Bank en samenleving Monitoring Commissie Code Banken 2015 Inhoud 4 Voorwoord 6 Samenvatting Monitoring Commissie 8 en Code Banken • Achtergrond • Rol Monitoring Commissie • Code Banken I – aanbevelingen voor de toekomst • Totstandkoming Code Banken II • Werkwijze Monitoring Commissie • Onderzoek Naleving Code Banken 16 • Toepassing Code Banken I in 2014 • Toepassing Code Banken I in de jaren 2010-2014 • Good practice 32 Bijlage 1 Samenstelling Monitoring Commissie 24 33 Toekomst Code Banken Bijlage 2 Te onderzoeken banken (inclusief dochterondernemingen) • Voorbereidende stappen van banken om aan Code Banken II te voldoen • Invulling mandaat Monitoring Commissie 34 Bijlage 3 Onderzochte banken voor 2014 en voor de tijdsanalyse 2010-2014 30 Conclusie en aanbevelingen 4 Bank en samenleving – Monitoring Commissie Code Banken 2015 Voorwoord Al snel na het begin van de financiële crisis heeft voering, over leiderschap en voorbeeldgedrag, de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) zorgplicht en klantbelang. Het rapport dat voor met behulp van diverse externe commissies u ligt geeft een schets van de overgang van de gezocht naar instrumenten om de financiële eerste Code Banken naar de tweede. De sector gezonder en toekomstgerichter te maken. rapportageplicht voor de banken betreft in 2015 Een van de instrumenten is de Code Banken. De immers het jaar 2014, en in dat jaar was de oude eerste Code Banken die tussen 2010 en 2014 code nog van kracht. De Commissie heeft daar - van kracht was heeft geleid tot meer openheid om het werk voortgezet van de vorige Monitoring en transparantie over het functioneren van de Commissie en de Erasmus Universiteit laten interne organen van de banken en de wijze onderzoeken in hoeverre deze code in 2014 waarop risico’s beoordeeld worden. Gaandeweg wordt nageleefd. Verder is geanalyseerd wat er werd echter duidelijk dat dit nog onvoldoende aan lopende onderzoeken uitstaat over diverse was om het vertrouwen in de banken te aspecten van de Code, waar de Commissie om herstellen. Daarom is vanaf 2015 een dubbelingen te voorkomen geen eigen onder- maatschappelijk statuut opgesteld dat samen zoek naar zal verrichten. met een aangepaste Code Banken, de eed en het tuchtrecht een nieuwe set van zelfregulering De Commissie zal in 2016 beoordelen hoe de voor de sector behelst. Voor de periode 2015- banken over 2015 rapporteren over juist al die 2016 is een nieuwe onafhankelijke Monitoring acties die zij uitvoeren om de cultuur en het Commissie voor de Code Banken benoemd. gedrag te verbeteren. Hoe laten zij de dilemma’s waar de medewerkers tegenaan lopen terug- De Commissie constateert dat de tweede Code komen in de trainingen, hoe zorgen ze ervoor Banken veel elementen bevat die gaan over de dat het bewaken van een gezonde cultuur een cultuur binnen de bank en het gedrag van de voortdurend proces blijft in de organisatie. Welke medewerkers. Naast de bepalingen die we cultuur staan de banken eigenlijk voor? En hoe kennen uit de eerste Code onder meer over de bereiken ze dan het gewenste gedrag? rol van de raad van commissarissen en de raad van bestuur, het riscobeleid en beloningsbeleid rept de nieuwe Code over integere bedrijfs- 5 Op het gebied van eigen onderzoek zal de Commissie zich vooral richten op de relatie van de banken met de samenleving. Want ondanks het toezicht, alle interne regels, nieuwe codes en de vele bespiegelingen over het gedrag, lijkt de maatschappij er nog niet van overtuigd dat de banken echt bestendig zijn voor de toekomst. Daar ligt de grote uitdaging voor de sector. Inge Brakman, voorzitter 6 Bank en samenleving – Monitoring Commissie Code Banken 2015 Samenvatting De Commissie heeft onderzoek laten doen naar van meer transparantie en het beschrijven van de wijze waarop over de naleving van de oude de geboekte progressie nog wel ruimte voor Code Banken in de jaren 2010-2014 wordt ver betering. Vooral het verzorgen van goede gerapporteerd. Tevens heeft de Commissie laten informatie op de website en het up to date onderzoeken hoe instellingen zich voorbereiden houden daarvan verdient meer aandacht. op het voldoen aan de nieuwe Code. De Commissie komt nog weinig informatie tegen over de voorbereidende stappen die De Commissie is positief gestemd over de banken hebben gezet om aan de nieuwe Code resultaten die het onderzoek naar de naleving Banken te voldoen. van de Code in 2010-2014 heeft opgeleverd. Het nalevingspercentage valt hoog uit. Daarnaast is Een groot deel van de onderzochte banken de kwaliteit van de gerapporteerde afwijkingen ver meldt weliswaar het bestaan van de Code over het algemeen goed. De Code wordt serieus Banken II, maar geeft verder niet aan wat de genomen. verwachtingen of inspanningen zijn ten aanzien van de naleving. Indien er melding van de Code De meest voorkomende afwijkingen hebben Banken II wordt gemaakt dan is dat vooral in het betrekking op bepalingen die zien op de raad jaarverslag en nauwelijks op de website. Bij 19% van commissarissen en het beloningsbeleid van van de onderzochte banken wordt de Code de bank. Dat zijn overigens afwijkingen ten Banken II zowel in het jaarverslag als op de positieve; er wordt bijvoorbeeld geen toelichting website vermeld. gegeven op variabele beloning, omdat de bank geen variabele beloning kent. Er zijn geen Uit de bevindingen ten aanzien van voorbereidend afwijkingen geconstateerd die leiden tot handelen werk om aan de nieuwe Code te voldoen blijkt in strijd met de Code. Tien kleinere banken geven dat wanneer specifiek wordt gekeken naar de onvoldoende informatie over de toepassing van onderwerpen die banken noemen in het kader de Code vanwege het ontbreken van het jaar- van de cultuurverandering, het thema klant belang verslag en/of informatie op de website met centraal veruit het meeste wordt vermeld. In fi- informatie over de toepassing van de Code. guur 1 zijn de onderwerpen waarop de (aandacht De Commissie ziet met betrekking tot het bieden voor) cultuurverandering ziet duidelijk zichtbaar. 7 Risk (50%) 1 (54%) Anders, te weten... 9 2 Goed gedrag van medewerkers (75%) (32%) Leiderschap en 8 3 Klantbelang centraal (89%) voorbeeldfuncties 10% 20% 30% 40% (43%) Zakelijk versus 7 4 Dialoog met samenleving (29%) maatschappelijke belangen 50% 60% 70% 80% (18%) Informatie over soort en cultuur 6 90% 5 Verankering cultuur in organisatie (75%) Figuur 1 Onderwerpen waarop de (aandacht voor) cultuurveranderingen ziet. Uit ‘Erasmus Universiteit Rotterdam, Onderzoek Monitoring Commissie Code Banken, rapportage september 2015’. Een eerste analyse leert dat veel aandacht intern Het beter zichtbaar maken van het begrip dat gericht is op het verbeteren van processen en op banken hebben van het publieke belang dat zij het benoemen van thema’s als klantbelang cen - dienen is een belangrijk overkoepelend thema traal. Externe activiteiten, gericht op de dialoog binnen de Code Banken. Het spreekt voor de met de samenleving of het duidelijk maken van Commissie dan ook voor zich om in 2016 te de maatschappelijke taak die de bank vervult monitoren welke ontwikkelingen op dat gebied komen in de rapportage veel minder naar voren. plaatsvinden. De Commissie zal zich vooral richten op de relatie van de banken met de De Commissie verwacht vanwege die nauwe samenleving. Zij gaat na of de dialoog met de betrokkenheid van de banken bij de opstelling samenleving en het behoud van bewustzijn van van de Code dat ze niet alleen correct zullen de maatschappelijke rol duurzaam is ingebed in rapporteren over de naleving van de Code over de interne opleiding en cultuur van de banken. 2015, maar ook meer informatie zullen geven Daarbij realiseert de Commissie zich dat de over de wijze waarop invulling is gegeven aan de ontwikkeling en het lerend vermogen van instel - waarden en de principes van de Code en de rol lingen interessanter zijn dan de deelwaarneming. die de banken spelen in de samenleving. 8 Bank en samenleving – Monitoring Commissie Code Banken 2015 Monitoring Commissie en Code Banken 9 Achtergrond gehouden met de aanbevelingen van de vorige Monitoring Commissie Code Banken, het rapport Op 14 oktober 2014 is de onafhankelijke van de Commissie Structuur Nederlandse Monitoring Commissie Code Banken ingesteld Banken en de kabinetsvisie Nederlandse banken- door het bestuur van de Nederlandse Vereniging sector. De principes uit de ‘oude’ Code die al zijn van Banken (hierna: ‘NVB’), met als doel het vastgelegd in wet- en regelgeving, komen niet monitoren van de naleving van de Code Banken. meer direct terug in de nieuwe Code. ‘Het pakket ‘Toekomstgericht Rol Monitoring Commissie Bankieren’ bestaat uit de Code De monitoring richt zich op de toepassing van Banken, het maatschappelijk de Code Banken en de wijze waarop instellingen statuut, de eed en het tuchtrecht.’ hierover naar de buitenwereld communiceren, het signaleren van onduidelijkheden en onevenwichtigheden in de Code. Daarnaast ziet De Code Banken vormt samen met het maat- de Commissie een rol voor zichzelf weggelegd schappelijk statuut, de eed en het tuchtrecht een om aanbevelingen te doen over mogelijke pakket genaamd ‘Toekomstgericht bankieren’. aanpassingen van de principes uit de Code. Het doel van de Code Banken is het bijdragen De Commissie heeft reeds een inventariserend aan herstel van vertrouwen in de bankensector. onderzoek naar de naleving van de bepalingen Voorafgaand aan de totstandkoming van de uit de Code laten uitvoeren en is voornemens huidige Code Banken bestond er al een Code om dit in 2016 opnieuw te doen. Bovendien zal Banken. Deze eerste Code is op 9 september de Commissie in 2016 de dialoog voeren met 2009 vastgesteld door de NVB en trad op (bestuurders van) instellingen en in gesprek gaan 1 januari 2010 in werking. De eerste Code kende met toezichthouders Autoriteit Financiële een wettelijke verankering. De belangrijkste Markten (hierna: ‘AFM’) en De Nederlandsche conclusie van de vorige Monitoring Commissie Bank (hierna: ‘DNB’). Zoals de vorige Monitoring (de ‘Commissie Burgmans’) was dat de Code Commissie Code Banken het eerder treffend goed wordt nageleefd, maar dat de naleving nog verwoordde, dienen banken “zich te realiseren te weinig door de sector zelf wordt uitgedragen.