• Bitwa Warszawska 1920 r. Postacie: na terenie gminy Wieliszew • Franciszek Józef • Legionowo w Bitwie Warszawskiej 1920 r. Sikorski • Chotomów i Jabłonna 1920 • Jerzy - zaplecze frontu Odrowąż-Pieniążek • Pomnik 28. Pułku Strzelców Kaniowskich • Oktawiusz Bogdan w Wólce Radzymińskiej Dymowicz NASZA HISTORIA Miesięcznik historyczny powiatu legionowskiego Wrzesień 2020 nr 7 (7) Budowa umocnień polowych pod Serockiem w 1920 roku Partner wydawnictwa: Więcej o historii lokalnej przeczytasz na: www.gazetapowiatowa.pl Wieliszew Krzysztof Klimaszewski Bitwa Warszawska 1920 r. na terenie gminy Wieliszew Teren dzisiejszej gminy Wieliszew, z uwagi na bliskie sąsiedztwo prowadzonych walk, był bezpośrednim zapleczem dla sił polskich walczących w rejonie Zegrza, Dębego i Nieporętu w Bitwie Warszawskiej 1920 roku. Już 5 sierpnia 1920 r., w celu reor- baterii z dwudziestoma pięcioma nie folwarku Olszanka koło Skrze- ganizacji, przybyły w okolice Legiono- działami. szewa, z punktem obserwacyjnym wa oddziały VII Brygady Rezerwowej 12 sierpnia 1920 r. dowództwo ar- w forcie Dębe, ppłk. Kazimierza Zentkelera i zostały tylerii 1. Armii nakazało, by artyleria 4. bateria por. Protasiewicza oraz 5. ba- zakwaterowane w Chotomowie, Łaj- 10. DP oraz inne baterie zajęły stano- teria ppor. Ciby - w rejonie Komor- skach i Zegrzu. wiska na odcinku „Zegrze”, tworząc nicy z punktem obserwacyjnym 8 sierpnia o godz. 5.00 dowódca grupę artylerii „Skrzeszew”. Osta- w forcie Dębe. 1. Armii, gen. Franciszek Latinik otrzy- tecznie ta grupa artylerii składała się Jedna bateria 10. PAC zatrzymała mał rozkaz Naczelnego Dowództwa z pięciu baterii 10. Kaniowskiego Puł- się w rejonie Skrzeszewa. Dodatko- WP Sztabu Generalnego Oddz. III L. ku Artylerii Polowej (2. bateria miała wo 12 sierpnia przybył do Łajsk III 8393/III i Ministerstwa Spraw Wojsko- tylko trzy działa, a 4. - dwa działa), dywizjon 4. Pułku Artylerii Polowej wych Oddz. I Sztabu L. 32904/Mob. oraz dwóch baterii 10. Pułku Artylerii (8. i 9. bateria) dowodzony przez por. Org., regulujący ruch odwrotowy Ciężkiej - 1. bateria (działa 105 mm) Szczepana Pileckiego, przydzielony i ustalający dla każdej dywizji głów- i 3. (działa 155 mm). do 10. DP. ną marszrutę w kierunku Warszawy. 13 sierpnia baterie 10. PAL zajmo- 13 sierpnia w okolicach Dębego 10. Dywizji Piechoty gen. Lucjana Żeli- wały stanowiska: przebywały 41. i 35. PP, które miały gowskiego, stanowiącej rezerwę Fron- 1. bateria por. Świnarskiego - w lasku do godz. 21.00 utrzymać odcinek tu Północnego, wyznaczono w nim w rejonie wsi Topolina, z punktem nad Bugo-Narwią, po czym odejść do rejon koncentracji Kałuszyn - Choto- obserwacyjnym w Orzechowie za Nowego Dworu. Już ok. godz. 20.00 mów - Wieliszew. Również w rozkazie Narwią, 35. Pułk przemaszerował koło Dę- dla odcinka „Zegrze” ustalono pod- 2. bateria por. Lisowskiego - w rejonie bego, skąd skręcił przez most do sektor artylerii „Skrzeszew”, na któ- fortu Dębe, Skrzeszewa, a 41. Pułk przybył do re- rym stanowiska miało mieć siedem 3. bateria por. Majewskiego - w rejo- jonu Krubina, gdzie zanocował. W mał awans na stopień kapitana. cy garnizonu i 13. Pułku Strzelców. Postacie: W kwietniu 1915 r. otrzymał nowy Wraz z wojskiem znalazł się najpierw przydział - do 4. PP Legionów Pol- w Odessie, potem w Besarabii. Franciszek Józef Sikorski skich dowodzonego przez ppłk. W Wojsku Polskim był dowód- (1889-1940) – w czasie Bitwy Bolesławę Roję, gdzie został cą formowanego w czerwcu 1919 r. Warszawskiej 1920 r. w stopniu puł- mianowany dowódcą II bata- 28. Pułku Strzelców Kaniowskich, kownika, dowódca XX Brygady lionu. Jego batalion walczył na następnie dowodził XIX oraz XX 10. DP, kwaterujący w Michałowie. froncie od lipca 1915 r. do lip- Brygadą Piechoty w Bitwie War- Urodził się 4 października ca 1916 r. Franciszek Sikorski szawskiej. Od grudnia 1920 r. do 1889 r. we Lwowie jako najmłod- w tym czasie był dowódcą bata- kwietnia 1921 r. szkolił się na kur- sze dziecko lekarza weterynarii lionu w 4. PP (od lutego 1916 do sie informacyjnym dla wyższych Narcyza Sikorskiego i Adeli lutego 1917 r.), dowódcą batalionu dowódców w Wyższej Szkole z d. Małuszyńskiej. Uczył się w gim- w 6. PP (od lutego do lipca 1917 r.) Wojennej. W okresie kwiecień nazjum w Tarnowie i we Lwowie, i dowódcą 4. PP (od lipca do wrze- 1921 – styczeń 1922 r. był dowód- a następnie kontynuował eduka- śnia 1917 r.). cą XIX BP i pełniącym obowiązki cję w szkole realnej w Krakowie, W momencie odmowy zło- dowódcy 10. Dywizji Piechoty. gdzie zdał egzamin maturalny. żenia przysięgi został zawieszony 3 maja 1922 r. został zweryfikowa- Przez rok studiował na Politech- w czynnościach dowódcy pułku ny w stopniu pułkownika ze star- nice Lwowskiej, a kolejne pięć se- i oskarżony o działalność wywro- szeństwem z 1 czerwca 1919 r. i 53. mestrów spędził na Uniwersytecie tową na dwa miesiące znalazł się lokatą w korpusie oficerów pie- Lwowskim jako słuchacz Wydziału w więzieniu w Przemyślu. Dzięki choty. W 1922 r. trafił do Siedlec, Filozoficznego. W maju 1909 zręcznej linii obrony pod koniec gdzie pełnił funkcję najpierw Franciszek Józef Sikorski r. Franciszek wstąpił do Związku listopada 1917 r. został zwolnio- komendanta garnizonu, później Walki Czynnej, a rok później do ny i na własną prośbę odesłany dowódcy piechoty dywizyjnej do Brześcia, gdzie miał objąć do- Związku Strzeleckiego. W 1912 r., do armii austriackiej. Jednak 9. DP, a w lipcu 1926 r. objął stano- wództwo twierdzy. Następnie udał po zdaniu egzaminu oficerskiego, nie wytrwał w niej zbyt długo, wisko dowódcy 9. Dywizji Piecho- się do Lwowa, gdzie zameldował został mianowany podporuczni- ponieważ już w styczniu 1918 ty. W czasie wypadków majowych się do dyspozycji dowództwa Fron- kiem. r. znalazł się w Krakowie, w 1926 r. opowiedział się po stro- tu Południowego. 12 września objął Latem 1914 r. wstąpił do orga- gdzie rozpoczął działalność nie marsz. Józefa Piłsudskiego. dowództwo obrony Lwowa. nizowanych przez Piłsudskiego w szeregach podziemnej Pol- 16 marca 1927 r., w wieku Po agresji ZSRR na Polskę w Krakowie pierwszych oddzia- skiej Organizacji Wojskowej. 38 lat, mianowany został genera- i kapitulacji Lwowa został, wbrew łów Legionów Polskich. We wrze- W kwietniu 1918 r. został prze- łem brygady ze starszeństwem warunkom kapitulacji miasta, śniu został mianowany dowódcą niesiony do rodzinnego Lwowa, z dniem 1 stycznia 1927 r. i 8. lokatą wzięty do niewoli sowieckiej i prze- 11. kompanii w III batalionie gdzie objął stanowisko komen- w korpusie generałów. Od marca (dowódca kpt. Kazimierz Fabrycy) danta okręgu POW. Ścigany przez 1932 r., wskutek różnych zawiro- wieziony do obozu w Starobielsku. 2. PP płk. Zygmunta Zielińskiego. wojska austriackie wyjechał do wań wokół jego osoby, pozostawał Wiosną 1940 r. został zamordo- W tym samym miesiącu otrzymał Kijowa, a stamtąd na Kubań, w dyspozycji dowódcy Okręgu wany przez NKWD w Charkowie awans na stopień porucznika. gdzie brał udział w organizowaniu Korpusu nr IX w Brześciu nad Bu- i pogrzebany w Piatichatkach. Od Od listopada 1914 r. Franciszek przez gen. Lucjana Żeligowskiego giem. 30 czerwca 1933 r. przeszedł 17 czerwca 2000 r. spoczywa na Sikorski pełnił w zastępstwie późniejszej 4. Dywizji Strzelców. w stan spoczynku. Cmentarzu Ofiar Totalitaryzmu obowiązki dowódcy II batalionu Jako podpułkownik, potem pułkow- Po agresji III Rzeszy na Polskę w Charkowie. 3. PP i 18 stycznia 1915 r. otrzy- nik, pełnił kolejno funkcje dowód- 5 września 1939 r. ewakuował się Krzysztof Klimaszewski 2 Nasza historia wrzesień 2020 Karczma i zajazd w Michałowie, w którym stacjonowało dowództwo XX Brygady 10. DP w nocy z 14 na 15 sierpnia 1920 r. W środku właściciele: Bronisława z domu Dębkowska i Franciszek Grzybowski oraz wójt gminy Jabłonna (ze zbiorów R. Grzybowskiego) tym dniu ppłk Pilecki, szef sanitarny gady miały zostać przetransportowa- wa, dokąd przybył z Nowego Dwo- 1. Armii rozlokował szpitale polowe, ne warszawskimi autobusami szosą ru 31. Pułk Strzelców Kaniowskich wśród których szpital nr 903 w Mi- z Legionowa przez Michałów do skrzy- kpt. Mikołaja Bołtucia, będący do- chałowie. żowania dróg Wieliszew-Nieporęt. tychczas w odwodzie 10. DP. O godz. 14 sierpnia między godziną 18.00 Okazało się jednak, że przewóz bry- 4.10 płk Sikorski wysłał do 31. Pułku a 19.00, dla wsparcia kontrnatarcia gady pochłonąłby zbyt wiele czasu rozkaz niezwłocznego wymarszu z rejonu Nieporętu prowadzone- z uwagi na małą liczbę autobusów do Nieporętu. Mimo to dowódca XX go przez 10. DP gen. Żeligowskiego, i wtedy ppłk Thommée rozkazał, by Brygady pojechał ponownie moto- grupę artylerii „Skrzeszew” opuści- 28. Pułk ruszył pieszo przez folwark cyklem do Wieliszewa o godz. 5.30, ły (pod dowództwem kpt. Wacława Michałów na południowy kraniec Nie- by osobiście przypilnować wymarszu Bartoszkiewicza) dwie baterie 10. Ka– porętu. Natomiast pierwszy transport 31. Pułku z tej wsi do Nieporętu. niowskiego Pułku Artylerii Polowej autobusami składał się z kompani Ponadto 5. Armia gen. Władysława (2. i 5. bateria), odchodząc ze stanowisk strzeleckich I batalionu 29. Pułku wraz Sikorskiego, działająca na linii Wkry w rejonie Skrzeszewa i Komornicy z dwoma karabinami maszynowymi na północny zachód od Modlina pod- ruszyły przez Wieliszew do Nieporętu. z obsługą. Reszta kompani karabinów jęła działania związane z zabezpiecze- Ponadto do wsparcia 10. DP odszedł maszynowych maszerowała piechotą. niem swoich tyłów poprzez wysłanie III dywizjon 4. PAL por. Pileckiego, Jednocześnie późnym wieczorem 70. PP przez Modlin dworzec - most który znajdował się na reorganizacji 14 sierpnia 1920 r. dowództwo