Sfistolisck Genootsckap <J{,oudekeïk L i r ^aalboek no.g *997 ! 'i Inhoudsopgave Historisch Genootschap Koudekerk 3 Voorwoord 6 Achteruitkijkspiegel 8 De Koudekerkse gemeentehuizen tot 1935 9 Het beterhuis Over-Rhijn (2) 42 Van goed geld naar waarde(loos) papier 58 Schipper van de "Sympathie", man van varen en vertellen 69 Honderd jaar geleden 74 Interview met de heer J.P. Zuidwijk 80 Kadastrale atlas van Koudekerk 86 Kort jaarverslag 1997 88 Verslagen van de werkgroepen 90 Activiteiten 1998 94 Ondersteuning 95 Afbeelding voorblad: Cartouche op het minuutplan Koudekerk Al. Omstreeks 1830 is de gemeente Koudekerk, ten behoeve van de invoering van het Kadaster in 1832, gedetailleerd in kaart gebracht op een zevental kaarten. Op elk van die kaarten is in een cartouche (omlijsting met opschrift) vermeld de sectie en het nummer van het blad, de naam van de sectie en de landmeter die de kaart, het zg. minuutplan, heeft vervaardigd. De hier vermelde landmeter der eerste klasse is S. W. van der Noordaa. Zie ook het artikel "Kadastrale atlas van Koudekerk" in dit jaarboek. Jaarboek 1997 Historisch Genootschap Koudekerk Historisch Genootschap Koudekerk Bestuur Voorzitter: G.R.Huson-Ridderbos W. v. Vegtenplantsoen 1, 2396VK Koudekerk a/d Rijn, tel:(071)3414091 Secretaris: B. Vos Kerklaan 65, 2396VG Koudekerk a/d Rijn, tel:(071)3412760 Penningmeester: A.W.M. v.d Pols-Bouwens Park Ypenburg 18, 2396CS Koudekerk a/d Rijn, tel: (071)3412822 Bestuurslid: W.Lagerweij Pr.Marijkestraat 23, 2396XA Koudekerk a/d Rijn, tel:(071)3412537 Bestuurslid: A.v.d.Vlugt-v.Wijngaarden Dorpsstraat 52, 2396HD Koudekerk a/d Rijn, tel: (071)3412960 Overige gegevens Rekeningnummers t.n.v. Historisch Genootschap Koudekerk Postbank: 171479 Bondsspaarbank: 892824689 Jaarcontributie: f 30,- 2e lid van een gezin: f 12,50 Jaarboek (niet-leden): f 9.50 Redactie Jaarboek: W. Lagerweij, A .v.d. Vlugt-v. Wijngaarden, J. Wondergem Lay-out en verzorging Jaarboek: Astra-Com Koudekerk a/d Rijn Adres Oudheidkamer: Dorpsstraat 55a, 2396HD Koudekerk a/d Rijn Openstelling: Elke le en 3e zaterdag van de maand 's middags: 13.30 - 16.30 uur Voor eventuele bezoeken buiten de openingstijden kunt u contact opnemen met A. Muller-de Ruiter, tel: (071)3412944. Jaarboek 1997 Werkgroepen Werkgroep Interview: Coördinator: J.A. Bink-van Wijk Hoogewaard 8 2396AB Koudekerk a/d Rijn tel: (071)3413192 Werkgroep Foto-, Prent- en Kaartmateriaal: Coördinator: J. Neijman de Boomgaard 7 2396VP Koudekerk a/d Rijn tel: (071)3415007 Werkgroep Boerderijen: Coördinator: J. Wondergem Dr. Vlaanderenlaan 7 2396GT Koudekerk a/d Rijn tel: (071)3412752 Werkgroep Bodemvondsten: Coördinator: A. Muller-de Ruiter (waarnemend) Ridderhoflaan 23 2396CJ Koudekerk a/d Rijn tel: (071)3412944 Oudheidkamercommissie: Voorzitter: A. Muller - de Ruiter Ridderhoflaan 23 2396CJ Koudekerk a/d Rijn tel: (071)3412944 Mutaties in het ledenbestand Nieuwe leden in 1997: Dhr. A. Peters Pr. Marijkestraat 20 Koudekerk a/d Rijn Mevr. G.L. de Jong-de Boer Lagewaard 76 Koudekerk a/d Rijn Dhr. D. Reijneveld Linnaeusdreef 32 Breukelen Dhr. Ch. v.d. Most Europasingel 4 Koudekerk a/d Rijn Mevr. J. v.d. Most-Koorengevel Europasingel 4 Koudekerk a/d Rijn Nieuwe leden per 1-1-1998: Mevr. A. Wille Dorpsstraat 37 Koudekerk a/d Rijn Dhr. B. Vlaanderen Dorpsstraat 37 Koudekerk a/d Rijn Dhr. D. Brouwer de Koning Hondsdijk 56 Koudekerk a/d Rijn Dhr. M. Geerlof De Til 52 Koudekerk a/d Rijn Bedankt per 1-1-1998: Dhr. J. Bruijne Dhr. D.J. Duiker Dhr. A. Butterman Historisch Genootschap Koudekerk Nieuw adres: Dhr. A. Schellingerhout De Maiskolf 6 Benthuizen Dhr. J. v.d. Bosch Tolhof 32 Koudekerk a/d Rijn Het Historisch Genootschap telt thans 158 leden. In vergelijking met 1996 betekent dit een winst van 12 leden. Toelichting: Slechts de mutaties in het ledenbestand zijn hier vermeld. Een volledig bijgewerkte ledenlijst is te verkrijgen bij het secretariaat van ons genootschap. Jaarboek 1997 Voorwoord isschien is het u opgevallen, maar het leek ons juist om onze jaarboeken Mvan nu af aan te gaan nummeren. Zo komt het, dat wij u met genoegen onze editie no. 9 kunnen voorleggen. Gelukkig was een aantal leden weer bereid om copy aan te leveren, zodat u naast de eigen inbreng, ook van hen een bijdrage aantreft. Hierdoor was het mogelijk de lezer weer een gevarieerde inhoud aan te bieden, met over het geheel genomen een acceptabel historisch verantwoord gehalte. Uiteraard is er aan de voorzitter gelegenheid gegeven om haar "bespiegeling" te geven op het wel en wee van het genootschap. Het eerste artikel is van Wim Lagerweij, die in de historie is gedoken van de onderkomens, waar ons plaatselijk bestuur in de 19e en 20e eeuw zetelde. Een ge• degen verhaal met de resultaten van veel onderzoek over een waardevol onderwerp, zeker nu Koudekerk geen zelfstandige gemeente meer is en het Gemeentehuis is omgedoopt tot het Witte Huis. Het zat er in dat het verhaal over het Koudekerkse beterhuis een vervolg zou krijgen. Jan Wondergem is op zoek gegaan naar de plek waar het huis gestaan moet hebben. Het onderzoek heeft veel tijd gevergd, maar was alleszins de moeite waard, getuige het verslag. Het laat ook zien hoe met vasthoudendheid en gedegenheid veel historische feiten met behulp van de archieven, zowel het streekarchief als het archief van het hoogheem• raadschap van Rijnland, zijn te achterhalen. Van de hand van Cees van der Pols is er een interessant verhaal over het ontstaan en gebruik van ons eerste papieren geld, dat samenvalt met de tijd van de Bataafse Republiek tot aan de val van Napoleon. Een periode in de vaderlandse geschiedenis, die de speciale be• langstelling heeft van de schrijver. Uit het artikel blijkt ook zijn kennis van de historie van het geld. Van de Werkgroep Interview zijn er twee artikelen opgenomen. Eén over een bijzonder logboek van een rasechte Koudekerkse schipper. Anneke Bink heeft erin gelezen en doet er verslag van. Van Alie van der Leest is het interview met Koos Zuidwijk, carrosseriebouwer en brandweerman, dat plaats vond enkele maanden voor z'n overlijden. Van Harry Didden kwam het idee om eens in het streekarchief na te gaan wat er honderd jaar geleden in Koudekerk al zo aan de hand was. Het is een aardige opsomming geworden van een aantal interessante voorvallen, die een bescheiden beeld oproepen van ons dorp, vlak voor de overgang naar de 20e eeuw. Deze jaarkroniek is voor herhaling vatbaar en kan wellicht wat meer uitgediept worden. Tot slot doet Wim Lagerweij verslag van de stand van zaken t.a.v. de activiteiten om tot uitgave van de Kadastrale Atlas 1832 van Koudekerk te komen. Het zal de zesde atlas worden van Zuid-Holland, waarmee ons genootschap best trots mag zijn met deze prestatie. Het jaarboek wordt vervolgens afgesloten met het gebruikelijke huishoudelijk gedeelte, te weten de jaarverslagen, de komende aktiviteiten in het nieuwe jaar en de vermelding van de ondersteuning, die we ook dit jaar hebben mogen ondervinden o.a. van een aantal Koudekerkse ondernemers. Helaas heeft Marius Geerlof zich genoodzaakt gezien zijn winkel te sluiten. Het verhaal is uit en wij gaan ons opmaken voor de realisering van het 10e jaarboek, wetende dat er weer vele uren aan gespandeerd zullen worden. Maar ja, het is een verslavende hobby, te meer daar je steeds zaken ontdekt, die de moeite Historisch Genootschap Koudekerk waard zijn om aan het vergeten verleden te ontrukken. Misschien heeft u ook suggesties voor een onderwerp; laat ons dat dan weten. We hopen dat u met genoegen van dit boek kennis zal nemen. november 1997 de redactiecommissie Jaarboek 1997 Achteruitkijkspiegel aarboek: spiegel van wat er geweest is, maar ook opnieuw een teken van leven, Jmet vaart en verve tot stand gebracht. Dank aan de mensen die, naast de geschiedenis als hobby voor zichzelf, het belang inzien ook aan anderen een beeld van het vroegere Koudekerk over te dragen. Een jaarboek zoals dat van 1997 heeft iets tweezijdigs: aan de ene kant in de spiegel kijken naar het vroegere Koudekerk, aan de andere kant weergave van activiteiten die we in de toekomst willen ondernemen. In het jaarboek zien we wat een historische vereniging wil zijn. Is ze meer dan een club van hobbyisten? Kan ze ook iets betekenen voor de Koudekerkse samenleving nu? Eén van de eerste Nederlandse dichters was Jacob van Maerlant (13e eeuw). "Vader der dietscher dichteren" staat er bij zijn graf. Hij schreef voor recht en waarheid in de taal van zijn volk. Aan de mensen van zijn tijd hield hij in ruim 90.000 verzen de "Spiegel historiael" voor. Hij blikte in de wereldgeschiedenis terug om onder andere aan de machthebbers - waaronder de graven van Holland - te laten zien hoe machtsposities uitwerkten naar groten en kleinen. Dat Floris V oog had voor burgers en boeren lijkt te maken te hebben met de spiegel die Jacob van Maerlant hem heeft voorgehouden. *) Het verleden van een samenleving is een inspiratiebron voor de richting naar de toekomst. Wie niet in de achteruitkijkspiegel kijkt zakt voor zijn rijexamen. Ere aan Jacob van Maerlant! Hoe kan het Historisch Genootschap iets betekenen voor het Koudekerk van nu? Het ontbreekt gelukkig niet aan mensen die ons steunen en die het belang ervan inzien dat de geschiedenis van Koudekerk in woord en beeld bewaard blijft. Voor de vormgeving en presentatie moeten we echter teveel een beroep doen op steeds dezelfde leden, waardoor de echte hobbyisten geen ruimte overhouden. Een oplossing zou kunnen zijn om bij de organisatie van een tentoonstelling, het maken van een video of het houden van een lezing meer Koudekerkers te betrekken die misschien geen lid zijn van het Historisch Genootschap, maar die wel in het betreffende onderwerp geïnteresseerd zijn. Wellicht kan zo het draagvlak worden vergroot.