december 2010 #38 22 Jaar Bouwfonds Cultuurfonds inhoud december 2010 – naw dossier #38 04 Bouwfonds Cultuurfonds, dichter bij de business Colofon 04 Bouwfonds Cultuurfonds wordt in 1988 opgericht op initiatief van Bouwfonds en Dit dossier is samengesteld haar toenmalige aandeelhouders, de Nederlandse gemeenten. In ruim 20 jaar in opdracht van heeft Bouwfonds Cultuurfonds ervoor gezorgd dat er circa 1000 kunst- en cultuur- Bouwfonds Ontwikkeling. projecten in de gebouwde omgeving tot stand zijn gekomen. In dit dossier een aantal kunst- en cultuurprojecten. Vormgeving: Atelier van GOG, www.ateliervangog.nl Fotografie: Marsel Loermans met uitzondering van Station op 06 Kunst- en cultuurprojecten wielen: Matthew Lommerde. Productiebegeleiding: Printport 06 Beeldende kunst 20 Musea Drukwerkinkoop: Kobalt bv 07 Functioneel kunstwerk in 21 Monument watersnoodramp Oegstgeest in Schouwen-Duiveland Bouwfonds Ontwikkeling 08 Paradiso in Amsterdam 22 Catherijneconvent in Utrecht Contact: Ingrid Bontkes 10 Afscheidsritueel in Abcoude 24 Belvédère in Heerenveen [email protected] www.naw.nl 12 Restauratie 26 Architectuur www.bouwfonds.nl 13 Station op wielen in Houten 27 Kamp Amersfoort in Amersfoort tel. 033 253 94 71 14 DRU-fabriek in Ulft 28 Broerekerk in Bolsward 16 Zerkenvloer in Graft 30 Glaspaleis in Heerlen 18 Weverijmuseum in Geldrop 32 Natuur & milieu 33 De Roode Beek in Onderbanken 34 Interviews 34 Walter de Boer, directievoorzitter Bouwfonds Ontwikkeling 35 Arno Brok, burgemeester Dordrecht en bestuurslid Bouwfonds Cultuurfonds 36 Henny den Bieman, directeur Ontwikkeling gemeente Houten 37 Fons van Meijgaarden, directeur Bouwfonds Cultuurfonds DRU-fabriek in Ulft: Belvédère in Heerenveen: herontwikkeling van een museum voor moderne kunst 14: voormalige ijzergieterij 24: van Friese kunstenaars 4 december 2010 – naw dossier #38 5 naw dossier 22 jaar Bouwfonds Cultuurfonds Bouwfonds Cultuurfonds revisited Dichter bij de business In 2011 beleeft Bouwfonds Cultuurfonds, na een jaar pas op de plaats te hebben gemaakt, een doorstart. Het ‘jaar zonder’ was ingegeven door de economische crisis van 2009, die zich ook bij Bouwfonds liet gevoelen. Nu de omstandigheden verbeteren is het moment aangebroken om het Cultuurfonds nieuw leven in te blazen. De ondersteuning kent wel een paar andere accenten: de sponsoring blijft voortaan dichter bij de corebusiness van Bouwfonds dan voorheen, met een duidelijke connectie met de ontwikkeling van de openbare ruimte. Wat blijft, is de liefde voor alles van waarde. Bouwfonds Cultuurfonds wordt in 1988 opgericht op initiatief de huidige dag, is daar een logisch gevolg van. Het gaat boven- politiek, sociaal of religieus karakter komen niet in aanmerking omgeving tot stand zijn gekomen. De fine fleur daarvan staat van Bouwfonds en haar toenmalige aandeelhouders, de Neder- dien om de inrichting van de openbare ruimte: om architectuur voor een bijdrage. Restauraties van objecten waar al speciale gebundeld in de uitgave Meer dan stenen. 22 jaar Bouwfonds landse gemeenten. Het is dan – heel anders dan nu – een tijd van en stedenbouw, maar ook om kunst tout court, die daar een stichtingen voor bestaan – zoals molens en niet-herbestemde Cultuurfonds; veertien voorbeelden daarvan vindt u terug in dit economische hoogconjunctuur enerzijds en – geheel in overeen- ‘natuurlijke’ plaats in heeft. In de visie van Bouwfonds levert kerken – komen evenmin voor subsidiëring in aanmerking. NAW dossier. stemming met nu – een sterk afnemende subsidiebereidheid van beeldende kunst een belangrijke bijdrage aan de kwaliteit van overheidswege anderzijds. De geesten in de wereld van kunst en de openbare ruimte. De aanvragen die de schifting wél kunnen doorstaan, worden Het ‘jubileumboek’ sluit een periode af. De economische crisis van cultuur zijn na enige aarzeling rijp geworden voor de gedachte eerst door de directie van Bouwfonds Cultuurfonds kritisch tegen 2009 resulteert voor Bouwfonds namelijk onder meer in verliezen, dat het bedrijfsleven net zo goed – of zelfs beter – als geldschieter De band met de gemeenten het licht gehouden, gewogen en al dan niet goed bevonden, bij iets wat sinds 1986 niet meer is voorgekomen. Een jaar lang zou kunnen fungeren. Natuurlijk: de constructie van het mece- Bouwfonds Cultuurfonds onderstreept van meet af aan de van twijfel lijfelijk bezocht en ten slotte voorgelegd aan het bestuur worden geen nieuwe aanvragen meer in behandeling genomen. naat, waarbij kapitaalkrachtige individuen of instellingen kun- oudsher sterke band van Bouwfonds met de gemeenten – en hun van het fonds. Dat bestaat tot 2011 uit een ‘college van drie burge- Over de nieuwe start in 2011 wordt intussen goed nagedacht: de stenaars en andere cultuurdragers financieel steunen, is al zo oud inwoners. Die band is tot 1 januari 2011 zelfs statutair vastgelegd: meesters en wethouders’. Die komen uit heel het land en zijn lid accenten van de sponsoring moeten anders komen te liggen. als de weg naar Rome. Maar die constructie heeft per definitie ‘Het fonds heeft als missie bij te dragen in de kosten van gemeen- van verschillende politieke partijen. Dit om een objectieve totaal- een incidenteel en vooral niet-commercieel karakter. te lijke culturele activiteiten of van particuliere activiteiten beoordeling zo veel mogelijk te waarborgen. Vier keer per jaar Een nieuw tijdperk waarin gemeenten participeren.’ Door bij te dragen in die kosten buigen de bestuursleden zich over de voorstellen van de directie. Een eerste stap is het uit de statuten schrappen van de beperken- brengt het fonds een breed publiek in aanraking met uiteen- Bij twijfel wordt er niet toegekend. De belangrijkste voorwaarde de bepalingen waarin de gemeente met name genoemd staat. In lopen de uitingen van kunst en cultuur. En het geeft kunstenaars is en blijft deelname aan het te sponsoren project van gemeente de wereld van de tegenwoordige gebiedsontwikkeling zijn andere In de visie van Bouwfonds en andere indieners van subsidieverzoeken de mogelijkheid om en/of andere overheden en geldschieters. Vaak zitten die op partijen immers minstens even prominent: corporaties, beleg- hun culturele ei te leggen. Het zijn vele vliegen in één klap. Het elkaar te wachten met hun gift en niet zelden leidt de subsidie- gers, andere overheden en andere ontwikkelaars. De scope voor levert kunst een belangrijke bedrag dat Bouwfonds hiervoor uittrekt, is een ‘bijdrage uit het toewijzing van Bouwfonds Cultuurfonds ertoe dat ze eindelijk sponsoring wordt met deze nieuwe statuten aanmerkelijk ver- bedrijfsresultaat’ en schommelt jaarlijks rond het miljoen, eerst over de brug komen. groot. Maar tegelijkertijd wordt de scope van te sponsoren projec- bijdrage aan de kwaliteit van in guldens en later in euro’s. Een aanzienlijke som geld, waarmee ten ook weer verkleind. Projecten moeten namelijk weer veel jaarlijks gemiddeld ruim vijftig subsidieaanvragen kunnen dichter komen te staan bij de business van Bouwfonds Ontwikke- de openbare ruimte worden gehonoreerd met een bedrag tot maximaal 1 30.000 per ling: dicht bij het scheppen en inrichten van ruimte en landschap project. Die bijdragen zijn veel meer dan een genereus maar De sponsoring komt weer dus. Een derde verandering ten slotte is de samenstelling van het verder tamelijk gratuit gebaar: het zijn incentives voor kunste- bestuur van het fonds. Die wordt vanaf 2011 niet langer uitslui- naars om een volstrekt originele en unieke bijdrage te leveren dichter bij het scheppen en tend bepaald door burgemeesters. Ook autoriteiten op het gebied De commerciële component – meestal: naamsvermelding als aan het leefklimaat in een stedelijk of landschappelijk gebied. Een van kunst, cultuur en (landschaps)architectuur komen voortaan tegenprestatie – in de subsidiëring van kunst en cultuur komt klimaat waarvoor Bouwfonds als ontwikkelaar immers mede inrichten van ruimte te staan in aanmerking. pas in zwang na 1980, nadat in het decennium daarvoor de sport verantwoordelijk is. het spits had afgebeten. Bouwfonds kiest niet voor sport, maar Wat in principe onveranderd blijft, is de omvang van het budget voor cultuur. De corebusiness van het bedrijf, ontwikkeling van Het Cultuurfonds staat in beginsel open voor ‘alle cultureel van het Cultuurfonds. En wat zeker hetzelfde blijft, zijn de objec- woongebieden, geeft daarvoor dan ook voor de hand liggende ge tinte aanvragen die een relatie hebben met het werkterrein Meer dan stenen tiviteit, de neutraliteit, de deskundigheid en het plezier bij het aanknopingspunten. Het gaat immers om de gebouwde omge- van Bouwfonds’, en wel in de volle breedte: van restauraties, In de eerste decennia van zijn bestaan, van 1988 tot en met beoordelen van de ongetwijfeld talloze subsidieaanvragen die ving en dus ook om cultureel erfgoed: de sponsoring van de verbouwingen, architectuur en beeldende kunst in de openbare 2009, heeft Bouwfonds Cultuurfonds er zo (mede) voor gezorgd in 2011 weer in behandeling worden genomen. En de liefde voor Open Monumentendag, vanaf de allereerste keer in 1987 tot op ruimte tot en met natuurbehoud. Projecten met een uitgesproken dat er circa 1000 kunst- en cultuurprojecten in de gebouwde alles wat van waarde is. 6 december 2010 – naw dossier #38 7 naw dossier 22 jaar Bouwfonds Cultuurfonds Kunst- en cultuurprojecten Functioneel kunstwerk in Oegstgeest Kunst met zuiverende functie Beeldende kunst De financiële bijdragen van Bouwfonds Cultuur- fonds zijn de loop van de 22 jaar van zijn bestaan verdeeld over negen categorieën: beeldende kunst, restauraties, musea, architectuur, natuur & milieu,