FRAGMENTA PHILOSOPHICA FRAGMENTA PHILOSOPHICA SELECTED PAPERS BY ROMAN DAROWSKI SJ PUBLISHED ON HIS 80 TH BIRTHDAY Edited by Wanda PILCH & Jerzy SADOWSKI Colligite fragmenta, ne pereant . J 6,12 Cracow 2015 Ignatianum – WAM Press FRAGMENTA PHILOSOPHICA WYBRANE PRACE ROMANA DAROWSKIEGO SJ WYDANE Z OKAZJI 80-LECIA JEGO URODZIN Redakcja Wanda PILCH i Jerzy SADOWSKI Pozbierajcie luźne części, by nie poginęły . J 6,12 Kraków 2015 Akademia Ignatianum – Wydawnictwo WAM © Akademia Ignatianum w Krakowie, 2015 ul. Kopernika 26 • 31-501 Kraków tel. 12 39 99 620 • faks 12 39 99 501 [email protected] www.wydawnictwo.ignatianum.edu.pl Na okładce: widoki tego samego dębu w czterech porach roku, obrazujące etapy ludzkiego życia Korekta Maria Badzioch Projekt okładki Andrzej Sochacki Opracowanie techniczne Jacek Zaryczny ISBN 978-83-7614-215-9 (Ignatianum) ISBN 978-83-277-1054-3 (WAM) WYDAWNICTWO WAM ul. Kopernika 26 • 31-501 KRAKÓW tel. 12 62 93 200 • faks 12 42 95 003 e-mail: [email protected] www.wydawnictwowam.pl DZIAŁ HANDLOWY tel. 12 62 93 254-255 • faks 12 62 93 496 e-mail: [email protected] KSIĘGARNIA WYSYŁKOWA tel. 12 62 93 260, 12 62 93 446-447 faks 012 62 93 261 e.wydawnictwowam.pl Druk: Drukarnia K&K • Kraków OJCU PROFESOROWI ROMANOWI DAROWSKIEMU SJ SERDECZNE GRATULACJE, WYRAZY WDZIĘCZNOŚCI ORAZ NAJLEPSZE ŻYCZENIA SKŁADAJĄ AUTORZY I REDAKTORZY Table of Contents E>?QVX[\ B]^_`q^\ To Roman Darowski, on His 80th Birthday (poem) 11 W\vx\ PV>{|, JX}~ S\x_`q^V Foreword 15 Roman Darowski – Biography (Polish) 21 Roman Darowski – Biography (English) 29 Roman Darowski – Bibliography 33 WVXq\` S~[\ The Philosophy of Roman Darowski SJ 73 PV_[} S[\vVq\` M\~} Roman Darowski’s Philosophy of Man as an Absolute 97 S[\vVq\` J\vX{~X^ A History of Philosophical Culture Free of Stereotypes 105 Letter from Professor Czesław Głombik , 2014 120 Letter from Professor Włodzimierz Tyburski , 2015 121 R_\v D\}_`q^V Reflections from a Long Life: What Would I Change in My Life, if... 123 P|V>_q_|V{\> Av[|}__>_ A Philosophical Reflection on Man and Culture 135 The Corporeal-Spiritual Dimension of Man 143 The Human Being – an Absolute? 161 Anthropological and Axiological Foundations of Pedagogy 171 Philosophical Anthropology – How to Teach It 181 PV_[} S^\}\ The Perennial Value of Piotr Skarga’s Legacy (Polish) 191 The Perennial Value of Piotr Skarga’s Legacy (English) 207 The Philosophy and Socio-Political Activities of Piotr Skarga SJ (1536-1612) 225 Spis treści E>?QVX[\ B]^_`q^\ Konwalie wspomnień w zadumie róż życia (poemat) 11 W\vx\ PV>{|, JX}~ S\x_`q^V Przedmowa 15 Roman Darowski – Biografia 21 Roman Darowski – A Biography 29 Roman Darowski – Bibliografia 33 WVXq\` S~[\ Filozofia Romana Darowskiego SJ 73 PV_[} S[\vVq\` M\~} Romana Darowskiego filozofia człowieka jako filozofia absolutu 97 S[\vVq\` J\vX{~X^ Historia kultury filozoficznej wolna od stereotypów 105 List prof. Czesława Głombika , 2014 120 List prof. Włodzimierza Tyburskiego , 2015 121 R_\v D\}_`q^V Refleksje Seniora: Co bym zmienił w moim życiu, gdyby… 123 FV>_~_V\ {~_`VX^\ Filozoficzna refleksja nad człowiekiem i kulturą 135 Cielesno-duchowy wymiar człowieka 143 Człowiek – Absolut? 161 Antropologiczno-aksjologiczne podstawy pedagogiki 171 Jak wykładać filozofię człowieka? 181 PV_[} S^\}\ Aktualność Piotra Skargi 191 The Perennial Value of Peter Skarga’s Legacy 207 Filozofia i działalność społeczno-polityczna Piotra Skargi SJ (1536-1612) 225 8 Table of Contents P|V>_q_| Vv P_>\vx Remarks on the History of Philosophy in Poland 237 Reflections on the Educational Role of Philosophers and (Polish) Philosophy 245 Polish Contributions to World Philosophy (Polish) 251 Polish Contributions to World Philosophy (English) 279 T|X P|V>_q_| _ [|X JXqV[q An Outline of the Philosophy of the Jesuits in Poland from the 16 th to the 19 th Century 313 The Philosophy of the Jesuits in Lithuania from the 16 th to the 18 th Century (English) 347 Frederick Charles Copleston SJ (1907-1994) – On the Centenary of His Birth 355 Tadeusz Ślipko SJ (1918-2015) 359 Piotr Lenartowicz SJ (1934-2012): Biography – Philosophy (co-authored with Jolanta Koszteyn) 383 Stanisław Ziemiański SJ 399 MVq{X>>\v Cardinal Zenon Grocholewski and His Contribution to Catholic Educational Activity across the World 407 The Topic of Atheism in Research into the Philosophy of God 423 The 25 th Anniversary of Martial Law in Poland 429 Professor Romanas Plečkaitis, Honorary Professor of Ignatianum Academy in Cracow 433 Aemilius Springhetti S.I. (1913-1976) – Latinitatis Cultor 441 The Achievements of Professor Stanisław Pytko on behalf of His Little Fatherland 445 Ignatianum Academy in Cracow 449 The Vineyard in Szczepanowice-on-Dunajec 457 Spis treści 9 FV>_~_V\ ` P_>q{X Uwagi na temat historii filozofii w Polsce 237 Refleksje na temat wychowawczej roli filozofa i filozofii (polskiej) 245 Wkład Polaków do myśli filozoficznej na świecie 251 Polish Contributions to World Philosophy 279 FV>_~_V\ X~V[` Zarys filozofii jezuitów w Polsce od XVI do XIX wieku 313 The Philosophy of the Jesuits in Lithuania from the 16 th until the 18 th Century 347 Frederick Charles Copleston SJ (1907-1994) – w stulecie urodzin 355 Tadeusz Ślipko SJ (1918-2015) – życie i dzieło 359 Piotr Lenartowicz SJ (1934-2012): Biografia – Filozofia (współautorka Jolanta Koszteyn) 383 Stanisław Ziemiański SJ 399 MVq{X>>\vX\ Kardynał Zenon Grocholewski i jego wkład w dzieło edukacji katolickiej na świecie 407 Zagadnienie ateizmu w badaniach nad filozofią Boga 423 Dwudziestopięciolecie stanu wojennego w Polsce 429 Prof. Romanas Plečkaitis honorowym profesorem Ignatianum w Krakowie 433 Aemilius Springhetti S.I. (1913-1976) – Latinitatis Cultor 441 Zasługi Profesora Stanisława Pytki dla Jego Małej Ojczyzny 445 Akademia Ignatianum w Krakowie 449 Winnica w Szczepanowicach nad Dunajcem 457 Księdzu prof. Romanowi Darowskiemu z szacunkiem i siostrzaną miłością Elżbieta Bąkowska z domu Słowik sąsiadka z dzieciństwa Maj 2015 Konwalie wspomnień w zadumie róż życia Posłuchaj, przypomnę Ci nasze dzieciństwo, urodę zielonych pagórków i słonecznej Równi, gdy po letniej nocy dojrzewają kłosy, otwierają chabry błękitne oczy. Rumianki, groszki, maki kryją się w złotej pszenicy, kwitnie macierzanka na zielone wianki – a na kamieńcu między kamieniami tak jak my przed laty bawią się radosne dzieci. Pamiętasz, jak chłopcy z Tobą na czele pływali pod prąd w tej naszej górskiej bystrej rzece. Odważnym, lecz jeszcze niedojrzałym pływakom zdarzało się Tobie uratować im życie. Chwała Ci za siłę moc odwagę, za dobre serce. 12 ELŻBIETA BĄKOWSKA Życie to chwile, które wstrzymują oddech. Życie to wydarzenia, które odmieniają serce. Człowieczy los przynosi szczęście, lecz czasem otwiera wrota cierpienia i łez Pamiętam straciłeś Matkę w dzieciństwie, wiedziałeś – mówiło Ci serce że Matka zawsze i wszędzie nawet tam na drugim brzegu życia czuwa nieustannie nad swoim Dzieckiem. A miłość wśród ludzi jak chleb i woda. Bez miłości nie ma dobrego człowieka. Wiedziałeś już w dzieciństwie, że rozum największym skarbem człowieka a nieszczęściem głupota. Kochaliśmy wszyscy naszą piękną Małą Ojczyznę nad srebrzystym Dunajcem, byliśmy pewni, że nigdzie na świecie nie ma takiej jak Dunajec wielkiej błękitnej rzeki, takich jak u nas jabłek w sadzie poziomek na ugorze – czerwonych pachnących róż w ogrodzie. Kłaniają się Dąbrowskie górki Szczepanowskiej Równi – Równia pozdrawia słońcem Konwalie wspomnień w zadumie róż życia 13 Dąbrowskie pagórki. Pamiętam, mało mówiłeś, a przecież byłeś nad swój wiek mądrym chłopcem, dużo marzyłeś, myślałeś – Wiedziałeś już w dzieciństwie, że uczciwość i prawda buduje zaufanie, a Przykazania Boskie trzeba wprowadzać w życie. Patrząc w lustro Dunajca, malowaliśmy obrazki na kartkach – Pisaliśmy wiersze, wierszyki z wypiekami na twarzach – to była nasza dziecięca, prawdziwa radość, zabawa czasem ponad wiek nasz – powaga. Chłopcy robili z tych kartek latawce. puszczali na fale rzeki – Byliśmy pewni że z naszego Dunajca wpłyną prosto do morza… Dzieci – to wielka wola życia, optymizm – żywy skarb. Wszyscy – lubiliśmy wpatrywać się w błękit nieba i rzeki ale pewnie tylko Romek widział Dunajec jak bijące źródło bez dna na ziemi – i tak w podziwie i ciszy, wpatrując się w to cudowne źródło naszej rzeki po cichutku siedział i marzył. To nie był sen – usłyszał wołanie. Po latach 14 ELŻBIETA BĄKOWSKA został kapłanem, pedagogiem, ks. Profesorem Societatis Jesu. Spełniło się małego chłopca Wielkie marzenie – Drogi, Kochany z dzieciństwa naszego sąsiedzie! Jesteśmy z Ciebie dumni, że jesteś, byłeś, będziesz dla nas – dla wszystkich najlepszym przykładem. Za wszystko Dziękujemy Ci sercem. Elżbieta Bąkowska , poetka pochodząca z Dąbrówki Szczepanowskiej w parafii Szczepanowice nad Dunajcem, mieszkająca od lat we Wrocła- wiu. Wydała kilka zbio rów wierszy, m.in. Bukiet liryczny (1997), Odmia- ny czasu (1998), Powrót do krainy słońca (1999), Życie i Muza (2002), Uroda miłości (2005), Geometria istnienia (2008), Zapach snu (2009), Pieśnienie traw (2011). Należy do Stowarzyszenia: Instytut Twórców i Animatorów Kultury, Historii i Literatury. Wanda Pilch, Jerzy Sadowski Przedmowa Niniejsza publikacja Fragmenta Philosophica jest księgą jubileuszową z okazji 80. rocznicy urodzin Profesora Romana Darowskiego, jezuity, filozofa i historyka filozofii. Zawie ra ona wybór nowszych jego artyku- łów, zamieszczanych w ciągu ostatnich lat w róż nych czasopismach i pu- blikacjach zbiorowych. Zebranie ich w jednym tomie ma na celu uła- twienie dostępu do nich. Książka dzieli się na pięć części tematycznych.