i okolice przewodnik turystyczny Spis treści Wstęp Wstęp 3 Od autora Polska się zmieniła, a jeśli ktoś tego jeszcze nie zauważył, musi pojechać do Puław. Trudno uwierzyć, że miasto, które przez 40 lat pracowało na Rozdział 1. Informacje wstępne 6 opinię zatruwanego przez jeden z największych europejskich kombinatów Położenie 6 chemicznych, mogło w tak krótkim czasie stać się miejscem, które na powrót Dojazd i komunikacja 6 kojarzy się z zielenią, wspaniałą historią, architekturą i wypoczynkiem. A właśnie Najciekawsze atrakcje regionu 8 takie są współczesne Puławy. Osiedla połączone ścieżkami rowerowymi toną w zieleni, nadwiślańskie bulwary zapraszają do spacerów, podobnie Rozdział 2. Część krajoznawcza 12 jak park – malowniczy, romantyczny, pełen nietuzinkowych zabytków Podstawowe wiadomości o Puławach 12 o niebagatelnym znaczeniu dla polskiej historii i kultury. Obrazu dopełnia Charakterystyka geograficzna 13 nowoczesna infrastruktura sportowa, dobra baza noclegowa i sieć Ochrona przyrody 15 komunikacyjna pozwalająca na wygodne eksplorowanie niezwykłych okolic miasta. Bez trudu dotrzemy stąd do Kazimierza Dolnego, Janowca nad Wisłą, Historia miasta 18 Nałęczowa, Końskowoli, Bochotnicy, Wąwolnicy, Parchatki, Gołębia i wielu Specyfika Puław 30 innych ciekawych miejsc w regionie. Małopolski Przełom Wisły, bajkowe Tradycje regionu 31 lessowe wąwozy, dzikie rezerwaty czy rzeki, takie jak Kurówka, Chodelka, a przede wszystkim Wieprz, pozwalają na bliski kontakt z bogactwem Rozdział 3. Puławskie spacery 36 tutejszej przyrody. Nawet industrialny charakter Zakładów Azotowych „Puławy” Trasa 1. Zespół pałacowo-parkowy w Puławach 36 S.A. może zachwycić, zwłaszcza wieczorami, gdy para wydobywająca się Trasa 2. Okolice zespołu pałacowo-parkowego 50 z kominów osnuwa bajecznie oświetlone instalacje, tworząc niepowtarzalny oniryczny spektakl. W Puławach jest co odkrywać i niech to odkrywanie Widok na most im. Jana Pawła II Trasa 3. Spacery nad Wisłą 54 i Zakłady Azotowe „Puławy” będzie tak pasjonującą przygodą dla czytelnika i turysty, jaką było dla mnie. Trasa 4. Śladami puławskich Kaniowczyków 57 fot. K. Wójcik Rozdział 4. Okolice Puław na sportowo 60 Szlaki rowerowe 60 Szlaki piesze 75 Wybrane szlaki tematyczne i ścieżki dydaktyczne 82 Spływy kajakowe 86 Narciarstwo 88 Baseny 89 Rozdział 5. Informacje praktyczne 90 Komunikacja 90 Noclegi 90 Gastronomia 94 Muzea 95 3 Wstęp Wstęp O przewodniku Ciekawe strony www związane z miastem Publikacja podzielona jest na pięć rozdziałów. W pierwszym www.um.pulawy.pl znajdziemy podstawowe informacje o mieście i regionie www.pulawy.naszemiasto.pl oraz ranking najważniejszych atrakcji Puław i ich okolicy. www.ipulawy.pl Rozdział drugi przybliża w wielkim skrócie bogatą historię www.dawnepulawy.pl Puław, a także tradycje związane z regionem oraz jego www.mojepulawy.eu smaki. Rozdział trzeci poświęcony jest samym Puławom. www.pulawybabij.blogspot.com Jego dominującym fragmentem jest opis parku i próba www.mosir.pulawy.pl uchwycenia charakteru tego miejsca. Nie zabrakło tam jednak www.kraina.org.pl wiadomości o innych ciekawych zabytkach i atrakcjach. www.winiarzempw.pl Rozdział czwarty zajmują propozycje wypadów za miasto. Dominują opisy tras rowerowych, jako że wycieczka na dwóch Portale społecznościowe kółkach to najwygodniejszy sposób na poznanie niezwykłych zakątków okolic Puław. Znajdziemy tu również charakterystyki pulawoaktywni najważniejszych szlaków pieszych oraz wybranych ścieżek dydaktycznych i tras spływów kajakowych, dla których okolice pulawoaktywni Puław są wymarzonym miejscem, zarówno ze względu na wspaniałe szlaki wodne, jak i infrastrukturę. pulawoaktywni Ostatni rozdział to już informacje praktyczne – gdzie zjeść, gdzie szukać noclegu, pod jaki numer zadzwonić z pytaniem miasto_pulawy o godzinę odjazdu pociągu czy gdzie znaleźć najbliższy punkt informacji turystycznej. pulawoaktywni O autorze Tomasz Maciejczyk – pochodzi z Wałbrzycha, ale na stałe mieszka pod Opolem, gdzie przez lata związany był z uniwersytetem oraz różnymi wydawnictwami. Autor wielu publikacji dotyczących turystyki wiejskiej, kuchni regionalnej i kamieniarstwa. Swe pasje odkrywcze realizuje, podróżując samotnie lub wraz z żoną i dziećmi po wschodnich i zachodnich rubieżach Europy. Miłośnik starej motoryzacji, muzyki, jazdy na rowerze górskim i długich rozmów na tarasie z widokiem na Bory Niemodlińskie. 4 1 Informacje wstępne Dojazd i komunikacja 1 na dostanie się do Puław z zachodu Polski. Częścią „dwunastki” jest puławska obwodnica oznaczona numerem S12. Informacje Jadąc od południa, warto wybrać drogę nr 79 – z Kielc do Warszawy. Jest ona równoległa do trasy nr 824 wiodącej do Puław po zachodniej stronie Wisły, ale choć ta droga jest wstępne malownicza, to szosa nr 79 jest zdecydowanie wygodniejsza 1 i lepiej utrzymana. Najdogodniejsze połączenie z Warszawą i Lublinem zapewnia zatłoczona droga nr 17. Ze stolicy do Puław dotrzeć można również tzw. trasą nadwiślańską, czyli drogą nr Położenie 801. To malowniczy szlak (jednak w dużo gorszym stanie niż Puławy leżą na wschodnim brzegu Wisły, w północno-za- „siedemnastka”), godny polecenia miłośnikom spokojnej jazdy chodniej części województwa lubelskiego, tuż przy granicy i osobom niespoglądającym co chwilę na zegarek. z województwem mazowieckim. Powiat puławski od wschodu Do Puław wygodnie dotrzeć można również autobusami graniczy z powiatami lubelskim i lubartowskim, od południa PKS. Linie dalekobieżne łączą miasto z Toruniem, Łodzią, War- z opolskim, od północy z ryckim, a od zachodu z kozienickim szawą, Wrocławiem, Kłodzkiem, Zamościem oraz oczywiście i zwoleńskim, należącymi już do województwa mazowieckiego. z Lublinem i Warszawą. Dzięki rozbudowanej sieci połączeń lokalnych dotrzemy praktycznie do wszystkich mniejszych Dojazd i komunikacja miejscowości regionu. Warto też zwrócić uwagę na busy, obsłu- Teren powiatu pokryty jest gęstą siecią dróg, z których naj- gujące najszybsze połączenia Puław m.in. z Warszawą, Lublinem, ważniejsza jest droga krajowa nr 12 – szlak tranzytowy łączący Nałęczowem lub Kazimierzem Dolnym. Firmy przewozowe Niemcy i Ukrainę. Podróż tą trasą to najwygodniejszy sposób oferują również kursy dalekobieżne, np. do Wrocławia, Łodzi, Częstochowy czy Zakopanego. Morze Bałtyckie Puławy mają dobre połączenia kolejowe z większością du- Wilno żych polskich miast, m.in. z Wrocławiem, Krakowem, Bydgoszczą, Rosja Litwa Most im. Jana Pawła II w Puławach fot. S. Kłak Gdańsk Terespolem, Przemyślem, Dorohuskiem i Lublinem, Rzeszo- wem. Niestety, nie dotrzemy SzczecinSzczecin tu bez przesiadki znad morza. 44 99 Białystok Regionalne pociągi zawiozą 00 Białystok nas do Nałęczowa, Gołębia 6688 00 POLSKA Warszawa PoznańPoznań POLSKA Warszawa Białoruś czy Dęblina. 00 4 11 66 422 2 2 55 2 2 Najbliższe lotnisko znajduje 00 ŁódźŁódź 224400 PUŁAWYPUŁAWY się w Lublinie (65 km). Regular- Radom 660 Radom 0 4455 39900 LublinLublin ne loty łączą to miasto głównie Wrocław 3 00 z Londynem i Dublinem, a tak- 66 22 że z Oslo. Od warszawskiego Praga KrakówKraków Okęcia Puławy dzieli 130 km. Czechy Na Wiśle w Puławach dzia- Ukraina ła port rzeczny oraz nowo Słowacja otwarta marina. 6 7 1 Informacje wstępne Najciekawsze atrakcje regionu 1 Po Puławach i okolicy jeżdżą autobusy 19 r.gularnych linii powoduje samoczynne obniżanie się ciśnienia tętniczego, komunikacji miejskiej, a także 2 linii kursujących jedynie w dni a powietrze zawdzięcza wysoką jonizację lessowym glebom, targowe. Dzięki MZK (Miejski Zakład Komunikacji) dotrzemy przepływającym w okolicy rzekom i bogatej roślinności. też do Kazimierza Dolnego, Końskowoli, Gołębia, Janowca, Bo- Więcej – zob. s. 79. chotnicy czy Parchatki. W mieście nie funkcjonują linie nocne, natomiast działa kilka firm taksówkarskich. Lewy i prawy brzeg 4. Zamek w Janowcu Wisły łączą w Puławach dwa mosty: starszy – im. prezydenta Na wysokiej nadwiślańskiej skarpie wznoszą się malownicze Ignacego Mościckiego, oraz nowy – im. Jana Pawła II. ruiny potężnej XVI-wiecznej warowni. Dawna siedziba ma- gnatów należy obecnie do Muzeum Nadwiślańskiego, które Najciekawsze atrakcje regionu częściowo ją odbudowało. W odrestaurowanych obiektach dziś mieszczą się sale wystawowe. Swą siedzibę ma tu rów- 1. Zespół pałacowo-parkowy w Puławach nież Stowarzyszenie Winiarzy Małopolskiego Przełomu Wisły, Trudno w kilku słowach opisać puławski pałac i jego zna- które odbudowuje przyzamkową winnicę i organizuje tu czenie dla polskiej kultury. W kompleksie tym mieściło się doroczne święto wina. Więcej – zob. s. 69. pierwsze w Polsce muzeum, a w zakamarkach posiadłości Zamek w Janowcu fot. A. Rękas Czartoryskich konspirowali uczestnicy powstania stycznio- 5. Wąwozy lessowe wego. Tu także zapadały kluczowe decyzje dotyczące historii Przemierzając trasę Puławy – Kazimierz Dolny, przejeżdża Polski i Europy. Dziś w pałacu ma swoją siedzibę placówka się przez jeden z najciekawszych geologicznie obszarów naukowa – Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa, w Europie. Wiatr i woda wyrzeźbiły tu w miękkiej skale naj- a piękny park krajobrazowy przyciąga nie tylko turystów, ale większą na kontynencie sieć wąwozów lessowych, głębokich Pałac w Puławach też puławian, dla których spacer romantycznymi alejkami to nawet na 10 m. Okolice te są idealne do spacerów, jazdy na fot. S. Kłak ważny coniedzielny rytuał. Więcej – zob. s. 36. rowerze i wędrówek na nartach biegowych lub z kijkami nordic walking. Odwiedzane miejsca wyglądają jak sceneria Wąwóz lessowy 2. Kazimierz Dolny z filmuWładca Pierścieni. Ta bajkowa kraina znajduje się blisko fot. K. Wójcik Kazimierz Dolny to prawdziwa