UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM Van NOS LAAT naar NOVA naar Nieuwsuur. Een analyse van de transformatiegeschiedenis van een actualiteitenrubriek. Masterscriptie Journalistiek en Media Regina A. Rijpkema 23 sept 1992. Het contract voor NOVA van NOS en VARA wordt getekend. Op de foto: Ed van Westerloo, Vera Keur, Paul Witteman, Maartje van Weegen en Charles Groenhuijsen Begeleider: Mirjam Prenger Tweede lezer: Bas Broekhuizen Variant: Research & redactie 2013-2015 Studentnummer: 5986109 Datum: 30 januari 2015 2 Dankwoord Voor u ligt de scriptie 'Van NOS LAAT naar NOVA naar Nieuwsuur’. Een analyse van de transformatiegeschiedenis van een actualiteitenrubriek. Deze scriptie is geschreven in het kader van mijn afstuderen voor de masteropleiding journalistiek en media, variant Research en redactie voor audiovisuele media aan de Universiteit van Amsterdam. De scriptie zou niet tot stand zijn gekomen zonder de medewerking van diverse personen. Allereerst de kritische blik, positieve houding, opbouwende feedback en inschikkelijkheid van mijn scriptiebegeleider Mirjam Prenger hebben er allereerst aan bijgedragen dat deze scriptie in een relatief korte tijd kon worden gerealiseerd. Daarnaast wil ik iedereen bedanken die aan dit onderzoek heeft meegewerkt door op korte termijn tijd vrij te maken voor een gesprek of interview: Ad van Liempt, Tom Kamlag, Carel Kuyl, Joost Oranje en Jan van Loenen. Tot slot ben ik mijn proeflezer Bram Harding dank verschuldigd. Zonder hem had deze scriptie er ongetwijfeld niet zo uitgezien, hij is degene die mij door de bomen het bos liet zien als ik dat niet meer zag. Met dit onderzoek sluit ik een periode van iets meer dan zeven studiejaren af – een gek idee. Hierbij wil ik iedereen die heeft bijgedragen aan deze bijzondere tijd, in welke vorm dan ook, laten weten: veel dank! Regina Rijpkema Amsterdam, 30 januari 2015 3 Inhoudsopgave Dankwoord .................................................................................................................................................................................. 3 Deel I – Introductie tot het onderzoek ............................................................................................................................. 6 1.1 Aanleiding ........................................................................................................................................................................ 6 1.2 Beknopte historie ......................................................................................................................................................... 6 1.3 Onderzoeksdoel ............................................................................................................................................................. 8 1.4 Probleemstelling ........................................................................................................................................................... 9 1.5 Probleemanalyse / afbakening ............................................................................................................................... 9 1.6 Onderzoeksvraag ....................................................................................................................................................... 10 1.7 Relevantie ..................................................................................................................................................................... 10 1.7.1 Maatschappelijke relevantie .............................................................................................................................. 10 1.7.2 Wetenschappelijke relevantie .......................................................................................................................... 11 Deel II – Theoretisch kader en methode....................................................................................................................... 13 2. Theoretisch kader ............................................................................................................................................................. 13 2.1 Geboorte van de actualiteitenrubriek in Nederland: een heuristisch model .................................... 13 2.2 Genre ............................................................................................................................................................................... 16 2.3 Format ............................................................................................................................................................................ 18 2.4 Wetenschappelijke en professionele verwachtingen ................................................................................. 19 3. Institutionele omgeving ............................................................................................................................................. 20 3.1 Periode vóór de Tweede Wereldoorlog ............................................................................................................ 20 3.2 Periode van 1940 tot 1950, oorlogstijd en luistergeld............................................................................... 20 3.3 Periode 1951-1965, opkomst van televisie en het gevecht op de Noordzee .................................... 21 3.4 Periode 1965-1982, open bestel ......................................................................................................................... 22 3.5 Periode 1982-1989, het nieuwe mediabeleid ................................................................................................ 24 3.6 Periode 1989-1998, Commerciële televisie en kijkcijfers ........................................................................ 24 3.7 Periode 1998- 2008, Publieke Omroep in de 21e eeuw ............................................................................ 26 3.8 Periode 2009 – heden, hervorming en bezuiniging..................................................................................... 27 3.9 Samenvatting ............................................................................................................................................................... 30 4. Methode ............................................................................................................................................................................ 31 4.1 Format ............................................................................................................................................................................ 31 4.2 Interviews ..................................................................................................................................................................... 31 4.2.1 Personen .................................................................................................................................................................... 32 4.3 Reconstructie 1988-2014 ....................................................................................................................................... 32 4 4.4 Methode voor het onderzoeken van factoren ................................................................................................ 33 4.4.1 Factor Publieke verwachtingen: ...................................................................................................................... 33 4.4.2 Factor Journalistiek landschap: ........................................................................................................................ 33 4.4.3 Factor Techniek: ..................................................................................................................................................... 33 4.4.4 Factor Journalisten/programma makers: .................................................................................................... 33 4.4.5 Factor Institutionele omgeving: ....................................................................................................................... 33 Deel III - Resultaten en Conclusie .................................................................................................................................... 34 5. Resultaten ........................................................................................................................................................................ 34 5.1 Format ............................................................................................................................................................................ 34 5.2 Reconstructie 1988 – 2014 .................................................................................................................................... 40 5.2.1 NOS LAAT ................................................................................................................................................................... 40 5.2.2 NOVA ............................................................................................................................................................................ 46 5.2.3 Nieuwsuur .................................................................................................................................................................. 53 6. Conclusie .......................................................................................................................................................................... 59 7. Literatuurlijst ................................................................................................................................................................