35/2017 Zagłada – Apokalipsa Kraków 2017 „Maska” nr 35 Redaktor naczelna: Kraków 2017 Katarzyna Kleczkowska ISSN: 1898-5947 Zespół redakcyjny: Nakład: 100 egzemplarzy Marta Błaszkowska Egzemplarz bezpłatny Tomasz P. Bocheński Agnieszka Kiejziewicz „Maska” jest recenzowanym czasopismem na- Anna Kuchta ukowym. Zgodnie z wymogami MNiSW pełna Maciej Kuster lista recenzentów artykułów w danym roku jest Agnieszka Lakner dostępna na stronie: www.maska.psc.uj.edu.pl/ Igor Łataś maska/listy-recenzentow. Joanna Malita-Król Wszystkie teksty i materiały ilustracyjne (jeśli Gabriela Matusiak nie podano inaczej) udostępniane są w trybie Maciej Nawrocki otwartym z zachowaniem praw autorskich Filip Nowak w użyciu niekomercyjnym Magdalena Wąsowicz (Creative Commons BY-NC 4.0). Redakcja językowa: Pełne teksty oraz streszczenia opublikowanych Marta Błaszkowska prac są dostępne online w międzynarodowej bazie Tomasz P. Bocheński danych The Central European Journal of Social Maciej Nawrocki Sciences and Humanities (cejsh.icm.edu.pl). Redakcja tekstów obcojęzyczna: Adres redakcji: Maciej Nawrocki ul. Grodzka 52 Agnieszka Kiejziewicz II piętro, s. 102 31-044 Kraków Redakcja techniczna: [email protected] Izabela Pisarek www.maska.psc.uj.edu.pl Karol Ossowski Publikacja finansowana przez: Okładka: Paweł Kalina Maciej Godawa Druk: AT Wydawnictwo ul. G. Zapolskiej 38/405 30-126 Kraków tel. 501 092 068 www.atwydawnictwo.pl Spis treści Wstęp 9 Krzysztof Loska 11 The apocalyptic imagination in the films of Piotr Szulkin Dominika Zielińska 23 Ciało wyklęte – o śmierci Matki Polki Przemysław Koniuszy 33 Estetyka mordu zbiorowego. O zabiciu Młodzianków Giambattisty Mariniego Marta Błaszkowska 49 Zapętlony czas Apokalipsy spełnionej. O czasach gramatycznych w poezji Krzysztofa Kamila Baczyńskiego i Tadeusza Gajcego Sylwia Papier 67 Pełna sprzeczności – Zuzanna Ginczanka – polska poetka żydowskiego pochodzenia Katarzyna Slany 81 Rutka Joanny Fabickiej jako przykład postpamięciowej literatury dla dzieci Anna Kuchta 95 Pamięć Zagłady, zagłada pamięci. Prawda i jej poszukiwanie w esejach Martina Pollacka Przemysław Koniuszy 107 Katastrofizm hermeneutyczny. Inwersje Macieja Meleckiego Anna Svetlova 123 Powrót do opisywanej przyszłości: powieść Arkadija i Borysa Strugackich Poniedzia- łek zaczyna się w sobotę wobec wybranych paradygmatów literatury science fiction Aleksandra Królikowska, Izabela Kuc 135 Oblicze Apokalipsy w rosyjskim postmodernizmie: wizje końca świata na postawie powieści Arystonomia Borysa Akunina oraz Futu.re Dmitrija Głuchowskiego 3 Alicja Dusza 149 W istocie podzielony. Koncepcja zatrzymywania życia we Władcy Pierścieni i cyklu o Harrym Potterze Katarzyna Kleczkowska 163 Cykliczna zagłada i odradzanie się świata a idea metempsychozy we wczesnej myśli greckiej Agnieszka Laddach 177 Apokalipsa św. Jana w kontekście apokaliptyki tradycji judaistycznej Jakub Wanot 189 „Zagłada” prekolumbijskich społeczności Moche i Nasca w świetle interdyscyplinarnych badań archeologicznych Agnieszka Urbańczyk 203 Dzień gniewu. Wielka Rewolucja Francuska jako projekt eschatologiczny Anna Mazur, Aleksander Pyrzyk 213 Jak Feniks z popiołów – zagłada miasta i jego odrodzenie. Analiza historyczno-prawna przypadku Warszawy Olga Barbasiewicz 227 Creating the place of remembrance in Hiroshima as a Japanese lieu de mémoire commemorating A-bombs. The role of art and architecture Michał Lubina 241 Po apokalipsie. Następstwa ludobójstwa Czerwonych Khmerów w Kambodży i ograniczone próby rozliczenia ich zbrodni Mariola Pawełko 255 Dom ludu i higiena rasy. Inicjatywa eugeniczna w szwedzkim stylu Jan Bazyli Klakla 269 Instytucja transcendentnej przysięgi w procesie rozwiązywania konfliktów. Przykłady z Afryki, Bliskiego Wschodu i półwyspu Bałkańskiego Katarzyna Pasternak 283 Jezus z Syberii. Nowe ruchy religijne w Rosji Kamil Nowak 297 Zagadnienie istnienia czystej świadomości a medytacja buddyjska Adrianna Smurzyńska 309 O trudnej koncepcji trudnej zmiany 4 Michał Szymański 321 Narodowy anarchizm – najradykalniejsza sprzeczność w świecie doktryn polityczno- -prawnych? Analiza idei narodowego anarchizmu w myśli Troya Southgate’a Karolina Wilczyńska 333 Pomiędzy opozycjami – ślady Doris Salcedo Table of contents Introduction 9 Krzysztof Loska 11 The apocalyptic imagination in the films of Piotr Szulkin Dominika Zielińska 23 Cursed body. About the death of Polish Mother Przemysław Koniuszy 33 The aesthetics of collective murder. The Massacre of the Innocents Giambattista Marini Marta Błaszkowska 49 The time of Apocalypse in the loop – tenses in the poetry of Tadeusz Gajcy and Krzysztof Kamil Baczyński Sylwia Papier 67 Full of contradictions – Zuzanna Ginczanka – a Polish poetess of Jewish ancestry Katarzyna Slany 81 Joanna Fabicka’s Rutka novel as an example of post-memoir children’s literature Anna Kuchta 95 Between remembering tragedies and the tragedy of forgetting. The search for truth in Martin Pollack’s essays Przemysław Koniuszy 107 Hermeneutic catastrophism. Inwersje by Maciej Melecki Anna Svetlova 123 Back to the described future: Monday Begins on Saturday by Arkady and Boris Stru- gacky towards selected paradigms of science fiction literature Aleksandra Królikowska, Izabela Kuc 135 Faces of Apocalypse in Russian Postmodernism: Visions of End Times in Boris Akunin’s Aristonomy and Dmitrij Gluchowski’s Futu.re 6 Alicja Dusza 149 “In essence divided”. The Concept of Keeping Life in Lord of The Rings and Harry Potter Series Katarzyna Kleczkowska 163 The cycle of destruction and rebirth of the world and the idea of metempsychosis in the early Greek thought Agnieszka Laddach 177 Contemporary The Apocalypse of St. John the Apostle in Context of the Apocalyptic Judaic Tradition Jakub Wanot 189 „Annihilation” of the pre-Columbian Moche and Nasca societies in the light of interdisciplinary archaeological studies Agnieszka Urbańczyk 203 Dies Irae. French Revolution as an eschatological project Anna Mazur, Aleksander Pyrzyk 213 Like a Phoenix from the ashes - the destruction of the city and its rebirth. Historical and legal analysis of the case of Warsaw Olga Barbasiewicz 227 Creating the place of remembrance in Hiroshima as a Japanese lieu de mémoire commemorating A-bombs. The role of art and architecture Michał Lubina 241 After Apocalypse. The consequences of the Khmer Rouge genocide in Cambodia and limited attempts to settle their crimes Mariola Pawełko 255 The People’s Home and racial hygiene. Eugenics initiative in Sweden Jan Bazyli Klakla 269 The Institution of Transcendent Oath in Conflict Resolution Process. Examples from Africa, Middle East and Balkan Peninsula Katarzyna Pasternak 283 Jesus of Siberia. New religious movements in Russia Kamil Nowak 297 Buddhist Meditation and the Problem of Existence of Pure Consciousness Adrianna Smurzyńska 309 About a difficult concept of a difficult change 7 Michał Szymański 321 National anarchism – the most radical contradiction in the universe of legal – political doctrines? Analysis of the idea of national anarchism in Troy Southgate’s thought Karolina Wilczyńska 333 Between the Opposites - the Traces of Doris Salcedo Wstęp Drodzy Czytelnicy! Wydawać by się mogło, że apokalipsa i zagłada to wąskie tematy. Można je jednak rozpatrywać z bardzo wielu stron – mówiąc o kwestiach najtrudniejszych, takich jak historyczna zagłada narodów, ale też opisując oblicze apokalipsy we współczesnej kulturze popularnej. Wielość możliwych interpretacji znajduje odbicie w różnorod- ności artykułów, które prezentujemy Państwu w niniejszym numerze. Na początek proponujemy teksty poświęcone apokalipsie w filmach Piotra Szulkina oraz symbolicznej śmierci figury Matki Polki w kinematografii Andrzeja Żuławskiego. Następnie przyjrzymy się, jak wojna ukształtowała poezję oraz życio- rysy Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, Tadeusza Gajcego oraz Zuzanny Ginczanki. Potem przeczytamy na temat pamięci o Zagładzie w twórczości Joanny Fabickiej i Martina Pollacka. Kolejne artykuły poświęcone będą katastrofizmowi hermeneu- tycznemu w Inwersjach Macieja Meleckiego, powieści Poniedziałek zaczyna się w so- botę Arkadija i Borysa Strugackich, a także apokalipsie w rosyjskim postmodernizmie i koncepcji zatrzymywania życia we współczesnej literaturze fantasy. Następnie przyjrzymy się idei cyklicznej zagłady i odradzania się kosmosu w fi- lozofii greckiej oraz popkulturowej percepcji Apokalipsy św. Jana. Zastanowimy się także, czy można mówić o zagładzie prekolumbijskich społeczności Moche i Nasca oraz czy Wielka Rewolucja Francuska może być traktowana jako projekt eschatolo- giczny. Przeczytamy również o zniszczeniu Warszawy, pamięci zdarzeń w Hiroszimie i następstwach ludobójstwa Czerwonych Khmerów. Z kolejnych tekstów dowiemy się o szwedzkich inicjatywach eugenicznych, instytucji transcendentalnej przysięgi w Afryce, na Bliskim Wschodzie i Bałkanach, a także o nowych ruchach religijnych w Rosji. Wreszcie przyjrzymy się zagadnieniu istnienia czystej świadomości, koncep- cji zmiany z perspektywy filozofii i psychologii, jak również narodowemu anarchi- zmowi jako zjawisku polityczno-prawnemu. Na zakończenie przeczytamy o twór- czości odwołującej się do pamięci o trudnych dla narodu wydarzeniach Doris Salcedo. Mamy nadzieję, że proponowany przez nas zbiór tekstów pozwoli Państwu oswo- ić nierzadko trudny, ale z pewnością interesujący i istotny temat apokalipsy i zagłady. Redakcja „Maski” Krzysztof Loska The apocalyptic imagination in the films of Piotr Szulkin Wydział Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego The world after a nuclear disaster