MALAZGİRT 1071 Yeni Türk Oluşumunda Malazgirt Başlangıcı Oğuz Ünal YAYIN NU: 1489 KÜLTÜR SERİSİ: 857 T.C. KÜLTÜR ve TURİZM BAKANLIĞI SERTİFİKA NUMARASI: 16267 ISBN: 978-605-155-901-8 www.otuken.com.tr [email protected] ÖTÜKEN NEŞRİYAT A.Ş.® İstiklâl Cad. Ankara Han 65/3 • 34433 Beyoğlu-İstanbul Tel: (0212) 251 03 50 • (0212) 293 88 71 - Faks: (0212) 251 00 12 Editör: Ayşegül Büşra Paksoy Kapak Tasarımı: GNG Tanıtım Dizgi-Tertip: Ötüken Kapak Baskısı: Pelikan Basım Baskı: İmak Ofset Basım Yayın San. ve Tic. Ltd. Şti. Sertifika Numarası: 45523 Tel: (0212) 444 62 18 İstanbul- 2020 Kitabın bütün yayın hakları Ötüken Neşriyat A.Ş.’ye aittir. Yayınevinden yazılı izin alınmadan, kaynağın açıkça belirtildiği akademik çalışmalar ve tanıtım faaliyetleri haricinde, kısmen veya tamamen alıntı yapılamaz; hiçbir matbu ve dijital ortamda kopya edilemez, çoğaltılamaz ve yayımlanamaz. OĞUZ ÜNAL; 1946 yılında İzmir’in Tire ilçesinde doğdu. Ankara Barbaros İlkokulu, Ankara Namık Kemal Ortaokulu ve Ankara Atatürk Lisesi’ni bitirdikten sonra 1971 yılında Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden mezun oldu. Halen Manisa’da serbest avukatlık yapmaktadır. Son Havadis, Hergün ve Orta Doğu gazeteleriyle, Töre, Millî Eğitim ve Kültür, Türkiye ve Dünya, Ülkü Ocağı gibi dergilerde çeşitli yazıları yayınlandı. Eserleri: -Horasan’dan Anadolu’ya/Türkiye Tarihine Giriş/Anadolu’nun Fethi ve Türkiye Devleti’nin Kuruluşu, Töre-Devlet Yayınevi, Ankara, 1980. -Türkiye’de Demokrasinin Doğuşu/Tek Parti Yönetiminden Çok Partili Rejime Geçiş Süreci, Milliyet Yayınları, İstanbul, 1994. -Horasan’dan Anadolu’ya Türkiye Tarihi /Anadolu’nun Fethi ve Türkiye Devleti’nin Kuruluşu, Genişletilmiş 3. Baskı, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2019. İÇİNDEKİLER Kısaltmalar .............................................................................................................. 13 Ön Söz ..................................................................................................................... 15 Zamandizimi/Kronoloji ........................................................................................... 31 BAŞLARKEN 1.Rûm, Romalı, Roma, Bizans, Konstantinopolis, Kostantiniyye, İstanbul İsimlerinin Anlamları ve Tarih İçindeki Gelişimi ................................................ 39 GİRİŞ SAVAŞIN SEBEPLERİ 1. Büyük Türk Göçü ................................................................................................ 64 A. Orta Asya’dan Ön Asya’ya Akan Bir Dünya ................................................... 64 B. Göçün Örgütlenmesi ve Oluşumu .................................................................. 77 2. Selçukluların Yükselişi ve Selçuklu Sultânlarının Oğuzlara Yurt Bulma ve Fetih Siyasetleri .................................................................................................. 80 3. Yeni Roma Gücünün Dirilişi ............................................................................. 133 4. İmparator Romanos Diogenes’in Karşı Saldırısı ............................................... 148 A. Romanos Diogenes’in1068 Yılı Anadolu Askerî Harekâtı ........................... 151 B. Romanos Diogenes’in 1069 Yılı Anadolu Askerî Harekâtı .......................... 155 C. Doğu Orduları Başkomutanı Manuel Komnenos’un 1070 Yılı Anadolu Askerî Harekâtı .............................................................................. 157 I. BÖLÜM MALAZGİRT ÖNCESİ SELÇUKLULARIN RÛM GAZÂLARI VE ANADOLU FÜTÛHÂTI 1. Çağrı Bey’in Rûm/Anadolu Akını .................................................................... 164 2. Selçuklular Horasan’da Büyük Türk Hâkanlığı Tahtına Oturuyor .................... 177 3. Sultân Tuğrul Bey Zamanında Rûm Gazâları ve Anadolu Fütûhâtı ................. 188 4. Rûm/Anadolu’ya İlk Selçuklu Seferi, Phasiane/Pasinler (Kapetru/Hasankale) Muharebesi ..................................................................... 195 5. Sultân Alparslan Zamanında Rûm Gazâları ve Anadolu Fütûhâtı ................... 201 6. At Üstünde Fırtına; Afşın Bey Rûm/Anadolu Ülkesini Altüst Ediyor ............. 214 II. BÖLÜM SAVAŞA KATILAN HASIM ORDULAR 1. Selçuklu Ordusu ................................................................................................ 227 2. Roma Ordusu .................................................................................................... 242 III. BÖLÜM SAVAŞA KATILAN HASIM KOMUTANLAR 1. Savaşa Katılan Selçuklu Komutanları................................................................ 261 Sultân Alparslan ................................................................................................ 262 Gevherâyîn ........................................................................................................ 265 Savtekin ............................................................................................................ 266 Aytekin .............................................................................................................. 266 Sanduk .............................................................................................................. 267 Afşın .................................................................................................................. 267 Dilmaçoğlu Alptekin Mehmed ......................................................................... 270 Artuk ................................................................................................................. 270 2. Savaşa Katılan Roma Komutanları İmparator IV. Romanos Diogenes ..................................................................... 271 Nikefor Bryennios ............................................................................................. 272 Andronikos Dukas ............................................................................................ 273 Teodor Aliates ................................................................................................... 274 Nikefor Basilakes .............................................................................................. 274 Ursel de Bayyöl ................................................................................................. 274 Joseph Tarkhaniotes .......................................................................................... 275 IV. BÖLÜM SAVAŞA KATILAN HASIM HÜKÜMDÂRLARIN PSİKO-SOSYAL DURUMLARI VE MOTİVASYONLARI 1. Savaş Öncesi İmparator Romanos Diogenes’in Motivasyonları ....................... 281 2. Savaş Öncesi Sultân Alparslan’ın Motivasyonları ............................................. 285 V. BÖLÜM SAVAŞ ÖNCESİ TARAFLARIN PLÂNLARI 1. Savaş Öncesi Sultân Alparslan’ın Plânı ............................................................ 294 2. Savaş Öncesi İmparator IV. Romanos Diogenes’in Plânı .................................. 301 VI. BÖLÜM SAVAŞ ÖNCESİ TARAFLARIN SİYASÎ VE ASKERÎ DURUMLARI 1. Savaş Öncesi Roma’nın Ön Asya Toprakları: Anatoli ...................................... 307 2. Savaş Öncesi Selçuklularda Siyasî ve Askerî Durum ........................................ 319 3. Savaş Öncesi Romalılarda Siyasî ve Askerî Durum .......................................... 321 VII. BÖLÜM SAVAŞA GİDEN YOL 1. Varılamayan Hedef: Sultân Alparslan’ın Mısır/Fâtımî Seferi .......................... 343 2. Romanos Diogenes’in 1071 Doğu (Malazgirt) Seferi ....................................... 354 3. Alparslan’ın Halep’ten “Sözde” Kaçışı .............................................................. 361 4. Orduların Muharebe Alanına Yürüyüşü ........................................................... 370 5. Malazgirt Savaşı’nda Kürtler’in Rolü ................................................................ 377 6. Muharebenin Arifesinde ................................................................................... 393 VIII. BÖLÜM MALAZGİRT MEYDAN MUHAREBESİ VE GEÇİRDİĞİ SAFHALAR 1. Orduların Karşılaşması ..................................................................................... 415 2. Selçuklu Elçileri Romanos Diogenes’in Ordugâhında ...................................... 421 3. Muharebe Başlarken .......................................................................................... 427 4. Selçukluların Muharebe Tertibi ......................................................................... 432 5. Romalıların Muharebe Tertibi ........................................................................... 437 6. Ve Muharebe… .................................................................................................. 442 7. Selçuklu Zaferi ve Romalıların Yenilgisi ........................................................... 461 8. Esir İmparator ................................................................................................... 464 IX. BÖLÜM MALAZGİRT’TEN SONRA… /477 X.BÖLÜM MALAZGİRT ZAFERİNİN SONUÇLARI, ANADOLU FÜTÛHÂTINA ETKİLERİ, TÜRK, İSLÂM VE DÜNYA TARİHİ BAKIMINDAN ÖNEMİ 1. Malazgirt Zaferinin Sonuçları ve Rûm/Anadolu Fütûhâtına Etkileri ............... 491 2. Malazgirt Zaferinin Türk, İslâm ve Dünya Tarihi Bakımından Önemi ............. 498 KİTAPTA GEÇEN YER ADLARININ ROMA DÖNEMİNDEKİ VE BUGÜNKÜ SÖYLENİŞLERİ 1) Ülke, Şehir, Semt ve Yer Adları ........................................................................ 513 2) Deniz, Nehir ve Göl Adları ............................................................................... 518 3) Dağ Adları ......................................................................................................... 519 HARİTALAR Harita 1) 10.Yüzyılın İkinci Yarısında Avrasya Stepleri, Müslüman