ZBORNIK NARODNOG MUZEJA U BEOGRADU RECUEIL DU MUSÉE NATIONAL À BELGRADE YU ISSN 0352-2474 RECUEIL DU MUSÉE NATIONAL XVIII-1 archéologie MUSÉE NATIONAL Belgrade 2005 ZBORNIK NARODNOG MUZEJA XVIII-1 arheologija NARODNI MUZEJ Beograd 2005 REDAKCIJSKI ODBOR Bojana BORI]-BRE[KOVI], Aleksandar JOVANOVI], Jelena KONDI], Marko POPOVI], Nikola TASI], Du{ko [QIVAR, Ar~er MARTIN, Qudmil VAGALINSKI, Vera KRSTI] (sekretar) IZDAVA^ NARODNI MUZEJ u Beogradu GLAVNI I ODGOVORNI UREDNIK Tatjana CVJETI]ANIN RÉDACTION Bojana BORIĆ-BREŠKOVIĆ, Aleksandar JOVANOVIĆ, Jelena KONDIĆ, Marko POPOVIĆ, Nikola TASIĆ, Duško ŠLJIVAR, Archer MARTIN, LÓdmil VAGALINSKI, Vera KRSTIĆ (secrétaire) EDITION MUSÉE NATIONAL à Belgrade RÉDACTRICE EN CHEF Tatjana CVJETIĆANIN SADR@AJ / CONTENTS Biqana \OR\EVI], Vesna RADI], Tatjana CVJETI]ANIN Arheolo{ka delatnost Narodnog muzeja . 11 Biljana DJORDJEVIĆ, Vesna RADIĆ, Tatjana CVJETIĆANIN Archaeology in the National Museum . 29 Dragana ANTONOVI] Neolitsko zemqoradni~ko oru|e i wegov zna~aj u po~ecima poqoprivrede na tlu Srbije . 47 Dragana ANTONOVIĆ Neolithic Agricultural Tools and its Significance in the Beginning of Farming in the Territory of Serbia . 67 Duško ŠLJIVAR, Dragan JACANOVIĆ Zoomorphic Figurines from Belovode . 69 Du{ko [QIVAR, Dragan JACANOVI] Zoomorfne figurine sa Belovoda . 77 Vera BOGOSAVQEVI]-PETROVI] Praistorijski rudnici na centralnom Balkanu . 79 Vera BOGOSAVLJEVIĆ-PETROVIĆ Prehistoric Mines in the Central Balkans . 112 Nenad RADOJ^I] Grob iz ranog bronzanog doba sa nekropole Glamija u Korbovu . .115 Nenad RADOJČIĆ Early Bronze Age Burial from Necropolis Glamija in Korbovo . 121 Lidija NIKITOVI], Rastko VASI] Grotnica u Gu~i – nekropola pod humkama iz bronzanog doba . 123 Lidija NIKITOVIĆ, Rastko VASIĆ Grotnica, Guča – Bronze Age Tumulus Necropolis . 140 5 Petar POPOVIĆ Kale-Krševica: Investigations 2001-2004. Interim Report . 141 Aleksandar BULATOVI] Keramika brwi~ke kulturne grupe i starijeg gvozdenog doba sa nalazi{ta Kale u Kr{evici . 175 Aleksandar BULATOVIĆ Pottery of the Brnjica Culture and of Early Iron Age from the Site Kale in Krševica . 190 Vera KRSTI] Slikani kantarosi i skifosi sa lokaliteta Kale – Kr{evica kod Bujanovca . 191 Vera KRSTIĆ Painted Kantharoi and Skyphoi from Kale - Krševica near Bujanovac . 210 Ivana ANTI], Sta{a BABI] Preliminarni rezultati tipolo{ko-statisti~ke obrade kerami~kog materijala sa lokaliteta Kale – Kr{evica . 213 Ivana ANTIĆ, Staša BABIĆ Preliminary Results of Typological and Statistic Analysis of Pottery from the site Kale – Krševica . 227 Miroslav JEREMI] Anti~ko i tradicionalno graditeqsko nasle|e (Kale u Kr{evici) . 229 Miroslav JEREMIĆ Antique and Traditional Architectural Heritage (Kale in Krševica) . 258 Svetlana BLA@I] Fauna lokaliteta Kale – Kr{evica . 263 Svetlana BLAŽIĆ Fauna from the Site Kale in Krševica . 290 6 Momir VUKADINOVI] Rezultati geofizi~kih istra`ivawa metodom geoelektri~nog skenirawa i geoelektri~nog sondirawa na arheolo{kom nalazi{tu Kale – Kr{evica . 291 Momir VUKADINOVIĆ Results of Geophysical Investigations Using Geoelectrical Scanning and Geophysical Sounding at the Archaeological Site Kale – Krševica . 308 Branislav ANĐELKOVIĆ, Emily TEETER The Coffin of Nesmin: the Belgrade Mummy Identified . 309 Branislav AN\ELKOVI], Emili TITER Nesminov kov~eg: identifikacija Beogradske mumije . 324 Virginia ANDERSON STOJANOVIĆ Terracotta Figurines of Aphrodite, Europa and Leda from Burials of the West Cemetery at Stobi . 327 Virxinija ANDERSON-STOJANOVI] Terakote Afrodite, Evrope i Lede iz grobova sa zapadne nekropole u Stobima . 339 Bojana BORI]-BRE[KOVI] Nalaz rimskog bakarnog novca prvog veka na{e ere sa teritorije Srbije . 341 Bojana BORIĆ-BREŠKOVIĆ A Find of Roman Aes Coins of the 1st Century from the Territory of Serbia . 359 Mirjana GLUMAC Terakote sa nekropole Guberevac – Gomilice . 361 Mirjana GLUMAC Terracottas from the Necropolis Guberevac – Gomilice . 374 Ivana POPOVIĆ Amber Jewelry and Decorative Objects from the Private Part of Dunjić Collection . 375 Ivana POPOVI] Nakit i ukrasni predmeti od }ilibara iz privatnog dela Zbirke Duwi} . 393 7 Velika DAUTOVA-RUŠEVLJAN Imported Terra Sigillata and Pannonian Production from the Site Vranj in Hrtkovci (Srem) . 395 Velika DAUTOVA-RU[EVQAN Importovane posude Terra Sigillata i panonska produkcija sa lokaliteta Vraw u Hrtkovcima (Srem) . 415 Svetlana LOMA, Ana PREMK Grafiti na ostrakonu iz Sirmija . 417 Svetlana LOMA, Ana PREMK Die Graffiti auf einem Ostrakon aus Sirmium . 436 Sofija PETKOVI], Maja @IVI] Grupa bronzanih fibula sa Romulijane . 439 Sofija PETKOVIĆ, Maja ŽIVIĆ The Group of the Bronze Fibulae from Romuliana . 456 Slavica KRUNI] Theca vulneraria – medicinska ili kozmeti~ka kutija . 459 Slavica KRUNIĆ Theca vulneraria – Medical or Cosmetic Box . 479 Deana RATKOVIĆ Two Figural Bronze Objects from Wagon and Harness in the Roman Collection of the National Museum in Belgrade . 481 Deana RATKOVI] Dva figuralna predmeta od bronze sa kola i zaprege iz Rimske zbirke Narodnog muzeja u Beogradu . 501 Aleksandar JOVANOVI] Arheolo{ke bele{ke uz sakralne spomenike iz Makedonije . 509 Aleksandar JOVANOVIĆ Archaeological Notes on Sacred Monuments from Macedonia . 529 Miodrag TOMOVI] O problemu orijentacije u savremenoj arheologiji . 531 Miodrag TOMOVIĆ Problem of Orientation in Modern Archaeology . 548 8 Nikola A. CRNOBRWA Dokumentarna gra|a o nalazu velike ostave rimskog novca careva tre}eg veka otkrivene u selu Svileuva . 549 Tatjana BENXAREVI] Ostave bronzanog novca IV veka sa teritorije Srbije . 553 Tatjana BENDŽAREVIĆ Bronze Coin Hoards of the 4th Century from the Territory of Serbia . 578 Miroslav VUJOVI] Ranovizantijski kandelabr iz Viminacijuma – 100 godina kasnije . 581 Miroslav VUJOVIĆ Early Byzantine Candelabrum from Viminacium – 100 years later . 593 Branislav CVETKOVI] Prilog poznavawu starih graditeqskih instrumenata - „ravnilo“ iz zbirke Zavi~ajnog muzeja u Jagodini . 595 Branislav CVETKOVIĆ About Ancient Masons’ Instruments – ‘level’ from the Collection of Regional Museum in Jagodina . 611 Marija MARI]-JERINI] U potrazi za identitetom Zbirke medaqa Narodnog muzeja u Beogradu . 613 Marija MARIĆ-JERINIĆ In Search of Identity of Collection of Medals in National Museum in Belgrade . 629 9 Biqana \OR\EVI] UDK 069.51:902(497.11)(091) Vesna RADI] Tatjana CVJETI]ANIN Narodni muzej u Beogradu ARHEOLO[KA DELATNOST NARODNOG MUZEJA Arheolo{ko odeqewe Narodnog muzeja, jedno od osnovnih i centralnih ode- qewa ovog muzeja kompleksnog tipa, ima u svom sastavu danas, nakon sto {ezdeset godina rasta, razvoja i sazrevawa - od sakupqawa rariteta do sveo- buhvatne prezentacije kulturne ba{tine ovog podru~ja, ~etiri praistorij- ske zbirke, ~etiri anti~ke zbirke1 i deset zbirki u okviru Kabineta za numizmatiku i epigrafiku sa vi{e od dve stotine hiqada kulturnih dobara. Druga~iji, kvalitativno nov odnos prema pro{losti javqa se u drugoj polo- vini XVIII veka - kao po~etak uo~avawa razli~itosti bi}a naroda - razbuk- tan nacionalnim zanosom na po~etku XIX veka, uobli~en u novim istorij- skim i kulturnim prilikama tada{we Srbije. Uz interes za starine, ili drevnosti srpske, pojavquju se i prve sakupqa~ke, ali i stidqive istra`i- va~ke ideje.2 Ubrzo i arheologija nalazi svoje mesto kao tehnika i/ili metod /1/ Dve sredwovekovne arheolo{ke zbirke prikqu~ene su novoformiranom, ta~nije 1993. godine obnovqenom Odeqewu za sredwovekovnu kulturu i umetnost. /2/ Po~etak brige za spomenike drevnosti, ulagawa truda i znawa za upoz- navawe na{e ba{tine, predstavqaju dela, a posebno putovawa po Srbiji, Lukijana Mu{ickog, Joakima Vuji}a, Vuka Karaxi}a i Dimitrija Davidovi}a. O tome v. Medakovi} 1985: 111-116. O interesu za starine posredno govori i arhivska gra|a - akti i pisma iz prepiske kneza Milo{a - o obnovama manastira, obave{tewa o arheolo{kim nalazima, o neovla{}enom kopawu, o ka`wavawu za kopawe novca, opisi natpisa, potvrde o primawu slika. O tome v. Xelebxi} 1969. Formirawe malog lapidarija u Milo{evom konaku u Kragujevcu, kao i minerolo{ke zbirke jasno govori o tada{wem sakupqa~kom zanosu. Istra`iva~ke ideje negu- je posebno Dru{tvo srpske slovesnosti: Jovan Gavrilovi} je ispitao novce koje je Dru{tvo otkupilo iz zbirke Lukijana Mu{ickog, kao i stare novce na|ene u Beogradu. O tome v. Mili}evi} 1888: 25. 11 Biqana \or|evi}, Vesna Radi}, Tatjana Cvjeti}anin utvr|ivawa materijalnih ~iwenica o pro{losti, postepeno se razvijaju}i do nau~ne discipline koja nudi upoznavawe s celokupnim dru{tvenim okru- `ewem i shvatawe o veli~ini qudske istorije. Narodni muzej3 ima svoje posebno mesto u razvoju arheolo{ke nauke kod nas, kao {to i arheologija ima svoje specifi~no mesto u samom Muzeju. Upravo oni predmeti koje danas defini{emo kao arheolo{ki materijal jezgro su fundusa Muzeja, klica iz koje je nastala jedna od najstarijih ustanova za{ti- te na Balkanu. Pope~iteq pravosu|a i prosve{tenija, general-major kavaqer Stefan Ste- fanovi}, 2. aprila 1848. godine {aqe Pope~iteqstvu finansija Spisak stvari muzeumu srbskom prinadle`e}i, sa sprovodnim aktom u kome navodi da Pope~iteqstvo prosve{tenija od 1844. godine prikupqa novce i dostojne starodrevne stvari, {to od poklona, {to na|ene. Ovi predmeti su pregleda- ni i popisani, razvrstani u dve grupe: A) novci, B) pismene i druge drevno- sti.4 Popisani novac u prvoj grupi, svih 1.998 komada, razvrstan je prema metalu od koga je kovan, dr`avi iz koje poti~e, a srpski sredwovekovni i po vladarima koji su ga kovali. U drugoj grupi, od predmeta zavedenih pod sedam- deset devet rednih brojeva, najve}i je broj kwiga i listova kwiga, zatim pismena (akta, pisma, poveqe), dok