PAMIĘĆ, OBRAZ, PROJEKCJA RADA NAUKOWA Przewodniczący Rady Naukowej Prof. dr hab. Wojciech Nowak Dr Denys Azarov | Uniwersytet Narodowy „Akademia Kijowsko-Mohylańska” Prof. Martin Bier | East California University Prof. dr hab. Andriy Boyko| Lwowski Uniwersytet Narodowy im. Iwana Franki Prof. Hugh J. Byrne| FOCAS Research Institute, Dublin Institute of Technology Dr hab. Adrián Fábián| University of Pécs Prof. dr hab. Maria Flis| Uniwersytet Jagielloński Prof. dr hab. Tadeusz Gadacz| Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie Dr Herbert Jacobson| Linköping Universitet Prof. dr hab. Katarzyna Kieć-Kononowicz| Uniwersytet Jagielloński Dr Miklós Kiss | University of Groningen Dr Erdenhuluu Khohchahar| Kyoto University Prof. dr hab. Andrzej Kotarba| Uniwersytet Jagielloński Dr Oleksiy Kresin| Narodowa Akademia Nauk Ukrainy Prof. dr hab. Marta Kudelska| Uniwersytet Jagielloński Prof. dr hab. Tomasz Mach| Uniwersytet Jagielloński Prof. dr hab. Andrzej Mania| Uniwersytet Jagielloński Dr Kristin McGee | University of Groningen Prof. dr hab. Karol Musioł| Uniwersytet Jagielloński Prof. Biderakere E. Rangaswamy| BapujiInstitute of Engineering and Technology Dr Melanie Schiller | University of Groningen Prof. dr hab. Jacek Składzień| Uniwersytet Jagielloński Prof. dr hab. Leszek Sosnowski| Uniwersytet Jagielloński Prof. dr hab. Bogdan Szlachta| Uniwersytet Jagielloński Prof. Luigia di Terlizzi| Università degli Studi di Bari Aldo Moro Prof. Matthias Theodor Vogt| Institut für kulturelle Infrastruktur Sachsen MONOGRAFIA TOWARZYSTWA DOKTORANTÓW UNIWERSYTETU JAGIELLOŃSKIEGO PAMIĘĆ, OBRAZ, PROJEKCJA REDAKCJA: AGNIESZKA ŚCIBIOR Tom 1 KRAKÓW © Copyright by Towarzystwo Doktorantów UJ, 2020 Monografia Towarzystwa Doktorantów Uniwersytetu Jagiellońskiego TOM 1: PAMIĘĆ, OBRAZ, PROJEKCJA [email protected] ul. Czapskich 4/14, 31-110 Kraków www.doktoranci.uj.edu.pl Redaktor Naczelny: Agnieszka Ścibior Zastępca Redaktora Naczelnego: Khrystyna Potapenko Sekretarz Redakcji: Stanisław Szufa Redaktor Prowadzący Tom I: PAMIĘĆ, OBRAZ, PROJEKCJA: Agnieszka Ścibior Redakcja merytoryczna tomu: Dorota Czerkies, Damian Herda, Agata Jaworska, Katarzyna Kurowska, Zofia Małysa-Jan- czy, Karolina Wanda Olszowska, Sylwia Papier, Maria Magdalena Sztuka, Agnieszka Ścibior, Joanna Świt Publikacja finansowana ze środków Towarzystwa Doktorantów UJ Portal naukowy Academic Journalsacademic-journals.eu Redakcja i skład: Wydawnictwo PETRUS® Projekt okładki: Magdalena Przetaczek ISBN 978-83-7720-475-7 30-384 Kraków, ul. Raciborska 13/31 tel. 601 974 991 e-mail: [email protected] Adres do korespondencji: Urząd Pocztowy Wieliczka skr. poczt. nr 12; 32-020 Wieliczka [email protected] Zapraszamy do księgarni internetowej: www.WydawnictwoPetrus.pl WYBRANE POLSKIE OFIARY WĘGIERSKIEJ WIOSNY LUDÓW SPIS TREŚCI Áron Szabolcs Fodor WYBRANE POLSKIE OFIARY WĘGIERSKIEJ WIOSNY LUDÓW ............................................7 Magdalena Grela-Chen UBIÓR JAKO WYRAZ TOŻSAMOŚCI – PORÓWNANIE HANFU YUNDONG I LHAKAR W CHIŃSKIEJ REPUBLICE LUDOWEJ .........................................21 Eliza Illukiewicz PAMIĘĆ OBRAZU W NAUCZANIU SŁOWNICTWA JĘZYKA OBCEGO Wpływ uczenia się na podstawie linearnego i nielinearnego zapisu leksyki na proces zapamiętywania i retencji słownictwa . 35 Olga Kosińska LUSTRO PAMIĘCI Kultura narcystyczna w obliczu różnych wersji mitu o Narcyzie...51 Alicja Lasak RECONSTRUCTING MEMORIES OF THE PAST THROUGH POETRY AND NARRATIVE: ELIZABETH WEIN’S ROSE UNDER FIRE .......................................65 Karolina Lasoń PRZESTRZEŃ STAMBUŁU W OCZACH BOŚNIACKICH MUZUŁMANÓW U Zemlji Saita Faika Midhata Begicia ......................81 WE ARE ALL ON THE ROAD FROM AUSCHWITZ – THE SECOND GENERATION AS TRAVELERS IN TIME AND SPACE Jagoda Mytych ........................................99 – 5 – Áron Szabolcs Fodor Joanna Nawrotkiewicz STUDIUM POSTACI AZUMY SHIRŌ NA TLE PAMIĘCI HISTORYCZNEJ W JAPONII.........................115 Sylwia Papier TO TEŻ BYŁO ŻYDOWSKIE MIASTECZKO KOSZYCE: STUDIUM (NIE)PAMIĘCI ...........................131 Dariusz Piechota MUZYCZNA RETROMANIA W NAJNOWSZEJ PROZIE POLSKIEJ. REKONESANS ...........................151 Agata Skrzypek CÓŻEŚ UCZYNIŁ, DANIELU RYCHARSKI? Działania artystyczne Daniela Rycharskiego we wsi Kurówko w kontekście performatywnego zastępowania według Josepha Roacha ......................................173 Maria Magdalena Sztuka EGZOTYCZNE OBRAZY PRZYRODY W WYBRANYCH XVIII I XIX-WIECZNYCH, POLSKICH RELACJACH Z PODRÓŻY NA WSCHÓD .....................................187 Klaudia Węgrzyn ARCHEOLOGIA ANTYFOTOGRAFII Wywoływanie zdjęć i widm z Sanoka w pracach Jerzego Lewczyńskiego oraz Zdzisława Beksińskiego ............................203 Łukasz Woiński TEKSTOWA HYBRYDA JAKO FORMA PAMIĘCI Obraz żałoby w Grief Is the Thing with Feathers Maxa Portera ...217 Anna Wojciechowska FUNKCJE NAWIĄZAŃ MIĘDZYOBRAZOWYCH W KOMUNIKATACH WIZUALNYCH – NA PRZYKŁADZIE ANIMACJI DISNEYA, PIXARA I DREAMWORKS . 233 NOTY O AUTORACH ..............................251 – 6 – WYBRANE POLSKIE OFIARY WĘGIERSKIEJ WIOSNY LUDÓW WYBRANE POLSKIE OFIARY WĘGIERSKIEJ WIOSNY LUDÓW1 Áron Szabolcs Fodor Walki niepodległościowe z wieku XIX wywarły decydujący wpływ na całą Europę. W wielu państwach stanowiły one pierwszy krok do od- zyskania wolności i suwerenności oraz do pojawienia się pojęcia naro- du. Sytuacja była podobna m.in. również na Węgrzech, które ponad trzysta lat były podległe Habsburgom i gdzie niezadowolenie oraz tłu- mione przez wieki pragnienie odzyskania wolności znalazły swój punkt kulminacyjny 15 marca 1848 r., gdy w Peszcie i w Budzie2 wybuchło powstanie przeciwko Austriakom. Mimo że tym ostatnim, dzięki we- zwanym do pomocy Rosjanom, udało się je stłumić, data ta okazała się jednak na tyle przełomową, że jest to obecnie jedno z najważniejszych świąt narodowych na Węgrzech. Co roku kilka tysięcy Polaków przy- jeżdża na uroczystości organizowane z tej okazji na Węgrzech. Węgier- ska Wiosna Ludów łączy oba narody nie tylko ze względu na wspólne świętowanie w dzisiejszych czasach, ale również dlatego, że w czasie wspomnianego powstania wielu Polaków stało się ofiarami walk nie- podległościowych na Węgrzech. Osoby te zostały stracone z powodu swoich związków z powstaniem, wpisując się w historię tradycyjnej, wielowiekowej przyjaźni polsko-węgierskiej, utrwalonej w znanym powiedzeniu „Polak, Węgier, dwa bratanki, i do szabli, i do szklan- ki”3. W niniejszym artykule autor stawia sobie za cel ukazanie sylwetek kilku postaci polskiego pochodzenia. Nawiązuje przede wszystkim do 1 Serdecznie dziękuję mojemu dobremu polskiemu przyjacielowi-historykowi, mgr Adamowi Lubockiemu, doktorantowi Uniwersytetu Gdańskiego i badaczowi kontaktów polsko-węgierskich, za sprawdzenie tego artykułu zarówno pod względem językowym, jak i historycznym. 2 Miejscowości Buda, Óbuda (dosł. pol. Stara Buda) i Pest (pol. Peszt) zjednoczyły się w 1873 r., po czym powstał Budapest (pol. Budapeszt). 3 Wersja węgierska tego powiedzenia brzmi następująco: „Lengyel, magyar, két jó barát, együtt harcol, s issza borát”. – 7 – Áron Szabolcs Fodor węgierskojęzycznych źródeł (zwłaszcza ówczesnych dzienników, ale nie tylko), podając niektóre z nich we własnym, polskim tłumaczeniu oraz głównie do węgierskojęzyczynych, ale też i polskojęzycznych opraco- wań. Autor przedstawia sylwetki tychże postaci w kolejności chronolo- gicznej, na podstawie ich dat urodzenia. Karol d’Abancourt de Franqueville urodził się we Lwowie w 1811 r. w rodzinie francuskich emigrantów i był synem Augustyna, bratanka Charles’a Xaviera Abancourta, ministra wojny Ludwika XVI. Mimo francuskobrzmiącego nazwiska był w pełni spolonizowany. Chodził do szkoły w Samborze oraz w Przemyślu. Był członkiem 30. pułku pie- choty hrabiego Nugenta. W 1837 albo w 1839 r. został aresztowany za uczestnictwo w działaniach niepodległościowych, po czym skazano go na karę śmierci. Wyrok ten został z kolei zamieniony najpierw na dwadzieścia, a potem na dziesięć lat twierdzy w Temeszwarze4. Wiosną 1848 r., został ułaskawiony na mocy amnestii zainicjowanej przez rząd węgierski i opuścił więzienie. Od sierpnia tego samego roku walczył po stronie węgierskiej armii powstańczej na południu ówczesnych Wę- gier, gdzie wykazał się szczególnie w walce pod miejscowościami Fe- hértemplom5 i Versec6 między Węgrami a Serbami, walcząc po stronie Węgrów7. Na łamach jednej z ówczesnych gazet węgierskich można znaleźć wzmiankę o tym, że „znakomicie się zachowali spośród nemze- tőrów8 sędziowie szlacheccy9 Onossy i Kálmán Tormássy, […], Aban- court, pewien Polak niedawno uwolniony ze swej trzynastoletniej nie- woli politycznej, […], i jeszcze wielu innych”10. Jesienią 1848 r. ożenił się z Zofią Miloseszko. Następnie wojował w Korpusie Górnej Cisy oraz w węgierskiej Armii Północnej11. Służył jako adiutant Henryka Dem- 4 Węg. Temesvár, obecnie: Timişoara, Rumunia. 5 Obecnie: Bela Crkva, Serbia. 6 Obecnie: Vršac, Serbia. 7 G. Bona (2015). Tábornokok és törzstisztek az 1848/49. évi szabadságharcban, Miskolci Egyetem Bölcsészettudományi Kar. [Online]. Protokół dostępu: https://www.arcanum. hu/hu/online-kiadvanyok/Bona-bona-tabornokok-torzstisztek-1/tabornokok-es- torzstisztek-az-184849-evi-szabadsagharcban-23DD/ [8 grudnia 2018]. 8 Nemzetőr (dosł. pol. stróż narodu) to członek ówczesnego węgierskiego wojska narodo- wego (węg. Nemzetőrség, dosł. pol. Straż Narodu). 9 Sędzia szlachecki (węg. szolgabíró, łac. Iudex nobilium, niem. Stuhlrichter) to funkcjona- riusz komitatu, tj. jednostki podziału administracyjnego na Węgrzech, który odpowiadał za sprawy sądowe i