavailable within itself”. Gideon Toury had hetzelfde idee: ...translation activities and their products not only can, but do cause changes in the target culture. By definition, that is. Thus, cultures resort to translating precisely as a major way of filling in gaps, whenever and wherever such gaps manifest themselves, ... (Toury 1995, 27) In verband met 9/11 2001 en “de oorlog tegen het terrorisme” verspreidde zich een gevoel van gevaar en achterdocht in de hele westerse wereld. De terreurdaden zetten in Europa voort: Madrid 2004, Londen 2005, Oslo 2011, Parijs 2012, Brussel 2014, Parijs 2015, Berlijn, Brussel en Nice 2016, Barcelona, Londen en Stockholm 2017 en Londen 2019. Ook Zweden is dus door het nieuwe geweld getroffen. Ten gevolge van het toenemende gebruik van sociale media en het afnemende gebruik van landelijke kranten ontstonden in verschillende groepen verscheidene wereldbeelden. Het gevoel van ´wij´ versus ´zij´ werd sterker. De onbekenden werden gevaarlijk. Bepaalde groepen van mensen, homoseksuelen, immigranten, Joden etc., werden verdacht gemaakt. In Hongarije benoemde premier Viktor Orban de Joodse George Soros tot vijand van het land. Ook in andere landen groeide het antisemitisme. Dat geldt ook voor Zweden. De situatie voor Zweedse Joden is